Donald Trump ka shkaktuar një debat të ri me Danimarkën pas emërimit të një të dërguari të posaçëm në Groenlandë, ishullin e madh arktik që ai ka thënë se do të donte ta aneksonte.
Në përgjigje të një pyetjeje nga BBC në lidhje me rolin e ri të Jeff Landry, guvernatorit republikan të Luizianës, Trump tha se SHBA-të kishin nevojë për Groenlandën për “mbrojtje kombëtare” dhe se “ne duhet ta kemi atë”.
Landry, tha ai, do të “udhëhiqte sulmin” si i dërguar special në Groenlandë, një pjesë gjysmë-autonome e Mbretërisë së Danimarkës.
Ky veprim ka zemëruar Kopenhagenin, i cili tha se do të thërriste ambasadorin e SHBA-së për “një shpjegim”. Kryeministri i Groenlandës tha se ishulli duhet të “vendosë vetë për të ardhmen e tij” dhe se “integriteti i tij territorial duhet të respektohet”.
Guvernatori Landry tha në një postim në X se ishte një nder të shërbeja në një “pozicion vullnetar për ta bërë Groenlandën pjesë të SHBA-së”.
Që kur u kthye në Shtëpinë e Bardhë në janar, Trump ka ringjallur interesin e tij të hershëm për Groenlandën, duke përmendur vendndodhjen e saj strategjike dhe pasurinë minerale.
Ai ka refuzuar të përjashtojë përdorimin e forcës për të siguruar kontrollin e ishullit, një qëndrim që ka tronditur Danimarkën, një aleate të NATO-s që tradicionalisht ka gëzuar marrëdhënie të ngushta me Uashingtonin.
“Do të duhet ta zgjidhim këtë,” shtoi Trump. “Ne kemi nevojë për Groenlandën për sigurinë kombëtare, jo për mineralet.”
Trump përmendi konkretisht anijet kineze dhe ruse si kërcënime të mundshme në detet e afërta.
Groenlanda, shtëpia e rreth 57,000 banorëve, ka pasur vetëqeverisje të gjerë që nga viti 1979, megjithëse mbrojtja dhe politika e jashtme mbeten në duart e danezëve. Ndërsa shumica e banorëve të Groenlandës mbështesin pavarësinë përfundimtare nga Danimarka, sondazhet e opinionit tregojnë kundërshtim dërrmues ndaj bashkimit me SHBA-në.
Ministri i Jashtëm i Danimarkës, Lars Lokke Rasmussen, e përshkroi emërimin e Landry-t si “thellësisht shqetësues” dhe paralajmëroi Uashingtonin të respektojë sovranitetin danez.
Ai i tha transmetuesit danez TV2: “Për sa kohë që kemi një mbretëri të përbërë nga Danimarka, Ishujt Faroe dhe Groenlanda, nuk mund të pranojmë veprime që dëmtojnë integritetin tonë territorial.”
Kryeministri i Groenlandës, Jens-Frederik Nielsen, tha se territori ishte i gatshëm të bashkëpunonte me SHBA-në dhe vendet e tjera, por vetëm në bazë të respektit të ndërsjellë.
Ai tha: “Emërimi i një të dërguari të posaçëm nuk ndryshon asgjë për ne. Ne vendosim vetë për të ardhmen tonë. Groenlanda u përket banorëve të Groenlandës dhe integriteti territorial duhet të respektohet.”
Presidentja e Komisionit të BE-së, Ursula von der Leyen, tha në një postim në X se BE-ja qëndron në “solidaritet të plotë me Danimarkën dhe popullin e Grenlandës”.
Duke shkruar më parë në mediat sociale, presidenti amerikan tha se Landry e kuptonte se sa “thelbësore është Groenlanda për sigurinë tonë kombëtare” dhe do të çonte përpara interesat e SHBA-së.
Rëndësia e këtij emërimi qëndron si në supozimin e SHBA-së se Groenlanda është e ndarë nga Danimarka, ashtu edhe në pohimin e të emëruarit të ri se ai do ta ndihmojë ishullin të bëhet pjesë e SHBA-së.
Të dërguarit janë emërime joformale dhe, ndryshe nga diplomatët zyrtarë, nuk kanë nevojë të miratohen nga vendi pritës.
Ajo që tregon ky emërim është se ambicia e Trump për të kontrolluar Groenlandën mbetet e pazbutur.
Ashtu si me agresionin e tij ushtarak dhe retorik ndaj Venezuelës, kjo tregon se Trump është i vendosur të fitojë kontroll më të madh mbi atë që Strategjia e tij e fundit e Sigurisë Kombëtare e quajti “hemisfera Perëndimore”, një sferë ndikimi që ai shpreson të mbulojë të gjithë Amerikën.
Trump u përpoq ta blinte Groenlandën gjatë mandatit të tij të parë presidencial. Si Danimarka ashtu edhe qeveria e Groenlandës e hodhën poshtë propozimin e vitit 2019, duke thënë: “Groenlanda nuk është në shitje”.
Landry e ka shprehur më parë mendimin e tij për Groenlandën, duke shkruar në llogarinë e tij personale X., në janar: “Presidenti Donald J. Trump ka plotësisht të drejtë! Ne duhet të sigurohemi që Groenlanda t’i bashkohet Shteteve të Bashkuara. SHUMË SHUMË për ta, SHUMË SHUMË për ne! Le ta bëjmë!”
Landry është një veteran ushtarak dhe ish-oficer policie, i cili ishte kongresmen amerikan dhe prokuror i përgjithshëm i Luizianës përpara se të zgjidhej guvernator në vitin 2023. Ai tha se roli i tij i ri nuk do të ndikonte në detyrat e tij si guvernator.
Debati mbi emërimin e tij vjen ndërsa konkurrenca strategjike në Arktik rritet, me shkrirjen e akullit që hap rrugë të reja transporti detar dhe rrit aksesin në burime të vlefshme minerale.
Groenlanda ndodhet në Arktik midis Amerikës së Veriut dhe Evropës, gjë që e bën atë gjithashtu qendrore për planifikimin e sigurisë së SHBA-së dhe NATO-s.
SHBA-të kanë mbajtur një bazë në Groenlandë që nga Lufta e Dytë Botërore, pasi pushtuan për të vendosur stacione ushtarake dhe radiofonike në të gjithë territorin pasi nazistët pushtuan Danimarkën gjatë konfliktit.
Zëvendëspresidenti JD Vance vizitoi bazën në mars, ndërsa i kërkoi popullit të Groenlandës të “arrinin një marrëveshje me SHBA-në”.
SHBA-të rihapën një konsullatë në Nuuk, kryeqytetin e Grenlandës, në vitin 2020 – gjatë mandatit të parë të Trump – pasi e mbyllën atë në vitin 1953. Një numër vendesh evropiane, si dhe Kanadaja, kanë konsullata të përgjithshme nderi në Grenlandë.
