Investitori dhe filantropi miliarder, George Soros shpjegon në një intervistë të gjatë për ‘Independent’ sesi pandemia Covid-19 ‘shtron’ gjithçka për kapitalizmin për grabitje, si Donald Trump po shkatërron veten dhe si vendimi i fundit i gjykatës kushtetuese gjermane mund të rezultojë në ‘përfundimin e BE siç e njohim ne ‘.
Keni parë shumë kriza. A është pandemia e Covid-19 e krahasueshme me ndonjë të mëparshme?
GEORGE SOROS: Jo. Kjo është kriza e jetës sime. Edhe para kësaj, kuptova se ishim në një moment revolucionar ku ajo që do të ishte e pamundur apo edhe e pakonceptueshme në periudha normale ishte bërë jo vetëm e mundshme, por ndoshta edhe e domosdoshme. Dhe pastaj erdhi Covid-19, i cili ka prishur plotësisht jetën e njerëzve dhe kërkoi sjellje shumë të ndryshme. Është një ngjarje e paparë që ndoshta nuk ka ndodhur kurrë në këtë kombinim. Dhe rrezikon vërtet mbijetesën e qytetërimit tonë.
A mund të parandalohej kjo krizë nëse qeveritë do të ishin përgatitur më mirë?
SOROS: Kemi pasur pandemi të sëmundjes infektive qysh nga murtaja. Ato ishin mjaft të shpeshta në shekullin XIX, dhe më pas ne kemi pasur gripin spanjoll në fund të Luftës së Parë Botërore, e cila në të vërtetë ndodhi në tre valë, me valën e dytë që ishte më vdekjeprurëse. Miliona njerëz vdiqën. Dhe kemi pasur shpërthime të tjera serioze, siç është gripi i derrave vetëm një dekadë më parë. Pra, është e habitshme se sa shumë vendet ishin të papërgatitur për diçka të tillë.
A do të ndryshojë kjo krizë natyrën e kapitalizmit? Edhe para se Covid-19 të çonte në recesionin katastrofik të tanishëm, rreziqet e globalizmit dhe tregtia e lirë po tërhiqnin vëmendjen më të madhe.
SOROS: Ne nuk do të kthehemi atje ku ishim kur filloi pandemia. Kjo është mjaft e sigurt. Por kjo është e vetmja gjë që është e sigurt. Unë nuk mendoj se dikush e di se si do të evoluojë kapitalizmi.
A mund t’i afrojë kjo krizë njerëzit – dhe shtetet?
SOROS: Në planin afatgjatë, po. Në kohën e tanishme, njerëzit mbizotërojnë nga frika. Dhe frika shumë shpesh i bën njerëzit të dëmtojnë veten e tyre. Kjo është e vërtetë për individët, si dhe institucionet, kombet dhe vetë njerëzimin.
Loja aktuale e fajit midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës për origjinën e virusit?
SOROS: Konflikti i vazhdueshëm midis SH.B.A. dhe Kinës ndërlikon çështjet, sepse ne duhet të punojmë së bashku për ndryshimin e klimës dhe zhvillimin e një vaksine kundër Covid-19. Por, me sa duket, ne nuk mund të punojmë së bashku sepse ne tashmë jemi duke konkurruar se kush do të zhvillojë – dhe përdorimin e vaksinës. Fakti që kemi dy sisteme shumë të ndryshme të qeverisjes, demokratike dhe…
Autokratike?
SOROS: E drejtë. Kjo e bën gjithçka shumë më të vështirë. Ka shumë njerëz që thonë se ne duhet të punojmë shumë ngushtë me Kinën, por unë nuk jam në favor të bërjes së kësaj. Ne duhet ta mbrojmë shoqërinë tonë të hapur demokratike. Në të njëjtën kohë, ne duhet të gjejmë një mënyrë për të bashkëpunuar në luftimin e ndryshimit të klimës dhe koronavirusin e ri. Kjo nuk do të jetë e lehtë.
Presidenti aktual amerikan nuk përfaqëson me të vërtetë vlerat e një shoqërie të hapur dhe të lirë …
SOROS: Epo, kjo është një dobësi që shpresoj se nuk do të zgjasë shumë. Donald Trump do të dëshironte të ishte një diktator. Por ai nuk mund të jetë një tillë sepse ekziston një kushtetutë në Shtetet e Bashkuara që njerëzit ende e respektojnë. Dhe do ta pengojë atë të bëjë gjëra të caktuara. Kjo nuk do të thotë që ai nuk do të përpiqet, sepse fjalë për fjalë po lufton për jetën e tij. Unë do të them gjithashtu se kam besim se Trump do të shkatërrojë veten e tij, dhe ai i ka tejkaluar pritjet e mia më të egra.
Çfarë roli luan Bashkimi Evropian – shtëpia juaj për të cilën ju intereson kaq shumë – në këtë luftë për pushtet?
SOROS: Unë jam veçanërisht i shqetësuar për mbijetesën e BE-së sepse është një bashkim jo i plotë. Ishte në proces të krijimit. Por procesi nuk u përfundua kurrë dhe kjo e bën Evropën jashtëzakonisht të prekshme – më të prekshme se SHBA jo vetëm sepse është një bashkim jo i plotë por edhe sepse bazohet në shtetin e së drejtës. Dhe rrotat e drejtësisë lëvizin shumë ngadalë, ndërsa kërcënimet si virusi Covid-19 lëvizin shumë shpejt. Kjo krijon një problem të veçantë për Bashkimin Evropian.
Gjykata Kushtetuese Federale e Gjermanisë shpërtheu javën e kaluar me vendimin e saj të fundit mbi Bankën Qendrore Evropiane. Sa seriozisht e merrni atë?
SOROS: E konsideroj shumë serioze. Aktvendimi paraqet një kërcënim që mund të shkatërrojë Bashkimin Evropian si një institucion i bazuar në shtetin e së drejtës, pikërisht sepse është dorëzuar nga gjykata kushtetuese gjermane, e cila është institucioni më i respektuar në Gjermani. Para se të merrte vendimin e saj, ajo ishte këshilluar me Gjykatën Evropiane të Drejtësisë dhe më pas vendosi ta kundërshtonte. Pra, tani kemi një konflikt midis Gjykatës Kushtetuese Gjermane dhe Gjykatës Evropiane të Drejtësisë. Cila gjykatë ka përparësi?
Teknikisht, Traktatet Evropiane i japin epërsi ECJ në këtë fushë. Kjo është shumë e qartë.
SOROS: E drejtë. Kur Gjermania u bashkua me BE, ajo u zotua që t’i bindet ligjit Evropian. Por aktvendimi ngre një çështje edhe më të madhe: nëse gjykata gjermane mund të vërë në dyshim vendimet e Gjykatës Evropiane të Drejtësisë, vendet e tjera mund të ndjekin shembullin e saj? A mund të vendosin Hungaria dhe Polonia nëse e ndjekin ligjin evropian ose gjykatat e tyre – legjitimitetin e kujt BE e ka vënë në dyshim? Kjo pyetje shkon në zemër të BE-së, e cila është e bazuar në sundimin e ligjit. Polonia është ngritur menjëherë me këtë rast dhe ka pohuar epërsinë e gjykatave të saj të kontrolluara nga qeveria mbi ligjin Evropian. Në Hungari, Viktor Orban tashmë ka përdorur urgjencën Covid-19 dhe një parlament të kapur për të emëruar veten diktator. Parlamenti mbahet në seancë për të vulosur me gojë dekretet e tij, të cilat qartë shkelin ligjin evropian. Nëse verdikti i gjykatës gjermane parandalon BE-në t’i rezistojë këtyre zhvillimeve, do të jetë fundi i BE-së siç e njohim ne.
