Kanë kaluar gati katër muaj që kur trupat ruse u detyruan të tërhiqeshin nga qyteti i kryqëzimit hekurudhor të Lyman, në rajonin Donbas të Ukrainës lindore, për t’u zhvendosur rreth 25 km në lindje. Por bumi i zjarrit të artilerisë, afër vijës së frontit, është ende i dëgjueshëm çdo disa minuta, dhe ky qytet, pjesa më e madhe e të cilit është ende në gërmadha, nuk është ende i sigurt nga raketat ruse.
“Unë jetoj në katin e shtatë. Raketa goditi katin e pestë, sot herët në mëngjes, rreth orës pesë. Por unë jam mirë,” thotë Alexandër Rogovitz, një biznesmen 73-vjeçar në pension dhe i vetmi banor i mbetur i një banese të madhe, bllok apartamentesh në buzë të qytetit.
Në një oborr aty pranë, pranë një krateri gjigant bombë, një teknik hekurudhor 45-vjeçar i quajtur Valeri Dmitrenko është i zënë duke prerë dru për të ngrohur bodrumin ku ai dhe 21 fqinjët janë strehuar për nëntë muajt e fundit. Lyman ende nuk ka ujë të rrjedhshëm apo sistem ngrohje qendrore dhe temperatura e ditës kanë qenë tepër të ulëta, aq sa çdo gjë ngrin.
Pavarësisht luftimeve të ashpra që vazhdojnë në Donbas, civilët po kthehen në qytetet e çliruara të Ukrainës afër vijës së frontit – kundër këshillës së autoriteteve lokale. Në Lyman, të shkatërruar nga forcat ruse vitin e kaluar, rreth 13,000 banorë po jetojnë, në mënyrë të pasigurt, në kushte rraskapitëse dimri.
Ndërsa forcat ruse iu afruan Lymanit qershorin e kaluar, 41,000 civilë u larguan, duke lënë pas rreth 10,000 njerëz. Shumë prej tyre ishin të moshuar ose të varfër – ose, si Ira dhe Valeri, kishin të afërm të sëmurë që refuzuan të largoheshin.
Më 3 tetor, Lyman u çlirua nga forcat ukrainase dhe menjëherë më pas kryetari i bashkisë së qytetit, Alexandër Zhuravlov, u kthye për të zbuluar se “80%, ndoshta 90%” e ndërtesave ishin dëmtuar ose shkatërruar. Linjat hekurudhore që kalojnë në qendër të qytetit janë ende një masë kabllosh të thyer ajrore dhe shina të bllokuara.
Qeveria dhe grupet humanitare kanë sjellë soba me dru. Çdo ditë një grup ndihmash sjell qindra dreka të paketuara për t’i shpërndarë pa pagesë. Ka rreth 700 fëmijë që jetojnë në Lyman dhe kryebashkiaku vlerëson se 3,000 banorë të tjerë janë kthyer që nga çlirimi i qytetit. Por ai u kërkon të tjerëve të qëndrojnë larg.
