Me ritmin e ndryshimeve klimatike që po përshpejtohet, moti ekstrem dhe ndikime të tjera po marrin një ndikim gjithnjë e më të madh mbi popullatat dhe mjediset në të gjithë globin. Temperaturat globale jo vetëm po rriten, por po rriten më shpejt se më parë, me rekorde të reja të regjistruara për vitet 2023 dhe 2024, dhe në disa pika në vitin 2025. Ky zbulim ishte pjesë e një studimi kyç që përditësoi të dhënat bazë të përdorura në raportet shkencore të bëra çdo disa vjet nga Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike.
Hulumtimi i ri tregon se temperatura mesatare globale rritet me një shpejtësi prej 0.27 gradë Celsius çdo dekadë – ose pothuajse 50% më shpejt se në vitet 1990 dhe 2000 kur shkalla e ngrohjes ishte rreth 0.2C për dekadë.
Nivelet e detit po rriten më shpejt tani gjithashtu – me rreth 4.5 milimetra në vit gjatë dekadës së fundit, krahasuar me 1.85 mm në vit të matur gjatë dekadave që nga viti 1900.
Bota tani është në rrugën e duhur për të kaluar pragun e ngrohjes prej 1.5 gradë Celsius rreth vitit 2030, pas së cilës shkencëtarët paralajmërojnë se ka të ngjarë të shkaktojmë ndikime katastrofike dhe të pakthyeshme. Sipas Organizatës Botërore Meteorologjike, bota është ngrohur me 1.3-1.4 gradë Celsius që nga epoka paraindustriale. Koralet e ujërave të ngrohta janë në zhdukje pothuajse të pakthyeshme nga valët e njëpasnjëshme të nxehtësisë detare – duke shënuar atë që do të ishte e ashtuquajtura pika e parë e kthesës klimatike, kur një sistem mjedisor fillon të zhvendoset në një gjendje të ndryshme.
Hulumtuesit në tetor paralajmëruan gjithashtu se pylli tropikal i Amazonës mund të fillojë të thahet dhe të transformohet në një ekosistem të ndryshëm, siç është savana, nëse shpyllëzimi i shpejtë vazhdon ndërsa ngrohja globale kalon 1.5C, që është më herët se sa ishte vlerësuar më parë.
Ata thanë se uji i shkrirë nga shtresa e akullit që shkrihet në majë të Groenlandës mund të ndihmojë në shkaktimin e një kolapsi më të hershëm të rrymës oqeanike të quajtur Qarkullimi Meridional i Përmbysjes së Atlantikut, që mban dimrat e butë në Evropë.
Në Antarktidë, ku shtresat e akullit janë gjithashtu nën kërcënim, shkencëtarët tani janë të shqetësuar edhe për rënien e akullit detar që rrethon kontinentin më jugor. Ngjashëm me atë që po ndodh në Arktik, humbja e akullit ekspozon ujë të errët që mund të thithë më shumë rrezatim diellor – gjë që amplifikon trendin e përgjithshëm të ngrohjes. Gjithashtu rrezikon rritjen e fitoplanktonit që konsumon pjesën më të madhe të CO2 të botës. Së bashku me valët e nxehtësisë dhe thatësirën, zjarret ende kërcënojnë të jenë të shpeshta dhe të rënda.
Raporti i këtij viti për Gjendjen e Zjarreve numëroi rreth 3.7 milionë kilometra katrorë si të djegura midis marsit 2024 dhe shkurtit 2025 – një zonë afërsisht sa madhësia e Indisë dhe Norvegjisë së bashku. Kjo ishte pak më pak se mesatarja vjetore e djegur për dy dekadat e fundit. Por zjarret prodhuan emetime më të larta të CO2 se më parë, pasi u dogjën më shumë pyje me dendësi karboni.
Hulumtuesit po punojnë për mënyra për të vlerësuar rreziqet dhe dëmet shëndetësore të lidhura me nxehtësinë, pasi agjencitë e shëndetit dhe motit të OKB-së vlerësojnë se rreth gjysma e popullsisë së botës tashmë po vuan. Agjencitë gjithashtu vlerësojnë se produktiviteti i punëtorëve bie 2-3% për çdo gradë mbi 20C, ndërsa një studim tjetër në revistën Lancet në tetor vlerëson humbjet globale prej më shumë se 1 trilion dollarësh nga ajo produktivitet i humbur vetëm për vitin e kaluar.
Nuk ka një përkufizim të qëndrueshëm ndërkombëtar për vdekjen e lidhur me nxehtësinë, por përparimet teknologjike po i ndihmojnë shkencëtarët të kapërcejnë boshllëqet e të dhënave dhe të krahasojnë kushtet nga një vend në tjetrin. Për shembull, në Evropë, një ekip në Kolegjin Imperial të Mbretërisë së Bashkuar përdori trendet e vdekshmërisë për të vlerësuar më shumë se 24,400 vdekje gjatë verës që lidhen me ekspozimin ndaj nxehtësisë në rreth 30% të popullsisë evropiane.
Ata ia atribuan deri në 70% të këtyre vdekjeve nxehtësisë së shkaktuar nga klima, bazuar në të njëjtat trende vdekshmërie të aplikuara në një model të Evropës pa ngrohjen globale. Për verën rekord të nxehtë evropiane të vitit të kaluar, një ekip tjetër përdori modelimin kompjuterik për të shqyrtuar statistikat e vdekshmërisë së bashku me të dhënat e temperaturës dhe parametrat shëndetësorë, duke vlerësuar më shumë se 62,700 vdekje të lidhura me nxehtësinë në 32 vende, ose rreth 70% të popullsisë së kontinentit.
Administrata amerikane nën Presidentin Donald Trump, i cili mohon klimën, shpreson të shkurtojë fondet për agjencitë që mbledhin dhe monitorojnë të dhënat e klimës dhe motit, duke shqetësuar një komunitet shkencor që thotë se lidershipi amerikan do të jetë i vështirë për t’u zëvendësuar. Kërkesa e Trump për buxhetin e vitit 2026, e cila ende nuk është miratuar nga Kongresi, propozon përgjysmimin e buxhetit vjetor për NASA-n, Shkencën e Tokës, në rreth 1 miliard dollarë dhe uljen e shpenzimeve të NOAA-s me më shumë se një të katërtën, në 4.5 miliardë dollarë, ndërkohë që eliminon krahun e saj të kërkimit klimatik, ndër shkurtime të tjera.