Turqia është e vendosur të ratifikojë marrëveshjet e kornizës ushtarake të nënshkruara me tre shtete të Ballkanit, një lëvizje që do të forcojë më tej praninë ushtarake të Ankarasë në rajon, ndërkohë që do të shtrijë ndikimin strategjik të saj përreth Greqisë.
Marrëveshjet, të nënshkruara në vitin 2024 me Shqipërinë, Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, vijnë në një kohë kur tensionet gjeopolitike në Mesdheun Lindor janë të larta.
Greqia ka shprehur shqetësim për partneritetet ushtarake në rritje të Turqisë, veçanërisht në rajone me rëndësi historike dhe strategjike. Ballkani ka qenë prej kohësh një terren për betejë të ndikimeve mes aleatëve të NATO-s dhe fuqive të jashtme, dhe lidhjet ushtarake të thelluara të Turqisë me këto shtete sinjalizojnë synimin e saj për të luajtur një rol më aktiv në dinamikat e sigurisë rajonale.
Marrëveshjet janë përshpejtuar për t’u futur në agjendën e Parlamentit turk, ndryshe nga paketa të ngjashme ushtarake që zakonisht kalojnë nëpër një proces shqyrtimi më të gjatë. Ankaraja i sheh këto marrëveshje si pjesë të një strategjie më të gjerë për të forcuar bashkëpunimin e saj ushtarak me shtetet fqinje dhe aleatët, ndërkohë që kundërshton kërcënimet e sigurisë në rajon.
Përmes marrëveshjeve, Turqia dhe partnerët e saj do të bashkëpunojnë në një gamë të gjerë fushash ushtarake dhe mbrojtëse, përfshirë trajnim dhe arsimim, ushtrime të përbashkëta, bashkëpunim në industrinë e mbrojtjes, ndarjen e informacionit të inteligjencës, mbështetje logjistike, shërbime mjekësore, mbrojtje nga sulmet kibernetike, misione paqeruajtëse dhe kundërminim të minave dhe pajisjeve shpërthyese të improvizuara. Marrëveshjet gjithashtu lehtësojnë shkëmbimin e personelit, kërkimin e përbashkët në shkencën dhe teknologjinë ushtarake dhe bashkëpunimin operativ në misionet e ndihmës humanitare dhe ndihmën pas katastrofave.
Turqia e sheh këtë lloj marrëveshjeje ushtarake formale si një hap në thellimin e lidhjeve të mbrojtjes dhe për marrëveshje të mundshme të ardhshme. Ato gjithashtu shërbejnë si një referencë për bashkëpunim të gjerë në industrinë e mbrojtjes. Një strategji që fillimisht ishte e lidhur me shitjet e dronëve të prodhuar nga kompania Baykar e dhëndrit të Presidentit Recep Tayyip Erdogan, ka kaluar më pas në produkte të tjera mbrojtëse.
Monitori Nordic ka raportuar më parë se Turqia ka filluar të përdorë gjithnjë e më shumë marrëveshje kornize gjithëpërfshirëse për të fshehur marrëveshje të mëtejshme ushtarake, mbrojtëse dhe të inteligjencës nga vëmendja publike. Raporti citon Gjeneral Brigade Esat Mahmut Yılmaz, kreun e Drejtorisë së Përgjithshme të Shërbimeve Ligjore në Ministrinë e Mbrojtjes të Turqisë, i cili ka zbuluar këtë qasje në një seancë të mbyllur më 21 maj 2024 me Komitetin për Marrëdhëniet me Jashtme të parlamentit.
Sipas Yılmaz, Turqia ka konsoliduar këto tre marrëveshje, të cilat fillimisht ishin negociuar veçmas, në një kornizë të vetme për të përshpejtuar angazhimin në operacione ushtarake të huaja.
Pasi të ratifikohen dhe të publikohen në Fletoren Zyrtare, këto marrëveshje do t’i mundësojnë ushtrisë turke të hyjë në marrëveshje sekondare me partnerët e huaj pa kërkuar miratimin e mëtejshëm nga parlamenti. Kjo metodë kufizon debatin publik mbi përmasat dhe shtrirjen e aktiviteteve ushtarake të Turqisë jashtë vendit. Duke përshpejtuar procesin e miratimit, Ankara synon të eliminojë pengesat burokratike dhe të sigurojë vazhdimësinë e angazhimeve të saj mbrojtëse. Analistët vërejnë se kjo qasje pasqyron strategjitë e ngjashme që janë përdorur në marrëveshje të mëparshme mbrojtëse me shtete nga Afrika dhe Azia Qendrore, ku Turqia ka kërkuar partneritete të qëndrueshme mbrojtëse përmes kornizave ligjore gjithëpërfshirëse.
Derisa deri kohët e fundit, Turqia ka negociuar marrëveshje të veçanta për trajnim ushtarak, bashkëpunim në industrinë e mbrojtjes dhe bashkëpunim të përgjithshëm ushtarak, qeveria tani i ka përmbledhur ato në marrëveshje më të gjera kornizë. Ky qasje, veçanërisht e aplikuar me partnerët në Afrikë, Europën Lindore dhe Azinë, synon të përshpejtojë operacionet ushtarake, të minimizojë pengesat burokratike dhe të mbajë të fshehura marrëveshjet sekondare. Këto marrëveshje kanë luajtur një rol kyç në ndikimin në rritje të mbrojtjes së Turqisë, veçanërisht në shtetet ku teknologjia ushtarake turke dhe programet e trajnimit janë pritur mirë.
“Ne dikur i paraqisnim këto tre veçmas si marrëveshje individuale në parlamentin tonë. Megjithatë, më vonë i bashkuam të treja. Tani i negociojmë këto nën një kornizë të vetme dhe marrëveshje bashkëpunimi në mbrojtje”, tha Yılmaz.
Në dhjetor 2024, Turqia kishte nënshkruar marrëveshje të kornizës ushtarake me 89 shtete dhe marrëveshje bashkëpunimi për trajnim ushtarak me 65 shtete. Negociatat janë në vazhdim me 47 shtete për marrëveshje të kornizës ushtarake dhe 13 për marrëveshje trajnimi. Për më tepër, Turqia ka nënshkruar marrëveshje bashkëpunimi në industrinë e mbrojtjes me 90 shtete.
Pothuajse të gjitha marrëveshjet ndërkombëtare që janë procesuar nga Parlamenti turk vitet e fundit kanë rënë nën këto korniza të gjera ushtarake. Në mënyrë të veçantë, Komiteti për Marrëdhëniet me Jashtme, dhe jo Komiteti për Mbrojtjen, shpesh mbikëqyr shqyrtimin dhe miratimin e këtyre marrëveshjeve, pavarësisht se i mungon ekspertiza në çështjet ushtarake. Kjo sugjeron një përpjekje nga administrata e Erdoganit për të kufizuar shqyrtimin parlamentar. Ligjvënësit kritikë të qeverisë kanë shprehur shqetësime për mungesën e transparencës në këto marrëveshje, duke argumentuar se ato i japin qeverisë një larmi të madhe vendimesh në çështjet ushtarake.
Interesi i fortë personal i Erdoganit në marrëveshjet ushtarake dhe mbrojtëse të huaja ka luajtur një rol të rëndësishëm në përshpejtimin e këtyre marrëveshjeve. Familja e tij ka përfituar financiarisht nga shitjet e armëve ushtarake, veçanërisht dronëve Bayraktar të prodhuar nga Baykar. Gjatë viteve, familja Erdogan ka përfituar gjithashtu indirekt nga komisionet e lidhura me kontratat mbrojtëse, të mundësuara përmes politikave qeveritare të favorshme si tenderët pa garë, ulje taksash dhe subvencione.
