Askush nuk po priste me padurim konferencën ndërkombëtare që u mblodh të hënën në Nju Jork. E udhëhequr nga Franca dhe Arabia Saudite, ajo duhej të mbahej në qershor, por u shty për shkak të luftës me Iranin. Që atëherë, rëndësia e saj duket se vetëm sa është zvogëluar.
Përgjigja pavloviane izraelite pritej: Premtimi i Presidentit Francez Emmanuel Macron për të njohur një shtet palestinez në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së në shtator u quajt një “dhuratë për terrorizmin”.
Çdo diskutim për një zgjidhje diplomatike, në çdo forum, tani i duket Izraelit në rastin më të mirë si një halucinacion dhe, në rastin më të keq, një akt anti-Izrael në mbështetje të terrorizmit.
Izraeli ka dikë ku të mbështetet – Presidentin e SHBA-ve Donald Trump, i cili deklaroi se “Ai është një djalë shumë i mirë. Më pëlqen, por kjo deklaratë nuk ka peshë”. Presidenti tha se Shtetet e Bashkuara nuk do të bashkoheshin në konferencë. Zgjidhja me dy shtete, ose çdo ndërmarrje diplomatike, nuk është përparësi për të.
Duket se Trump ka arritur në përfundimin se ambiciet e tij për të krijuar një “Lindje të Mesme të re”, për të vendosur paqe midis Izraelit dhe disa vendeve të tjera arabe, dhe çmimin e madh, për të sjellë normalizim midis Izraelit dhe Arabisë Saudite, do të duhet të presin edhe pak – ndoshta deri në mandatin e tij të ardhshëm nëse arrin të përmbysë Kushtetutën e SHBA-ve.
Ndërkohë, dosja e presidentit me angazhimet e ngrira diplomatike vazhdon të bëhet gjithnjë e më e trashë.
Nuk ka dalë asnjë marrëveshje pengjesh pavarësisht premtimeve të tij të shumta optimiste të javëve të fundit. Lufta në Gaza po zhvillohet edhe pse ai ka bërë thirrje për përfundimin e saj; bisedimet bërthamore midis SHBA-ve dhe Iranit janë bllokuar.
Libani ende nuk i ka urdhëruar Hezbollahut të çarmatoset, siç ka kërkuar Tom Barrack, i dërguari i Trump. Dhe ende nuk është arritur një marrëveshje midis regjimit të ri në Damask dhe kurdëve, e cila supozohet të çojë në çarmatimin e këtyre të fundit dhe integrimin e tyre në ushtrinë siriane.
Një rezultat është se Trump është zhvendosur në mikro-menaxhim të mosmarrëveshjeve rajonale. Të dërguarit e tij, zhvilluesit e pasurive të paluajtshme që me sa duket janë të aftë në botën e transaksioneve të biznesit, blerjen dhe shitjen e pronave dhe identifikimin e mundësive të investimit, ende po përpiqen të gjejnë rrugën e tyre nëpër territor të panjohur, një kulturë të ndryshme “biznesi” që kërkon që ata të negociojnë me aktorë jo-shtetërorë dhe milicitë dhe i sfidon ata me kompleksitet politik të rrënjosur në larjen e hesapeve historike.
E tillë është në Gaza. Ndërsa Trump informoi botën se “ka uri në Gaza”, në rastin më të mirë, ai ka gjeneruar tituj paniku në Izrael dhe e ka detyruar kryeministrin Benjamin Netanyahu të dërgojë ushqim dhe ilaçe në Rrip.
Në të njëjtën kohë, Izraeli e kupton se ka leje nga Trump për të pushtuar të gjithë Gazën dhe për të shembur gjithçka që qëndron me kusht që t’i japë fund urisë atje, gjë që nuk i pëlqen presidentit. Sepse, përveç vizionit të tij për një Rivierë në Gaza, Trump nuk ka paraqitur një plan realist ose udhërrëfyes që mund të shërbejë si platformë për një zgjidhje afatgjatë që jo vetëm do të frenonte urinë, do t’i jepte fund luftës dhe do të sillte pengjet në shtëpi, por edhe do të formësonte “ditën pas” e enklavës.
Trump mund të jetë i etur të dijë se çfarë synon të bëjë Izraeli në Gaza, por ndërkohë, ai po i jep atij një licencë për të “përfunduar punën” si një mjet për të shtyrë Hamasin për një marrëveshje. Ai e ka shndërruar përfundimin e luftës në një qëllim të veçantë pa lidhje me çështjen se çfarë do të ndodhë në Gaza më pas.
Rezultati është se, ndërsa Trump dhe të dërguarit e tij janë të preokupuar me “marrëveshjet me pakicë”, të cilat janë shumë të rëndësishme në vetvete, janë vendet kryesore arabe, si Katari, Egjipti, Emiratet e Bashkuara Arabe, dhe veçanërisht Arabia Saudite, dhe vendet perëndimore si Franca dhe Britania, që po përpiqen të hartojnë zgjidhje gjithëpërfshirëse dhe një infrastrukturë të qëndrueshme mbi të cilën mund të adresohen konfliktet lokale.
Konferenca, e sponsorizuar nga Franca dhe Arabia Saudite, e cila po udhëheq shtytjen e Lidhjes Arabe për një zgjidhje diplomatike të konfliktit izraelito-palestinez, nuk është një takim ëndërrimtarësh.
Ministri i Jashtëm saudit Faisal bin Farhan, i cili kryeson delegacionin e mbretërisë dhe është forca lëvizëse pas diplomacisë që po formësohet nga Princi i Kurorës Mohammed bin Salman, nuk ka iluzione. Në moshën 50 vjeç, një dekadë më i vjetër se shefi i tij, Bin Farhan është një burrë shteti me përvojë. Ishte ai që drejtoi pajtimin midis Arabisë Saudite dhe Iranit që, me ndërmjetësimin kinez, rezultoi në rinovimin e marrëdhënieve dypalëshe në mars 2024.
Bin Farhan, i cili ka lindur në Gjermani dhe është arsimuar në SHBA, ishte në krye të një biznesi të tijin dhe drejtonte një kompani prodhimi armësh, mbështeste – dhe ndoshta ende mbështet fuqimisht – normalizimin me Izraelin. Ai ishte ndër hartuesit e qëndrimit të mëparshëm saudit se Izraeli do të duhej “vetëm” të “përmirësonte kushtet e jetesës së palestinezëve”, jo të angazhohej për një shtet të pavarur palestinez, apo edhe autonomi.
Por ai gjithashtu e kuptoi shumë shpejt se Arabia Saudite nuk mund t’i përmbahej më një qëndrimi kaq minimalist. Ai, dhe sigurisht bin Salman, nuk janë anëtarë të klubit të tifozëve të Hamasit. Arabia Saudite e ka shpallur Vëllazërinë Myslimane një organizatë terroriste.
Në të njëjtën kohë, mbretëria nuk është ndër tifozët më të mëdhenj në botë të Autoritetit Palestinez ose presidentit të tij, Mahmoud Abbas. Kur zyrtarët sauditë diskutojnë bashkëpunimin me homologët e tyre amerikanë për qeverisjen e Gazës, siç bëjnë Emiratet e Bashkuara Arabe, ata e kushtëzojnë mbështetjen e tyre me një sërë kushtesh që përfshijnë reforma të thella politike dhe ekonomike, shumë të ngjashme me ato të kërkuara nga administrata Biden.
Duket sikur ata janë të gatshëm të tregojnë shumë më tepër durim ndaj Presidentit sirian Ahmed al-Sharaa dhe të garantojnë për të me Trump, sesa kanë bërë ndonjëherë për Abbasin. Mund të supozohet me siguri se hajmalitë që bin Salman përdori në favor të al-Sharaa-s (që përfshinin premtimin e investimeve të Trump në SHBA me vlerë një trilion dollarë) nuk do të përdoren për Abbasin.
Megjithatë, Arabia Saudite, forca që qëndron pas “Nismave Arabe” të miratuara nga Lidhja Arabe në vitin 2002, u detyrua të ndryshonte qëndrimin e saj me shpërthimin e luftës në Gaza. Ajo i ka ashpërsuar kushtet e saj për normalizim me Izraelin, duke përfshirë kërkesën që Izraeli dhe SHBA-të të ndërmarrin hapa të pakthyeshëm drejt krijimit të një shteti palestinez “mbi bazën e Iniciativës Arabe”, sipas fjalëve të bin Farhan.
Megjithatë, zyrtarët egjiptianë dhe jordanezë që folën me Haaretz besojnë se sauditët do të bien dakord të pranojnë një deklaratë të qartë amerikane qofte edhe të qëllimit që përfshin njohjen e të drejtës së palestinezëve për të krijuar një shtet.
“Lufta në Gaza mund ta ketë shkatërruar Hamasin, por skenat e tmerrit, vrasjeve, urisë dhe shkatërrimit nuk e lënë Arabinë Saudite, dhe vendet e tjera arabe njësoj, pa asnjë mënyrë për të anashkaluar kërkesën për të promovuar një zgjidhje të plotë politike“, tha një zyrtar i lartë jordanez për Haaretz.
“Konferenca në Nju Jork është menduar pikërisht për këtë qëllim”, shton një ish-diplomat egjiptian. “Nëse duam një alternativë ndaj Hamasit dhe ekziston një konsensus arab se Hamasi nuk mund të qëndrojë në Rrip, nuk ka zgjidhje tjetër veçse të mbështesim idenë e një shteti palestinez që do të kontrollojë si Bregun Perëndimor ashtu edhe Gazën, edhe nëse zbatimi shtyhet për vite me radhë. Qëllimi është të anashkalohet vetoja izraelite mbi kthimin e AP-së në Gaza, pa të cilën do të jetë e pamundur të sigurohet bashkëpunimi arab për të menaxhuar Rripin”.
Këto burime thonë se njohja e një shteti palestinez është tani një veprim instrumental i projektuar për të sjellë fundin e luftës me një qeveri alternative në Gaza që do të veprojë me legjitimitet ndërkombëtar.
Mundësia për të arritur një konsensus ndërkombëtar që do të bënte që Këshilli i Sigurimit i OKB-së të njihte një shtet palestinez aktualisht duket e pakët ose aspak.
Kur në Izrael shfarosja e Gazës është një qëllim kombëtar, dhe kur në Uashington termi “shtet palestinez” nuk shfaqet në leksikun politik të Trump, Gaza do të duhet të paguajë çmimin e plotë për pushtimin e saj.
