Mauna Loa – vullkani më i madh aktiv në botë – ka shpërthyer për herë të parë që nga viti 1984.
Llava po rrjedh poshtë anës së vullkanit në një temperaturë prej 1000 gradë Celsius, por ekspertët thonë se kjo ende nuk përbën një kërcënim të madh për banorët vendas.
Sa i madh është Mauna Loa?
Mauna Loa, që do të thotë “mal i gjatë”, është vullkani më i madh aktiv në botë.
Ajo mbulon 5,271 km/katror dhe është një zinxhir nga pesë vullkanesh që formojnë ishullin e madh të Hawait në SHBA, raporton bbc.
Vetëm ky vullkan përbën gjysmën e të gjithë ishullit, transmeton Telegrafi.
Maja e Mauna Loa është 4,170 metra mbi nivelin e detit, por baza e saj është në dyshemenë e detit.
Nga atje deri në majë është 9,170 metra, duke e bërë atë më të gjatë se Mali Everest.
Pse po shpërthen Mauna Loa?
Shtyllat e materialit super të nxehtë të quajtur magma kanë dalë nën Mauna Loa dhe vullkanet fqinje nga një “pikë e nxehtë” thellë brenda Tokës.
“Askush nuk e di saktësisht pse ekziston kjo pikë e nxehtë”, thotë Dr. Carmen Solana, një vullkanologe në Universitetin e Portsmouth në Mbretërinë e Bashkuar, “por mund të shkaktohet nga prishja e materialit radioaktiv brenda mantelit të Tokës.
“Këto shtëllunga magmë formuan të gjithë ishujt e Hawait”, shtoi ajo.
Kur shpërthen Mauna Loa, thotë Dr Solana, magma së pari buron në “kalderë” – krater i madh vullkanik, veçanërisht i formuar nga një shpërthim i madh që dërgon në shembjen e grykës së vullkanit. Kaldera e quajtur Mokuaweoweo mbulon një sipërfaqe prej gjashtë 15 km/katror dhe është 180 metra i thellë.
Magma më pas rrjedh nga çarjet në shkëmb dhe shkon poshtë malit si një lëng i quajtur llavë. Ka një temperaturë prej 1000 gradë Celsius dhe djeg çdo gjë që i del në rrugë.
Kur vullkanet shpërthejnë, ata gjithashtu lëshojnë lëndë e cila ftohet për të formuar copa xhami të quajtura “Flokët Pele”.
“Pele ishte emri i perëndeshës që mendohej se jetonte në Mauna Loa dhe copat janë të holla sikur flokët”, thotë Dr Solana.
“Ajo ishte një bionde me temperament”, shtoi ai.
Pse është i rëndësishëm shpërthimi i Mauna Loa?
Mauna Loa ka shpërthyer 33 herë që nga viti 1843, data e shpërthimit të parë të regjistruar. Mesatarisht, është një shpërthim çdo pesë vjet e gjysmë.
Megjithatë, shpërthimi i fundit ishte pothuajse 40 vjet më parë.
“Ka pasur disa shenja të daljes së magmës gjatë 10 viteve të fundit”, thotë Andrew Hooper, një profesor i gjeofizikës në Universitetin e Leeds në Britani të Madhe, “por nuk ka pasur asnjë shpërthim deri më tani”.
Shpërthimi aktual në Mauna Loa po i jep një brezi të ri shkencëtarësh mundësinë për të studiuar se si funksionon vullkani, thotë profesor Hooper.
“Do të jetë interesante për ne të shohim se ku ruhet magma brenda Mauna Loa – ku qëndron në mes të daljes nga manteli i Tokës dhe daljes nga sipërfaqja e vullkanit”, thotë ai.
A është i rrezikshëm shpërthimi i Mauna Loa?
Ndryshe nga shumë vullkane, Mauna Loa zakonisht nuk prodhon shpërthime vërtet të mëdha, në të cilat llava lëshon në ajër së bashku me shtëllungat e hirit dhe gazit.
Në vend të kësaj, llava rrjedh me një ritëm mjaft të ngadaltë në anën e vullkanit.
“Rrjedhat e llavës nuk janë kërcënuese për jetën”, thotë profesor Hooper, “sepse ju mund t’i dilni përpara në rrugë”.
“Gjithashtu, llava nuk po shkon drejt qyteteve më të afërta, por në veri-lindje. Ajo do të duhet të udhëtojë një rrugë të gjatë në atë drejtim përpara se të shkaktojë dëme serioze në pronë”, tha ai.
Megjithatë, vendasit mund të jenë më të rrezikuar nga gazrat që lëshon Mauna Loa.
“Gazet vullkanike, duke përfshirë dioksidin e squfurit dhe klorit reagojnë, me lagështinë në ajër për të prodhuar ‘vog’, që është mjegull vullkanike”, thotë Dr Solana.
“Kjo mund të shkaktojë një problem te njerëzit në drejtim të erës. Mund të irritojë sytë dhe të shkaktojë probleme me frymëmarrjen për disa njerëz”, pohoi ai.
Autoritetet shëndetësore në Hawaii thonë se cilësia e ajrit është ende e mirë, por se mund të përkeqësohet në çdo kohë.
Nëse ndodh, banorëve vendas këshillohen të shmangin aktivitetet në natyrë dhe të qëndrojnë brenda me dyer dhe dritare të mbyllura.
Çfarë ndodh kur aeroplanët ‘ndeshen’ me retë e hirit vullkanik
Udhëtarët e fluturimeve të ardhshme në dy aeroportet ndërkombëtare të Havait janë këshilluar nga Departamenti i Transportit i shtetit që të kontrollojnë linjat e tyre ajrore përpara se të nisen, për shkak të shpërthimit të vazhdueshëm vullkanik në Mauna Loa.
Mauna Loa është vullkani më i madh aktiv në botë dhe kjo është hera e parë që shpërthen në gati katër dekada.
Sipas mediave të huaja, përcjell Telegrafi, Administrata Federale e Aviacionit e SHBA tha në një deklaratë se “po monitoron nga afër shpërthimin vullkanik dhe do të lëshojë këshilla për trafikun ajror pasi të përcaktohet madhësia e resë së hirit”.
Retë e hirit vullkanik janë një rrezik serioz për aviacionin, duke reduktuar dukshmërinë, duke dëmtuar kontrollet e fluturimit dhe në fund të fundit duke shkaktuar dështimin e motorëve të aeroplanëve.
‘Takimet’ midis aeroplanëve dhe hirit vullkanik mund të ndodhin sepse retë e hirit janë të vështira për t’u dalluar nga retë e zakonshme, si vizualisht ashtu edhe në radar, sipas Shërbimit Gjeologjik të SHBA-së.
Retë e hirit gjithashtu mund të lëvizin në distanca të mëdha nga burimi i tyre.
Në vitin 2010, një shpërthim vullkanik në Islandë dërgoi një “valë” të madhe hiri që lëvizte përtej Atlantikut, duke shkaktuar ndërprerje masive në trafikun ajror në të gjithë Evropën Perëndimore.
Pas krizës, rregullatorët ndërkombëtarë të aviacionit prezantuan udhëzime të reja për menaxhimin e rrezikut mbi sigurinë e fluturimit dhe hirin vullkanik.
Pse retë e hirit vullkanik rrezikojnë aeroplanët?
Në përgjigje të krizës në Islandë, prodhuesi evropian i aeroplanëve Airbus tha në udhëzimin e tij operativ se fluturimi përmes reve të hirit duhet të shmanget me të gjitha mjetet.
Airbus theksoi se përvoja kishte treguar se dëmtime të kushtueshme mund të ndodhin në sipërfaqet e aeroplanëve, xhamin e përparmë – ndërsa sistemet e ventilimit, hidraulikës, elektronike dhe të të dhënave ajrore mund të ndikohen gjithashtu.
Në mënyrë kritike, kompania tha se ‘gëlltitja’ e hirit vullkanik nga motorët mund të shkaktojë përkeqësim serioz të performancës së motorit për shkak të erozionit të pjesëve lëvizëse dhe bllokimit të pjesshëm ose të plotë të grykave të karburantit.
Hiri vullkanik përmban grimca, pika e shkrirjes e të cilave është nën atë të temperaturës së brendshme të motorit.
Gjatë fluturimit këto grimca do të shkrihen menjëherë nëse kalojnë nëpër një motor.
Duke kaluar nëpër turbinë, materialet e shkrira ftohen me shpejtësi, ngjiten në turbinë dhe shqetësojnë rrjedhën e gazeve me djegie me presion të lartë.
Në rastin më të keq, ky çrregullim i rrjedhës mund të bllokojë motorin, tha prodhuesi.
A mund të detektohen këto re hiri?
Çdo vit miliona pasagjerë fluturojnë mbi rajone vullkanike aktive si Islanda dhe Paqësori i Veriut.
USGS vlerëson se ka rreth 1,350 vullkane potencialisht aktive në mbarë botën, me 161 prej tyre në Shtetet e Bashkuara dhe territoret e saj.
Duke qenë se radari i motit nuk është efektiv në zbulimin e reve të hirit vullkanik, pilotët mbështeten në parashikimet e sakta të shpërthimeve vullkanike përgjatë rrugëve të tyre ajrore.
Në këtë drejtim, ekzistojnë nëntë Qendra Këshillimore për Hirin Vullkanik (VAAC) në mbarë botën të përcaktuara nga organizatat ndërkombëtare për të ofruar këshilla të ekspertëve për agjencitë kombëtare meteorologjike rreth vendndodhjes dhe lëvizjes së pritshme të reve të hirit vullkanik.
A ka pasur ndonjë incident fatal?
Jo. Por një numër aeroplanësh kanë fluturuar në retë e hirit gjatë viteve, duke rezultuar në disa incidente gati fatale.
Në prill të vitit 1982, Fluturimi 009 i British Airways në rrugë për në Auckland nga Londra fluturoi në një re pluhuri dhe hiri të hedhur nga shpërthimi i malit Galunggung, në ishullin indonezian Java, duke rezultuar në dështimin e të katër motorëve të tij.
Për fat të mirë, pilotët ishin në gjendje të “shtynin” Boeing 747-200 aq larg sa për të dalë nga reja e hirit, përpara se tre nga motorët të rindizeshin, duke lejuar fluturimin të devijonte në Xhakartë dhe të kryente një ulje të sigurt.
Ngjarja u kujtua gjithashtu për njoftimin e bërë nga kapiteni jashtëzakonisht i qetë i aeroplanit, Eric Moody.
Ai u tha pasagjerëve: “Zonja dhe zotërinj, është kapiteni juaj që flet. Ne kemi një problem të vogël. Të katër motorët janë ndalur. Ne po bëjmë çmos për t’i vënë nën kontroll. Besoj se nuk jeni shumë në ankth?”.
Ndërsa në dhjetor të vitit 1989, KLM Flight 867 në rrugë për në Anchorage në Alaskë nga Amsterdami fluturoi në një re me pamje normale, e cila doli të ishte një re hiri vullkanik – rezultat i një shpërthimi të malit Redoubt, një vullkan në vargmalin Aleutian.
Pilotët e rritën fuqinë në një përpjekje për t’u ngjitur nga reja, por të katër motorët në Boeing 747-400 dështuan menjëherë pas kësaj dhe sistemi elektrik i gatishmërisë dështoi.
Për fat të mirë, ekuipazhi arriti të rindizte motorët, dy në të njëjtën kohë, duke i mundësuar aeroplanit të ulej në mënyrë të sigurt në Anchorage, pavarësisht nga dëmtimet e shumta në xhamin e përparmë, sistemet e brendshme dhe elektronikës. /Telegrafi/
