Albania
Si u bë Shqipëria nyje e kontrabandës së naftës nga Rusia dhe Afrika Veriore
Nga Ermal Vija
Në ditët e para të janarit, era e ftohtë nga veriu përplaste dallgët në molin e Porto Romanos, në veri të Durrësit, ndërsa dy anije tregtare hynin njëra pas tjetrës në port. E para, e quajtur Besart, një anije mallrash e vitit 1981, udhëhiqte kolonën; pas saj, Aya Zanoubya, 4 vjet më e vjetër, lëvizte ngadalë, e rimorkuar pasi kishte deklaruar një defekt teknik.
Tre javë më herët, më 14 dhjetor, Aya Zanoubya ishte ankoruar në të njëjtin port, duke përdorur të njëjtën arsye – një avari që, sipas dokumenteve të dorëzuara në Kapitenerinë e Durrësit, e kishte detyruar të kërkonte strehë të sigurt në brigjet shqiptare. Kargo manifesti i saj deklaronte një ngarkesë çimentoje.
Por më 15 janar, autoritet shqiptare kishin marrë të dhëna operative se të dyja anijet fshihnin naftë kontrabandë. Kontrollet e kryera nga Seksioni i Hetimit të Krimit Ekonomik dhe Financiar pranë Drejtorisë Vendore të Policisë në Durrës, në bashkëpunim me Drejtorinë e Antikontrabandës në Tiranë, i kthyen dyshimet në prova. Në vend të ujit, balestrat e tyre ishin mbushur me rreth 600 mijë litra naftë të padeklaruar.
Anëtarët e ekuipazhit, kryesisht të huaj, përfunduan në pranga. Ndërkohë, organizatorët e dyshuar të kontrabandës, mes tyre dhe një emër i njohur në tregtinë e hidrokarbureve në Durrës, u shpall në kërkim. Ky nuk është rasti i parë që sasi të mëdha të naftës kontrabandë bllokohen në portin e karburanteve në Porto Romano.
Të dhënat hetimore të siguruara nga BIRN tregojnë se ky port është kthyer gjatë dekadës së fundit në një pikë kalimi për naftën që vjen nga vende nën embargo nga OKB-ja, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
“Një nga vendet kryesore të origjinës është, sigurisht, Rusia,” i tha BIRN Lorenzo Bagnoli, drejtues i qendrës hulumtuese italiane IRPI, i cili e ka hetuar kontrabandën e naftës në Mesdhe që prej vitit 2017. “Tjetri është Libia, por një e treta e këtij karburanti është gjithmonë rus,” shtoi ai.
Çimento në letra, naftë në balestra
Nga fotot e publikuara në internet, anija Besart e tregon lehtë moshën. Ngjyra blu është e gërryer nga kripa dhe koha, ndërsa njolla ndryshku të mëdha e mbulojnë përgjatë bordit. Aya Zanoubya ka të njëjtën pamje të amortizuar të një anijeje të dekadave më parë.
Të dyja valëvitin flamurin e Tanzanisë, një shtet afrikan i njohur për regjistrin e tij të hapur detar, ku pronarët ose kompanitë mund të regjistrojnë anije pa qenë rezidentë – një praktikë që shpesh shfrytëzohet për të fshehur pronësinë.
Dokumentet hetimore të analizuara nga BIRN tregojnë se, megjithëse në pamje të parë dukeshin anije me menaxhim të pavarur, ato kishin një pikë të përbashkët – kompaninë ‘Batimarine Owner Ship’ me seli në Durrës, e cila rezultonte ligjërisht si përgjegjëse për të dyja.
Kapiteni i anijes Besart, Mohammed Kahilah tha për hetuesit se udhëtimi i tyre kishte nisur për të transportuar çimento nga Tunizia. Por në dëshminë e tij, ai pranoi se anijen e kishte furnizuar edhe me qindra mijëra litra naftë. Në portin tunizian kishin mbërritur më 19 dhjetor 2024 dhe kishin qëndruar deri më 1 janar 2025.
Kahilah deklaroi se kishte marrë rreth 406 mijë litra naftë, me urdhër të administratorit të anijes, Eduart Skora, i cili i kishte thënë se karburanti nevojitej për tërheqjen e një anijeje tjetër që do të shitej në Tunizi. Kapiteni ka shtuar se naftën e kishte depozituar në balestra, zakonisht të destinuara për ujë balancues, pasi ato ishin bosh dhe ngarkesa prej 100 tonësh çimento e mbante tashmë anijen të stabilizuar.
Skora u arrestua me 26 janar në pikën kufitare në Morinës, ndërsa po hynte në Shqipëri nga Kosova. I pyetur si person nën hetim, ai deklaroi se ishte menaxher i anijes Besart, përgjegjës për mbikëqyrjen teknike dhe gjetjen e ngarkesave. Skora shpjegoi se anija kishte sjellë nga Tunizia çimento rifuxho, ndërsa nafta e gjetur në balestra ishte, sipas tij, pasojë e amortizimit të tubacioneve që kishin lejuar përzierjen e ujit me karburant me përmbajtje të lartë squfuri.
Skora pretendoi se sasia e madhe e naftës në bord shpjegohej nga fakti që anija kishte të planifikuar një udhëtim në Tanzani që do të zgjaste 98 ditë, përfshirë kalimin në zona me rrezik piraterie. Ai theksoi se e mbante vetë përgjegjësinë ligjore për anijen, ndërsa kompania “Batimarine Owner Ship” dhe pronari Florian Biba ishin të përjashtuar nga çdo përgjegjësi me kontratë.
Skora është aksioner në dy agjenci detare dhe spedicioni në qytetin e Durrësit. Në vitin 2017, një anije në pronësi të tij, Envi 1, u bllokua së bashku me ekuipazhin në Libi dhe u mbajt peng nga një grup i armatosur për 35 ditë. Sipas Skorës, anija dhe ekuipazhi, u liruan nga rebelët kundrejt një pagese prej 34 mijë USD.
Nga Mali i Zi në Shqipëri
Hetimet e nisura nga Prokuroria e Durrësit në vitin 2017, që lidhen me kontrabandën e karburanteve gjatë viteve 2013-2016, zbulojnë një tjetër rrugë të paligjshme të furnizimit me naftë: Malin e Zi.
Sipas dokumenteve hetimore të analizuara nga BIRN, vetëm në një prej dosjeve llogaritet se në një periudhë prej tetë muajsh të vitit 2016 janë futur kontrabandë nga Mali i Zi rreth 1.7 milionë litra naftë, me një vlerë mbi 700 mijë euro, duke i shkaktuar shtetit shqiptar një dëm prej 159.9 milionë lekësh. E gjithë kjo sasi është hedhur në tregun vendas, ndërsa hetimet nisën pasi autoritetet malazeze dhanë informacione për anije shqiptare që furnizoheshin në portet e tyre.
Skema ishte e përsëritur në të pesë dosjet e analizuara: peshkarexha që niseshin nga Porti i Durrësit deklaronin dalje vetëm për peshkim, por në të vërtetë blinin karburant në kompani si Novi Gas në Podgoricë ose Nexen në qytetin e Barit. Në disa raste përdornin anije reale, ndërsa në raste të tjera emra anijesh të fabrikuara për të humbur gjurmët.
Vendimet gjyqësore për këto çështje u dhanë me vonesë, mes viteve 2020-2023, dhe në shumicën e rasteve ndëshkuan vetëm kapitenët dhe pjesëtarët e ekuipazhit.
Sipas Qendrës Kombëtare të Biznesit, aksioneri i vetëm i kompanisë ‘Batimarine Owner Ship’ shpk është Florian Biba, një shtetas zvicerian me origjinë shqiptare. Biba nuk ishte i arritshëm nëpërmjet telefonit. Kërkesa për koment e dërguar nëpërmjet email-it të listuar në Qendrën Kombëtare të Biznesit nuk mori përgjigje deri në publikimin e këtij shkrimi.
Sipas agjentit doganor, i cili përfaqëson anijet ose pronarët e tyre pranë autoriteteve dhe shërbimeve portuale, për shërbimet e Aya Zanoubya në Shqipëri komunikimi bëhej po ashtu me kompaninë ‘Batimarine Owner Ship’, por pagesat bëshin nga shtetasi Juxhin Koka, një biznesmen në tregun e hidrokarbureve.
Prokuroria e Durrësit thotë se ka dyshime se Juxhin Koka, së bashku me shtetasin Serxhio Sula – të dy aktualisht në kërkim, kanë blerë anijen Aya Zanoubya përmes një kompanie offshore dhe janë organizatorët e futjes në Shqipëri të sasie të naftës kontrabandë prej 200 mijë litrash.
Ndërsa anija qëndronte e sekuestruar në port, Koka dyshohet gjithashtu se orkestroi vjedhjen e karburantit dhe futjen e tij të paligjshëm në treg, duke korruptuar me 10 mijë euro policin që ishte caktuar për ta ruajtur.
I marrë në pyetje para se të shpallej në kërkim, Koka ka pretenduar se me anijen kishte sjellë vetëm çimento në Shqipëri, duke mohuar akuzat se kishte kontrabanduar karburant të fshehur në balestrat e anijes.
Një zyrtar i policisë në Durrës, i cili preferoi të mbetet anonim, i tha BIRN se në rastet kur tentohet kontrabanda me karburant gazoil, personat përgjegjës përdorin dokumente të falsifikuara.
“Ata përpiqen t’ua ‘hedhin’ autoriteteve shqiptare, duke deklaruar se përmes agjencive doganore kanë marrë porosi për tregtimin e naftës, por në të vërtetë dokumentacioni është i falsifikuar,” tha ai, ndërsa shtoi se organizatorët gjejnë edhe forma të tjera për të ankoruar anijet në port pa rënë në sy dhe më pas nxjerrin naftën me mjete të tjera.
“Kjo sigurisht nuk bëhet pa korruptuar zyrtarë,” shtoi oficeri i policisë.
E pyetur nga BIRN mbi raste e regjistruara të kontrabandës së naftës nga Porto Romano dhe dyshimet për korrupsion, Policia e Shtetit nuk iu përgjigj një kërkese për koment.
Nga Benghazi në Durrës
Më 14 shtator 2022, autoritetet shqiptare sekuestruan anijen “Queen Majeda”, e cila transportonte rreth 2272 ton naftë kontrabandë. Sipas dokumenteve hetimore, anija ishte nisur nga porti i Bengazit në Libi dhe kishte si destinacion Porto Romanon, ku ngarkesa do të përpunohej.
Megjithatë, pasi hyri në ujërat shqiptare, kapiteni tentoi të largohej pa u ankoruar, ndonëse kompania GK Maritime, e përfaqësuar nga shtetasi Erlis Kosova, kishte njoftuar më herët autoritetet se ngarkesa e karburantit do t’i shitej kompanisë shqiptare “Kastrati Sh.a”, pjesë e Kastrati Grup, i cili zotëron dhe portin e hidrokarbureve në Porto Romano.
Nga kontrolli i plotë i dokumenteve dhe ngarkesës, Prokuroria zbuloi se manifesti deklaronte 2.272,71 ton naftë të tipit “Marine Gasoil 1000 PPM”, një produkt i cili nuk lejohet për përdorim në tregun shqiptar, por vetëm për ri-eksportim ose furnizim të mjeteve lundruese jashtë territorit.
Kapiteni i anijes u shpreh para hetuesve se ishte hera e tretë që transportonte karburant nga Benghazi drejt Porto Romanos dhe se nafta ishte furnizuar nga kompania libiane Brega, e specializuar në shitjen me shumicë të karburanteve. Anija zotërohej nga kompania Eldawadi Shipping Ltd., në pronësi të shtetasit libian Nuri Eldawadi.
E pyetur nga nga BIRN, një zëdhënëse e Kastrati Group tha se Kastrati Energy Trading sh.a nuk ka qenë palë kontraktuese për blerjen e ngarkesës së naftës së transportuar nga anija “Queen Majida” në Shtator 2022.
“Grupi Kastrati ka marrë dy ngarkesa nga partneri ynë kontraktual, Alpha Green Oil Products Trading LLC, të cilat u transportuan nga anija Queen Majeda. Në të dy rastet, autoritetet shqiptare, kryen të gjitha procedurat e detyrueshme ligjore përpara se të jepnim autorizimet përkatëse,” tha zëdhënësja nëpërmjet një përgjigje me shkrim, ndërsa theksoi se Grupi Kastrati nuk është akuzuar dhe as nuk është përfshirë në ndonjë procedim penal kundër anijes.
“Sa i përket vizitës së tretë të anijes Queen Majeda në Shqipëri në shtator 2022, është e rëndësishme të sqarohet se transaksioni do të kryhej sipas kushteve “Delivered at Place” (DAP)”. Sipas këtyre kushteve, përgjegjësia dhe detyrimi për mallrat i kalojnë blerësit vetëm pas shkarkimit në depozitat e tij bregdetare. shtoi ajo.
Sipas Prokurorisë së Durrësit, e gjithë sasia e naftës ishte kontrabandë dhe dokumentacioni i saj i falsifikuar. Autoritetet dyshojnë se karburanti tregtohej nga persona ose grupe të përfshirë në listat e sanksioneve të Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe të urdhrave ekzekutivë të qeverisë amerikane.
Një raporti të Panelit të Ekspertëve mbi Libinë, i krijuar në bazë të Rezolutës 1973 (2011), i cili i drejtohet Presidentit të Këshillit të Sigurimit në dhjetor 2024, nënvizon se rasti i “Queen Majeda” nuk është i izoluar, por një problem sistemik.
Raporti thekson se kontrabanda e karburantit nga Libia ka marrë përmasa të paprecedenta në Mesdhe, e nxitur nga subvencionet shtetërore që e bëjnë naftën libiane shumë më të lirë brenda vendit sesa në tregjet ndërkombëtare.
Karburanti i importuar, kryesisht naftë diezel, kontrabandohet jashtë vendit dhe shitet në tregun e zi ose me dokumente të falsifikuara, duke u kthyer në burim të qëndrueshëm fitimi për grupet e armatosura që dominojnë vendin e Afrikës Veriore.
“Libia ka një nevojë të lartë për karburant pasi, në thelb, nuk është në gjendje të përpunojë vetë naftën e saj,” shpjegoi Lorenzo Bagnoli nga IRPI. “Për këtë arsye, Rusia është shndërruar në një eksportues të rëndësishëm për Libinë, veçanërisht në lindje të vendit, për shkak të lidhjeve politike dhe gjeopolitike me njerëzit e Haftarit,” shtoi ai.
Bagnoli tha se shumë nga anijet që kontrabandojnë naftë nga Libia ngarkohen në portin e Benghazit.
Nga marsi i vitit 2022 deri në tetor 2024, paneli indetifikoi 185 ngarkesa të dyshimta nga cisterna të vogla dhe të mesme në këtë port, përfshirë tre ndalesa nga “Queen Majeda”.
Lorenzo Bagnoli thekson se tregtia e paligjshme e karburantit ushqehet nga kaosi politik në Libi dhe ndarja e e kontrollit të vendit mes qeverisë në Tripoli dhe autoriteteve paralele në Lindje, të udhëhequra nga gjenerali Khalifa Haftar, i cili gëzon mbështetjen e Moskës dhe të disa vendeve në Gjirin Persik.
“Në këtë moment, qeveria Perëndimore nuk ka asnjë kontroll, asnjë aftësi për të drejtuar vendin, dhe një grup komandantësh lokalë po e sfidojnë fuqishëm,” tha Bagnoli.
“Ata përfitojnë kryesisht nga kontrabanda në det,” shpjegoi ai. “Nuk ka rëndësi nëse bëhet fjalë për migrantë apo karburant, por kjo është mënyra se si ata fitojnë para.”
Mes mjeteve të identifikuara në portin e Beghazit, në raportin e OKB-së është listuar dhe një anije peshkimi me flamur shqiptar: “Blue Castor”. Megjithatë, të dhënat e hetimore të Prokurorisë së Durrësit sugjerojnë që ajo nuk është peshkarexha e vetme shqiptare që ka përfituar nga nafta e lirë libiane.
Peshk për naftë?
Në tre raste të ndryshme, të hetuara nga Prokuroria e Durrësit, peshkarexhat shqiptare janë kapur duke marrë karburant në det të hapur nga anije që vinin nga Libia. Në dy prej tyre, në shtator 2022 dhe janar 2023, Guardia di Finanza italiane njoftoi autoritetet shqiptare për lëvizjen e anijeve të dyshimta libiane që po hynin në ujërat shqiptare për të furnizuar mjete peshkimi.
Më 6 shtator 2022, motopeshkatorja “Leon” u ankorua pranë një anijeje nga Libia në jug të kanalit të Otrantos, përpara se të shoqërohej drejt Durrësit nga Policia Kufitare. Sipas dosjes hetimore, mjeti kishte qenë i bllokuar për pesë vite nga Doganat dhe nuk mbante asnjë dokumentacion. Gjatë kontrollit, hetuesit gjetën gjashtë depo metalike të modifikuara, të mbushura me rreth 30 mijë litra naftë. Kapiteni, Shpëtim Cani, deklaroi se anija ishte në pronësi të shtetasit Fatmir Met’hasa dhe se e kishin blerë karburantin për 2-3 mijë euro gjatë një daljeje për peshkim.
Një tjetër rast ndodhi më 12 janar 2023, kur peshkarexha Geni u kap duke u afruar te një anije libiane, lëvizje për të cilën autoritetet kishin marrë njoftim paraprak tre ditë më parë. Kontrolli zbuloi pesë depozita të mbushura me 50 mijë litra naftë, njëra prej tyre e maskuar si depo uji. Kapiteni pretendoi se kishte marrë vetëm 3 mijë litra karburant dhe e kishte paguar me peshk, por hetimet treguan se anija nuk kishte bërë asnjë dalje në det ditët para ngjarjes, ndërsa në telefonin e tij u gjetën foto me koordinata të sakta të vendndodhjes së transaksionit.
Një episod tjetër u regjistrua në korrik 2022 me motopeshkatoren ‘Anyway’, në pronësi të Gentian Malindit, i dënuar më pas për trafik droge. E ankoruar pranë portit të Durrësit, anija u kontrollua pas sinjalizimeve operative dhe u zbulua se mbante 72 mijë litra naftë kontrabandë në depozita të modifikuara. Kapiteni, Flamur Alliu, deklaroi se kishin shkuar deri në Libi, ku kishin shkëmbyer peshk me rreth 73 mijë litra naftë, marrëveshje të cilën, sipas dëshmive të ekuipazhit, ai e kishte negociuar personalisht me kontrabandistët libianë.
Në total, gjatë periudhës 2022-2025, autoritetet shqiptare kanë kapur mbi 753 mijë litra naftë kontrabandë, pa llogaritur edhe sasinë prej 2200 tonësh të sekuestruara në anijen “Queen Majeda”.
Një burim i Prokurorisë së Durrësit, që foli në kushte anonimati, theksoi se nafta e kontrabanduar kishte cilësi më të ulët se ajo që tregtohet në mënyrë të rregullt.
“Nafta që kontrabandohet përdoret kryesisht për furnizimin e mjeteve të tonazhit të rëndë, si anijet e peshkimit,” tha ai, ndërsa shtoi se “është dukshëm më e dobët se ajo që shitet për përdorim nga mjetet e vogla motorike.”/Reporter.al
Opinion Nga Ilir Kalemaj
Viti që lamë pas ishte i mbarsur me sfida të shumta lokale, rajonale dhe globale. Fillimisht së brendshmi pamë gremisje të mëtejshme të standarteve demokratike, korrupsion endemik, sistemik dhe kapilar që i shartuar me krimin e organizuar na rezultoi deri në kapje shteti, duke tejkaluar skenarët më të çartur hollivudianë. Rrugë të florinjta që avullojnë para shqiptarësh, verë që shkon në miliona euro dhe fluturon natën me qilim magjik, më shumë se 40 hajdutë që hanë dardhe dhe kumbulla pas shpine të Ali babës, konkurrentë që merren peng ditën për diell nga policia që pushteti do dhe plot thagma të tjera të cilat vështirë se bëhen dhe filma gjetkë.
Përsa i përket situatës në rajon, Kosovo gjendet mes një kapërcyelli epokal që paraqet sa sfida aq edhe mundësi. Një vit për t’u harruar politik, me tre palë zgjedhje përfshirë dy sojesh parlamentare, me rreth 50 votime për të zgjedhur vetëm kryeparlamentarin, me dështimin e vetdijshëm apo jo të Kurtit për të formuar qeveri, me një sjellje ngurruese dhe pa strategji të qartë opozitare për mos të lënë vendin pa qeveri, me palët politike që rrekeshin të përftonin kapital politik ndërkohë që republika e re ballafaqohej me kriza ekzistenciale. Përsa i përket faktorëve ndërkombëtarë, nga njëra anë kemi SHBA-në, e cila jo më larg se shtatori i këtij viti njoftoi për një pezullim të pacaktuar të dialogut të planifikuar me vendin si një shuplakë të drejtuar qeverisë kujdestare Kurti, ndërkohë që masat ndëshkuese (dhe në thelb të padrejta të BE-së) pritën vetëm fundin e vitit për t’u hequr duke i shkaktuar vendit një kosto jo të vogël financiare, ekonomike por edhe me pasoja sociale. Gjithsesi me zgjedhjet e sotme, shpresa është që republika e re e Kosovës të kthehet në shinat e normalitetit politik, qëndrueshmërisë institucionale, demokracisë përfaqësuese si e vetmja “lojë në qytet” dhe shtimit të ritmit të integrimeve euro-atlantike. Kjo do të jetë dhe barra e provës dhe testi i qeverisë së re që me shumë gjasa do të jetë qeveri koalicioni, ku shanset më të mëdha anojnë nga Vetvendosja si parti e parë për të krijuar qeveri kësaj radhe me partnerë një nga partitë kryesore të opozitës, me gjasë PDK-në.
Ndërkohë politikës së uljes në shumë karrige të Serbisë, duket se po i vjen fundi, pas sanksionimit të NIS, gjuhës së ashpër të Washingtonit ndaj Vuçiqit, ngrirjes së procesit të hapjes dhe përmbylljes së grupkapitujve të negociatave, qorrsokakut të vetdijshëm në lidhje me normalizimin dhe njohjen reciproke me Kosovën, krizën e brendshme si rezultat i protestave pa ndalim dhe ekspozimit të korrupsionit shtetëror. Nga ana tjetër, situata në Bosnjë-Herzegovinë duket e ngecur, me të vetmin zhvillim pozitiv “shuplakën” ndaj Dodik-ut dhe largimit të tij por edhe retorikës së ashpër separatiste që vendoste nën presion të vazhdueshëm Sarajevën dhe testonte limitet e institucioneve të brishta. Maqedonia e Veriut vijon të jetë e kushtëzuar nga Bullgaria përsa i përket procesit të integrimit evropian, ndërsa Mali i Zi merr notën e vetme kaluese në rajon në lidhje me shpejtësinë dhe cilësinë e reformave pavarësisht problemeve të brendshme politike, që mendohet se do t’i hapin rrugën e integrimit të plotë në BE në harkun e viteve 2028-2030.
Për Shqipërinë, ndonëse ky ka qenë premtimi elektoral i socialistëve të udhëhequr nga Rama, duket se nuk ka shans që kjo të ndodhë, pasi një sërë dështimesh edhe në raport me detyrimet karshi Brukselit kanë kushtëzuar procesin. Mjaft të përmendim dështimin për miratimin dhe zbatimin e direktivave dhe rregulloreve të BE-së për energjinë dhe vendimin në lidhje me këtë të Ministerialit të Energjisë së BE-së ku Shqipëria tashmë rrezikon përjashtimin nga Traktati i Energjisë apo hetimin e OLAF-it dhe ndëshkimin për fondet e keqdrejtuara (apo më saktë të përlara) të IPARD-it i cili e ka dëmtuar edhe më tepër një sektor që zë një përqindje të konsiderueshme të PBB-së dhe ushqen mijëra familje fermerësh të ndershëm shqiptarë. Ndërkohë që fermerët në mbarë BE-në janë ngritur në revoltë për drejtimin e politikave të përbashkëta bujqësore që kanë cënuar disi sigurinë e tyre, fermerët tanë përvec ndonjë proteste sporadike, kanë zgjedhur mesa duket të largohen nga fshati drejt metropolit apo larg në emigrim.
Por vëmendja ndaj rajonit është jo vetëm në kuadër të fazave të tyre të integrimit në Bashkimin Evropian dhe vëmendjen që merr nga Brukseli rajoni që prej dekadash është konsideruar si “kopshti i pasëm” i shtëpisë së BE-së. Kthimi i vëmendjes nga Washingtoni drejt rajonit përmes “Kapitullit F për Demokracinë dhe Prosperitetin e Ballkanit Perëndimor” në ligjin vjetor të mbrotjes së SHBA- NDAA 2026 ligjin vjetor të mbrojtjes së SHBA, ku Ballkani Perëndimor trajtohet si një hapësirë ku demokracia, korrupsioni, media, ekonomia dhe siguria kibernetike shihen si pjesë e të njëjtit problem strategjik, është një tjetër dritë shprese se mungesës së llogaridhënies nga autokratët e regjimeve klienteliste në rajon i ka ardhur fundi.
Përsa i përket ngjarjeve kryesore përqark globit, bota pa disa konflikte të vazhdueshme për të disatin vit si konflikti në Gaza, apo lufta Rusi-Ukrainë. Ndërsa për rastin e parë, plani i presidentit Trump me 20 pika duket se i ka dhënë një kornizë armëpushimi dhe mundësie të prekshme për një zgjidhje sado të dhimbshme të përkrahur nga shumica e shteteve të botës, plani i ri po 20-pikësh i dakordësuar së fundmi mes SHBA-së dhe Ukrainës pret të marrë miratimin e Federatës Ruse për të zgjidhur një konflikt thuajse 4-vjeçar, t’i jepte fund gjakderdhjes dhe humbjes së jetëve të çmuara njerëzore në konfliktin më të gjatë ndër-shtetëror në kontinentin evropian qysh prej luftës së dytë botërore.
Njëzet pikat e dakordësuara në planin e ri të paqes mes SHBA dhe Ukrainës dhe që pritet t’i propozohen zyrtarisht Rusisë janë një rrugëzgjidhje që do t’i hapte rrugën sigurimit të kufijve të jashtëm të BE-së, integrimit të Ukrainës në BE dhe rindërtimit të shpejtë të saj, garancive të sigurisë kryesisht nga SHBA por edhe nga BE, forcimit afatgjatë të marrëdhënies transatlantike brenda NATOs pavarësisht luhatjeve të muajve të fundit, si dhe krijimin e një klime besimi të domosdoshme për paqe afatgjatë dhe siguri rajonale.
Viti që po lëmë pas ka shenjuar dhe kriza të tjera që kanë prekur dhe disa nga arteriet kryesore të transportit, ka vështirësuar tregtinë botërore përmes bllokimeve të njëanshme, sanksioneve dhe tarifave, ka tjetërsuar dhe vështirësuar tregun e punës edhe për shkak të shpërthimit të investimeve në inteligjencë artificiale. Që një pjesë e mirë e parashikuesve e paralajmëron edhe një flluskë të mundshme përgjatë vitit që vjen dhe që ndeshet aktualisht me mungesë burimesh si tokë, ujë dhe energji.
Gjithashtu viti që po lëmë pas ka thelluar si kurrë më parë polarizimin socio-ekonomik me një hendek financiar që ndoshta nuk do të rikuperohet më, ku shtatë kompanitë më të mëdha kanë kaluar në vlerë dhe disa nga shtetet me ekonominë më të madhe ndërkohë që ka ashpërsuar dhe klimën politike në mbarë globin. Një vit që po rithekson nevojën e rikrijimit të sferave të influencës dhe që flet përherë e më tepër me gjuhën e diktatit të fuqisë dhe interesave shtetërore, siç në fakt ka qenë trajektorja e pjesës më të madhe të historisë politike njerëzore pavarësisht iluzionit të periudhave aftashkurtra pas luftërave botërore, qoftë asaj të parë, të dytë apo luftës së ftohtë. Një vit që ka theksuar gjithashtu nevojën për stabilitet çka e demonstron edhe rritja e pabesueshme e çmimit të arit, argjendit apo të patundshemeve në nivel global ndërkohë që ka shenjuar njëherazi edhe humbjet më të mëdha nga krimi kibernetik financiar që ka synuar kryesisht portofolet kripto.
Një zile paralajmëruese kjo dhe për nxitimin e politikanëve këtejpari që bëjnë thirrje të nxituara për fundin e cash-it në ekonomi ndërkohë që të dhënat e shqiptarëve duke nisur nga e-albania dhe akshi si gardian, janë dhunuar si kurrë më parë.
nga Mira Meksi Shkrimtare
Shënime mbi romanin ‘Engram’të Brunilda Zllamit
Shpesh kam thënë se për t’u mirëdrejtuar në xhunglën ngalakeqe të botimeve të sotme letrare, duhet feneri i filozofit cinik Diogjenit. Ndërsa ai kërkonte ‘njeriun’, sot kërkohet ‘libri letrar’. As me këtë fener në dorë nuk është e lehtë të gjendet. Mbetesh gjembaçve dhe drizave të botimit të gjithkujt që, me mendjelehtësi fëmijërore, a me shpresë se do të bëhet i pavdekshëm, i futet mjeshtërisë së tejvështirë të shkrimësisë, pa patur as më të voglën përgatitje, dhe pa asnjë grimcë talenti. Rezultati është një tmerr i vërtetë, i cili jo vetëm e ka qorollisur lexuesin, që po thyen këmbët hendekëve të librave të shkruar tmerrësisht keq, duke ia neveritur letërsinë shqipe, por edhe po dëmton rëndë gjuhën shqipe.
Në këtë panoramë të zezë të letërsisë së sotme shqipe, ka sigurisht libra të shkruar shumë mirë dhe mirë, që feksin si dritëza në errëtinë e kësaj panorama, dhe që japin shpresë për të ardhmen e letërsisë së gjuhës sonë. Ndër këto të pakta drita, për mua, është edhe romani më i fundit i shkrimtares së njohur Brunilda Zllami, Engram. Romani është realist, siç janë në përgjithësi romanet e kësaj autoreje, me elementë të shumtë dhe të spikatur të romanit psikologjik. Trajton tema, ngjarje, probleme dhe plagë të shoqërisë së sotme shqiptare, por edhe më gjerë – probleme që prekin vetë Njeriun.
Janë përsiatje mbi marrëdhëniet prind-fëmijë, mbi botë që nuk afrohen, përkundrazi: një baba që mundohet të formësojë jetën e të birit në çdo aspekt, sikur të ishte jeta e tij, apo ajo pjesë e jetës së tij që e kish dëshëruar pa e arritur dot kurrë. Duke e damkosur kësisoj jetën e të birit me fatkeqësi.
Janë përsiatje mbi hipokrizinë njerëzore, arrivizmin, moralin e nëpërkëmbur, etjen e shfrenuar për pushtet, për para- fëlligështia e njeriut e ngritur në lartësinë e vlerës në shoqërinë moderne shqiptare.
Janë përsiatje mbi dashurinë, të gjitha llojet e dashurisë: dashuritë e pamundura, të rrezikuara, dashuritë e zhbëra, ato të pavërteta, dashuritë e helmëta, dashuritë jetëshkurtra, dhe ato që lënë gjurmë të pashlyeshme në shpirt. Dashuritë që të shpëtojnë jetën dhe ato që të vrasin…
Janë përisatje mbi pendesën: ‘Pendimet janë të rënda. Si gurë të çrregullt futur në një trastë që je i detyruar ta mbash në supe…..Pendimet janë të hidhura. Si lot që nuk ke derdhur, si fjalë që s’kanë buruar prej teje, si ofshama që i ke mbytur brenda’.( Engram)
Janë përsiatje mbi përballjen e njeriut me sëmundjen, me pafuqinë, me bjerrjen e trupit dhe shpirtit, me humbjen e Kujtesës. Me keq se vetë vdekja.
Janë përsiatje mbi vetsakrifikimin për të mbrojtur me vdekje dashurinë që zhbëhet nga sëmundja.
Mjeshtre e zhbirimit të psikës njerëzore, Zllami prek tejzat e trurit, pret me bisturi, rrëmon lëndën gri për të gjetur djepin, skutën, matricën e Kujtesës. Engramin. ‘ Ku jetojnë kujtimet? Në mendje, shpirt, pafundësi? Janë vetëm pjesë e qenies sonë, apo një pjesëz e koshiencës universale? Çfarë është njeriu pa kujtime?’. ‘Çfarë janë engramët? Pyet autorja dhe përgjigja vjen: ‘Janë vendi ku ruhen kujtimet’( Engram)
Personazhet në roman janë të shumtë, gjallojnë në Londër dhe Tiranë. Autorja përdor një strukturë që ka dalë të jetë e suksesshme në romanet e saj: kapituj sërë-sërë ndërtojnë secili nga një personazh, të ri gjithsaherë, si rrezet e një dielli, që konvergojnë në diell, pra në një pikë – arena ku bashkëveprojnë me njëri-tjetrin.
Pjesa më e madhe e ngjarjeve rrëfehet në retrospektivë, me anë të kujtesës a kujtimeve. Pjesët onirike të librit, sentencat e tij mbi gjithë sa thamë më sipër, janë të mrekullueshme.
Larg së qeni optimist, romani të mëkon gjithsesi me shpresën, të cilën e vendos pikërisht në ENGRAM:
‘Kujtimet janë vetja jonë. Ato na mbajnë kur mund të biem, na ngrenë kur rrëzohemi, na kthejnë në jetë kur vdesim. Të endura nga engramët si fatkrijueset e dikurshme…Janë ato që shkruhen me bojën e yjeve që na krijuan, e mbeten edhe kur jemi larguar’.( Engram)
Romani ‘Engram’, i pazakontë, i rrallë në llojin e vet, ka një gjuhë të pasur dhe fort të limuar, një shqipe të stolisur me metafora dhe fjalëformime elegante, e cila është në gjendje të mbartë dhe të na përçojë emocione të mëdha.
Buxheti i shtetit po “vuan” nga një sëmundje kronike. Taksat mblidhen, por nuk shpenzohen. Të dhënat flasin se vetëm për muajin dhjetor fondet buxhetore që duhen të shpenzohen janë afro 2 miliardë euro. Ky përqendrim i fondeve vetëm në një muaj, për ekspertin e ekonomisë Albert Gajo, tregon anomali. I ftuar në emisionin E-ZONE, z. Gajo tha se shkaku kryesor vjen nga keqplanifikimi.
“Zbatimi i buxhetit me akte normative nuk është një tregues normal, është një tregues për një realitet anormal. Në plan të parë, kjo situatë vjen nga keqplanifikimi. Ministria përgjegjëse ka dëshmuar ndër vite që nuk ka mundur të planifikojë si duhet buxhetin, çka do të thotë se po ia lëmë rastësisë dhe, në varësi të asaj që sjell koha, hartojmë aktet normative. Kjo nuk është e shëndetshme ekonomikisht” – tha Gajo.
Gjatë kësaj jave, qeveria me aktin e katërt normativ ndryshoi sërish buxhetin. Në fokus ishte ndarja e një bonusi prej 15 mijë lekësh për familjet në nevojë.
Paralelisht, përveç bonusit, pati edhe një rishpërndarje të fondeve, ku një fond i konsiderueshëm i pashpenzuar kaloi në llogarinë e posaçme të hapur pranë Bankës së Shqipërisë për skemën e pensioneve.
“Pas keqplanifikimit, një tjetër arsye pse jemi në këtë situatë është edhe aftësia e administratës publike për të zbatuar në kohë zërin e investimeve. Vonesat në lidhje me realizimin e investimeve publike lidhen edhe me mungesën e profesionalizmit të stafit në agjencitë publike. Jemi një vend që po kërkojmë të hyjmë në BE, por nuk po i përdorim si duhet fondet tona të brendshme, ndërkohë që duhet edhe të përthithim ndihma fondesh nga BE-ja” – tha Gajo.
Eksperti Gajo thotë më tej se bonuset janë një politikë e paqëndrueshme, pra individët nuk mund të bëjnë dot parashikime të shpenzimeve, pasi nuk kanë qartësi. Ndaj, një praktikë e tillë, edhe pse e domosdoshme për familjet në nevojë, nuk është e këshillueshme të zhvillohet në mënyrë rastësore.
Përplasjet kufitare Taxhikistan-Taleban: Çfarë fshihet pas tyre, pse ndikojnë në Kinë?
Shuhet ikona Brigitte Bardot, biondja seksi që revolucionarizoi kinemanë në vitet ’50
Vit sfidues
Elozhi i kujtesës
Numërohen 81% e kutive të votimit në Kosovë: Albin Kurti drejt mandatit të tretë si kryeministër
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
KQZ numëron mbi 80% të votave, Vetëvendosje në epërsi të thellë
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Vlora 4 ditë pa ujë, protestuesit shpërthejnë derën dhe futen në festën e Bashkisë
KQZ: Ka nisur numërimi i votave, sonte rreth orës 23:00 presim t’i kemi rezultatet preliminare
KQZ nis publikimin e rezultateve të para
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
Numërohen 81% e kutive të votimit në Kosovë: Albin Kurti drejt mandatit të tretë si kryeministër
Dalin Exit Poll-et e para, Vetëvendosja rikonfirmohet forcë e parë, Hamza 23.9 përqind, Abdixhiku 16.1 përqind
KQZ numëron mbi 80% të votave, Vetëvendosje në epërsi të thellë
KQZ: Ka nisur numërimi i votave, sonte rreth orës 23:00 presim t’i kemi rezultatet preliminare
Amnisti penale nga qeveria! Lamallari: 380 të burgosur lirohen, 900 të tjerë përfitojnë ulje dënimi (video)
Voton Presidentja Osmani: Kosova ka nevojë për institucione të reja sa më parë
KQZ nis publikimin e rezultateve të para
Kurti voton në Prishtinë: Shpresoj që pjesëmarrja të jetë masive
-
Albania1 day ago
Shqiptari në Britani shpëton nga deportimi pasi “partnerja nuk i flet shqip”
-
Albania8 hours ago
VIDEO/ Protesta në Vlorë për mungesën e ujit, qytetarët futen në teatrin “Petro Marko” dhe ndërpresin mbrëmjen gala të bashkisë
-
Albania8 hours ago
Anomalia e buxhetit, 2 miliardë euro shpenzime në dhjetor
-
UK1 day ago
Rrëzohet aeroplani në Britani, alarm në aeroportin Southend në Londër
-
Albania9 hours ago
“Katolikët monitoroheshin, myslimanët përgatitnin ushqimet për ta” – si festoheshin Krishtlindjet në komunizëm në Shqipëri
-
UK7 hours ago
Princi William dhe Kate Middleton vendosën vijë sigurie 9.6km rreth rezidencës së tyre të re, reagojnë banorët e zonës: Masa të tepruara dhe pa konsultim
-
Bota8 hours ago
Presidenti i Ukrainës, Zelensky mbërrin në Mar-a-Lago, takohet me presidentin Trump
-
Kosova7 hours agoNumërohen 81% e kutive të votimit në Kosovë: Albin Kurti drejt mandatit të tretë si kryeministër