Një studim i publikuar së fundmi në revistën Cell Stem Cell ka zbuluar se udhëtimet në hapësirë mund të përshpejtojnë plakjen e qelizave staminale njerëzore, duke shtuar shqetësimet për efektet që eksplorimi afatgjatë hapësinor ka mbi trupin e njeriut.
Qelizat staminale gjenden në gjithë trupin dhe kanë aftësinë të rigjenerohen ose të shndërrohen në qeliza të tjera të specializuara, si gjak, tru apo kocka. Ato luajnë një rol jetik në mirëmbajtjen dhe riparimin e organizmit.
Sipas autores kryesore të studimit, profesoreshës Catriona Jamieson nga Universiteti i Kalifornisë, San Diego, në hapësirë “qelizat staminale humbasin funksionin, lodhen më shpejt dhe reduktojnë aftësinë për t’u rigjeneruar”.
Eksperimenti, i mbështetur pjesërisht nga NASA dhe i zhvilluar gjatë katër misioneve furnizuese të SpaceX në Stacionin Hapësinor Ndërkombëtar mes viteve 2021-2023, përdori qeliza staminale të palcës së kockave të marra nga pacientë që kishin kryer ndërhyrje kirurgjikale. Qelizat u vendosën në bioreaktorë të posaçëm dhe u monitoruan në kohë reale me inteligjencë artificiale.
Rezultatet treguan se, ndryshe nga sa ndodh në Tokë, ku qelizat staminale “duhet të jenë në gjumë 80% të kohës”, në hapësirë ato mbetën tepër aktive, duke konsumuar rezervat e tyre energjetike dhe duke treguar shenja të plakjes së përshpejtuar. Në disa raste, ato aktivizuan pjesë të fshehura të ADN-së të njohura si “gjenomi i errët”, i cili lidhet me sëmundje të rënda si leukemia.
Ky fenomen ngre pikëpyetje serioze për shëndetin e astronautëve gjatë misioneve afatgjata, pasi mund të dëmtojë sistemin imunitar dhe atë të gjakut. Megjithatë, lajmi pozitiv është se sipas të dhënave paraprake, qelizat kanë aftësi të rikuperohen pas kthimit në Tokë, proces që zgjat rreth një vit.
Studiuesit theksojnë se këto gjetje jo vetëm që do të ndihmojnë në përgatitjen e misioneve të ardhshme hapësinore, por gjithashtu mund të sjellin përparime në trajtimin e sëmundjeve të rënda në Tokë, përfshirë kancerin.
