Presidenti i Francës, Emmanuel Macron është nën presion të madh për të thirrur zgjedhje të parakohshme parlamentare ose për të dhënë dorëheqjen, teksa ish-aleatët u janë bashkuar kundërshtarëve të tij duke kërkuar që ai të veprojë për t’i dhënë fund një krize politike në rritje në ekonominë e dytë më të madhe të BE-së.
Kryeministri i parë i Macronit i kërkoi të martën presidentit të jepte dorëheqjen mes frustrimit në rritje edhe brenda kampit të presidentit për një nga periudhat më të këqija të kaosit politik në Francë që nga themelimi i Republikës së Pestë në vitin 1958.
Édouard Philippe, kryeministër nga viti 2017 deri në vitin 2020 dhe tani udhëheqës i një partie aleate me Macronin, tha se duhet të shpallë zgjedhje të parakohshme presidenciale sapo të miratohet buxheti për vitin e ardhshëm. Macron u rizgjodh në prill 2022 për një mandat 5-vjeçar, por që nga zgjedhjet e parakohshme legjislative në vitin 2024, të emëruarit e tij si kryeministra nuk kanë qenë në gjendje të mbledhin shumicën parlamentare për të miratuar një buxhet.
“Koha është thelbësore”, tha Philippe. “Nuk do ta zgjasim atë që kemi përjetuar gjatë 6 muajve të fundit. Edhe 18 muaj të tjerë janë shumë të gjatë dhe po dëmtojnë Francën. Loja politike që po luajmë sot është shqetësuese.”
Philippe, të cilin sondazhet e nxjerrin si kandidati më i mirë për të udhëhequr qendrën në zgjedhjet e ardhshme presidenciale, nuk ishte i vetmi midis ish-kryeministrave të Macron që u distancua nga kreu i shtetit në vështirësi.
Gabriel Attal – mandati i shkurtër i të cilit si kryeministri më i ri i të gjitha kohërave në Francë përfundoi vitin e kaluar kur Macron shpalli zgjedhjet e parakohshme që nxorën parlamentin aktual të varur të Francës – tha se nuk i kuptonte më vendimet e presidentit.
Attal, i cili tani drejton partinë kryesore pro-Macron, u tha mediave franceze se pasi ia doli mbanë me 5 kryeministra në më pak se 2 vjet, ishte “koha për të provuar diçka tjetër”, duke kritikuar atë që ai e quajti “vendosmëri e Macron për të mbajtur kontrollin”.
Thirrjet vijnë pasi kryeministri në largim, Sébastien Lecornu, i cili u emërua vetëm 28 ditë më parë, dha dorëheqjen të hënën së bashku me kabinetin e tij 14-orësh, por iu kërkua nga Macron të zhvillonte bisedime të fundit me udhëheqësit e partisë në përpjekje për të siguruar mbështetje.
Macron i dha Lecornu-së afat deri të mërkurën në mbrëmje që të përpiqej të “përcaktonte një platformë për veprim dhe stabilitet”. Megjithatë, në një shenjë të vështirësive me të cilat përballet, Tubimi Kombëtar (RN) i ekstremit të djathtë, partia më e madhe në parlament, refuzoi të merrte pjesë.
“Këto negociata të panumërta nuk synojnë më të mbrojnë interesat e popullit francez, por ato të vetë presidentit”, tha partia, e cila sipas sondazheve do të dilte e para në zgjedhjet eventuale parlamentare, por nuk ka gjasa të sigurojë shumicën.
Në një editorial të ashpër, “Le Monde” shkruan se kriza ishte një “farsë tragjike” dhe “një tjetër demonstrim i shpërbërjes” së mandatit të dytë të Macron që nga rizgjedhja e tij në vitin 2022. “Presidenti e gjen veten në një krizë të madhe”, tha ajo.
Gazeta kritikoi ashpër “të gjithë klasën politike të Francës”, të cilën e quajti “të paaftë për t’u përballur me sfidën”, duke preferuar të pozicionohej në prag të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2027, në vend që të “ndërtonte një kompromis thelbësor për muajt në vijim”.
Franca ka qenë në krizë politike për më shumë se një vit që nga zgjedhjet e vitit 2024 – të thirrura në përgjigje të sukseseve të ekstremit të djathtë në zgjedhjet parlamentare evropiane atë vit – të cilat prodhuan një parlament të ndarë midis tre blloqeve pak a shumë të barabarta: e majta, e djathta ekstreme dhe aleanca e qendrës së djathtë e Macronit, pa shumicë.
Ndër opsionet e tjera, Macron mund të riemërojë Lecornu-n, të zgjedhë një kryeministër tjetër të ri – ndoshta një teknokrat jo-partiak-politik – i cili do të bëhej i teti i tij, ose të shpërndajë përsëri parlamentin dhe të mbajë zgjedhje të reja legjislative.
Ai ka thënë prej kohësh se ngurron të mbajë zgjedhje të reja legjislative, të cilat sondazhet sugjerojnë se ndoshta do të sillnin një tjetër parlament të ndarë, por të hënën la të kuptohej se mund të jetë i përgatitur ta bëjë këtë nëse Lecornu dështon në misionin e tij të shansit të fundit.
Macron gjithashtu ka këmbëngulur vazhdimisht se nuk do të japë dorëheqjen para përfundimit të mandatit të tij në vitin 2027.
Thirrjet nga aleatët e Macronit pasqyruan kërkesa të ngjashme nga kundërshtarët e presidentit si në të majtë ashtu edhe në të djathtën ekstreme, përfshirë presidentin e RN-së të ekstremit të djathtë, Jordan Bardella, i cili të martën tha se edhe ai mbështeste zgjedhje të reja parlamentare ose një votim të parakohshëm presidencial.
“I bëj thirrje presidentit të republikës të dëgjojë vuajtjet në vend, të dalë nga izolimi i tij dhe të shpërndajë asamblenë kombëtare”, tha Bardella. “Duhet të kthehemi te populli francez në mënyrë që ata të mund të zgjedhin një shumicë për veten e tyre”.
Lecornu u takua të martën me udhëheqësit e aleancës së qendrës së Macron dhe të partisë konservatore Les Républicains (LR), me palët që thuhet se ranë dakord se gjetja e një marrëveshjeje për të miratuar urgjentisht buxhetin e planifikuar të kursimit të vitit të ardhshëm duhet të jetë përparësia kryesore.
Kriza politike po zhvillohet në sfondin e problemeve financiare që po thellohen në Francë: raporti i saj i borxhit ndaj PBB-së është i treti më i lartë në BE dhe pothuajse dyfishi i tavanit të lejuar sipas rregullave të BE-së, ashtu si edhe deficiti i saj i parashikuar buxhetor prej gati 6%.
Megjithatë, Lecornu do të ketë nevojë për mbështetjen e të tjerëve, përfshirë Partinë Socialiste të qendrës së majtë (PS), për të pasur ndonjë shpresë për një shumicë në parlament për të miratuar legjislacionin. PS ka bërë thirrje për “një ndryshim kursi” nën një “qeveri të re të majtë”.
Lecornu u bë kryeministri me jetëshkurtër në historinë moderne franceze kur dha dorëheqjen, kryeministri i pestë i vendit që nga rizgjedhja e Macron në 2022 dhe i treti që nga shpërbërja e parlamentit vitin e kaluar.
