Një vazhdim intrigues i tregimit të Merlin-it ka qëndruar i padukshëm brenda kapakëve të një regjistri të akteve elizabetiane për gati 400 vjet.
Studiuesit më në fund kanë arritur ta zbulojnë atë me teknika të avancuara.
Është i vetmi fragment i mbijetuar i një dorëshkrimi të humbur mesjetar që rrëfen historinë e Merlin-it dhe vitet e para heroike të oborrit të Mbretit Artur.
Në këtë rrëfim, magjistari shndërrohet në një harpist të verbër që më vonë zhduket në ajër.
Ai rikthehet më pas si një fëmijë tullac që i jep urdhra Mbretit Artur, pa veshur të brendshme.
Merlin-i, që ndryshon formë – fuqitë e të cilit duket se vijnë nga fakti që është biri i një gruaje të mbarsur nga djalli – kërkon të mbajë flamurin e Arturit në betejë.
Mbreti pranon – dhe del një vendim i mirë – pasi Merlin-i është i destinuar të shfaqet me një armë sekrete të dobishme: një dragua magjik që nxjerr flakë.
Për më shumë se 400 vjet, ky fragment delikat i një historie të njohur mesjetare qëndroi i pashqetësuar dhe i pavënë re, i ripërdorur nga elizabetianët si kopertinë libri për të mbrojtur një regjistër arkivor të akteve të pronësisë.
Tani, fragmenti 700-vjeçar i Suite Vulgate du Merlin – një dorëshkrim në frëngjisht të vjetër aq i rrallë saqë ekzistojnë më pak se 40 kopje në të gjithë botën – është zbuluar nga një arkivist në Bibliotekën e Universitetit të Kembrixhit, i palosur dhe i qepur në kapakun e një regjistri të shekullit të 16-të.
Duke përdorur teknologji të avancuar, studiuesit kanë arritur të kapin pjesët më të paarritshme të pergamenës së brishtë pa e hapur ose ç’qepur atë.
Kjo ka ndihmuar në ruajtjen e dorëshkrimit në vend dhe ka shmangur dëmtime të pariparueshme – ndërsa njëkohësisht ka mundësuar që fragmenti i zbehur të hapet virtualisht, të përmirësohet digjitalisht dhe të lexohet për herë të parë pas shekujsh.
Më parë, ai ishte kataloguar si një histori për Gawain-in. “Nuk ishte inventarizuar siç duhet,” thotë Irene Fabry-Tehranchi, specialistja e frëngjishtes në bibliotekë.
“Askush nuk kishte shënuar as që ishte në frëngjisht.”
Kur ajo dhe kolegët e saj kuptuan se fragmenti rrëfente një histori për Merlin-in dhe aftësinë e tij për të ndryshuar formë, “u emocionuam vërtet,” thotë ajo.
Suite Vulgate du Merlin u shkrua fillimisht rreth vitit 1230, një periudhë kur romanet arturiane ishin veçanërisht të njohura mes grave fisnike, megjithëse fragmenti i zbuluar i përket një kopjeje të humbur të vitit 1300.
“Nuk e dimë kush e ka shkruar tekstin,” thotë Fabry-Tehranchi. “Mendojmë se ka qenë një punë kolektive.”
Ky tekst konsiderohet si një vazhdim i një shkrimi të mëparshëm të vitit 1200, në të cilin Merlin-i lind si një fëmijë i jashtëzakonshëm me dhunti për të parë të ardhmen dhe hedh një magji për të ndihmuar në lindjen e Mbretit Artur, i cili provon të drejtën e tij hyjnore për të sunduar duke nxjerrë shpatën nga guri.
Suite Vulgate du Merlin rrëfen për mbretërimin e hershëm të Arturit, marrëdhënien e tij me kalorësit e tryezës së rrumbullakët dhe luftën e tij heroike kundër saksonëve.
“E paraqet Arturin në një dritë shumë pozitive – ai është ky hero i ri që martohet me Ginevrën, shpik Tryezën e Rrumbullakët dhe ka një marrëdhënie të mirë me Merlin-in, këshilltarin e tij,” thotë Fabry-Tehranchi.
Dëshmitë stilistike në tekst tregojnë se fragmenti është shkruar nga një shkrues i panjohur në një dialekt frëng të veriut që kuptohej nga aristokratët anglezë.
“Këto janë legjenda kelte dhe angleze, të cilat qarkulluan gojarisht nëpër Ishujt Britanikë.
Por gjuha e përdorur për t’i shkruar ishte frëngjishtja e vjetër, për shkak të Pushtimit Norman.”
Megjithatë, deri në shekullin e 16-të, frëngjishtja e vjetër kishte dalë nga moda në Angli. “Kishte një zhvendosje gjuhësore drejt anglishtes mes lexuesve të letërsisë arturiane,” thotë Fabry-Tehranchi.
Kjo mund të shpjegojë pse fragmenti përfundoi si kopertinë e një regjistri arkivor: “Teksti kishte humbur tërheqjen e tij, ndaj donin ta ripërdornin.”
Biblioteka dëshironte të ruante regjistrin, i cili ishte krijuar në vitin 1580 për të regjistruar pronat e Huntingfield Manor në Suffolk, si një dëshmi e praktikave arkivore të shekullit të 16-të në Angli.
Më parë, do të ishte e nevojshme të pritej kjo kopertinë për të hyrë në pjesët e palosura të fragmentit, dhe pjesët e zbehura të tekstit do të kishin mbetur të palexueshme.
Sot, imazheria multispektrale (MSI), skanimi CT dhe modelimi 3D kanë mundësuar që studiuesit jo vetëm të lexojnë tekstin e fshehur dhe të zbehur të fragmentit, por edhe të kuptojnë saktësisht si ishte palosur dhe qepur në regjistër.
Ekipi i Laboratorit të Imazherisë së Trashëgimisë Kulturore në Bibliotekën e Universitetit të Kembrixhit ka arritur madje të analizojë fijet e ndryshme të përdorura nga libërlidhësit elizabetianë dhe pigmentet dekorative të përdorura nga iluminatori mesjetar, i cili kishte për detyrë të “ndriçonte” dorëshkrimet me ilustrime dekorative dhe ngjyra të pasura.
Në bodrumin e bibliotekës, në një studio të vogël fotografike të dominuar nga një kamerë multispektrale që kushton mbi 100,000 £ (125,000 $), teknologia kryesore fotografike Amélie Deblauwe thotë: “Teknikat e specializuara të imazherisë të përdorura në fragmentin e Merlin-it zbuluan detaje që nuk do të ishin të dukshme me sy të lirë.”
“Kamera bën 49 imazhe të çdo faqeje duke përdorur kombinime të ndryshme dritash që lëshojnë gjatësi valore të ndryshme të dritës në të dyja anët e letrës,” shpjegon ajo.
Duke përdorur një gamë të gjerë dritash me ngjyra të ndryshme, madje edhe mbetjet më të vogla të bojës, të degraduara kimikisht me kalimin e kohës, mund të bëheshin të dukshme.
“Kjo është për shkak se bojërat dhe letrat e ndryshme reagojnë ndryshe ndaj dritave të ndryshme,” thotë Deblauwe.
