Kosova po përballet me deficiti të thellë tregtar: importet po thyejnë rekorde, eksportet janë në rënie. Për 9-mujorin, importet ishin gati 8 herë më të larta sesa eksportet
Në tregjet e Kosovës, raftet janë të mbushura me mallra të huaja – nga buka e përditshme e deri te makinat dhe pajisjet elektronike.
Pasqyra e ekonomisë është e qartë: vendi konsumon shumë më tepër se sa prodhon. Kjo varësi e thellë nga importi ka bërë që deficiti tregtar të arrijë në nivele rekord.
Sipas të dhënave nga Agjencia e Statistikave të Kosovës, për 9-mujorin importet u rritën me gati 15%, duke arritur në 5.2 miliardë euro.
Vlera e importit në Kosovë është rritur me rreth gjysmë miliard euro në periudhën janar-shtator të këtij viti, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Edhe sasia e mallrave të importuara është rritur rreth 350 milionë kilogramë në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit 2024, sipas të dhënave nga Doganat. Kosova importoi mallra mbi 4.2 miliardë kg, 3.9 miliardë kg gjatë së njëjtës periudhë të 2024, 3.7 miliardë kg në janar – shtator 2023 dhe 3.5 miliardë kg mallra në janar-shtator 2022.
Përveç kësaj, sfidë tjetër e Kosovës është edhe ulja e nivelit të vlerës së mallrave të eksportuara.
Sipas ASK, në janar shtator janë eksportuar mallra me vlerë 683 milionë lekë, me një rënie prej 1% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë.
Rritja e fortë e importeve dhe tkurrja e eksporteve kanë bërë që deficiti tregtar të thellohet më tej, duke arritur në 4.5 miliardë euro në vlerë.
Importet ishin gati 8 herë (7.7 herë) më të larta sesa eksportet.
Raporti i mbulimit të eksporteve ishte 13% për 9-mujorin nga 15% të njëjtën periudhë të 2024-s. Kjo do të thotë që eksportet janë vetëm sa 13% e importeve, një nivel ky shumë më i ulët. Për krahasim, Shqipëria e kishte këtë tregues 40% për 9-mujorin 2025.
Nivel të ngjashëm me Kosovën ka Mali i Zi, që e ka këtë raport në 15% për vitin 2024, por ky shtet ka një orientim të madh në eksportin e shërbimeve për shkak të turizmit. Vendet e tjera të Ballkanit e kanë shumë më të zhvilluar eksportin. Në vitin 2024, Serbia e kishte raportin e mbulimit të eksporteve rreth 74%; Maqedonia e Veriut, rreth 70%; Bosnja e Hercegovina, rreth 58%.
Sipas doganave, sa i përket sasisë së mallrave të eksportuara, në këtë periudhë të vitit 2025, Kosova eksportoi mallra mbi 563 milionë kg, 567 milionë kg gjatë periudhës së njëjtë 2024, 670 milionë kg në janar – shtator 2023 dhe 657 milionë kg mallra në janar-shtator 2022.
Sipas të dhënave nga Dogana e Kosovës, pesë vendet kryesore nga të cilat Kosova ka importuar më së shumti gjatë viteve 2023 dhe 2024 janë: Turqia, Gjermania, Kina, Shqipëria dhe Greqia.
Sa u përket eksporteve, shtetet kryesore në të cilat Kosova ka eksportuar mallra gjatë vitit 2024 janë: Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Gjermania, Zvicra dhe shtetet e tjera të Bashkimit Europian.
Shoqatat ekonomike kërkojnë nxitjen e eksporteve
Rritja e vlerës së mallrave të importuara dhe rënia e vlerës së atyre të eksportuara po konsiderohen shqetësuese nga shoqatat ekonomike të Kosovës.
Kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Lulzim Rafuna, thekson se sasia e mallrave të importuara është më e vogël se vlera e tyre, për shkak se, siç shpjegon ai, bashkë me mallrat e importuara, Kosova importon edhe inflacionin nga vendet e tjera.
Krahas kësaj, z.Rafuna thotë se është shqetësues fakti i rënies së vlerës së eksportit në Kosovë.
“Të dyja janë rritur. Është rritur sasia dhe vlera. Sasia është më e vogël sesa vlera.
Për arsye se dihet që ne edhe e importojmë inflacionin dhe çmimet e ndikojnë, sepse gjithmonë kur thuhet që janë rritur të hyrat në buxhetin e shtetit, asnjëherë nuk tregohet që është rritur edhe vlera e mallit të importuar. E kemi pasur 13% krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar. Kjo e dëshmon që është rritur vlera e mallrave të cilat i importojmë.
Bashkë me këtë, kemi importuar edhe inflacionin. Inflacioni në Kosovë është rritur me 4.5% dhe sipas ASK-së. Faktori i parë që ka ndikuar ka qenë rritja e çmimit të energjisë elektrike. Por, po ashtu edhe çmimet e produktit bazë, që të gjitha këto ne i importojmë.
Kur i importojmë, i bëjmë me çmim më të lartë. Ndërsa, si sasi është më e vogël rreth 6%. Por, është shqetësuese sepse eksporti është duke na rënë”.
Drejtori ekzekutiv i Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë në Kosovë, Kushtrim Ahmeti, thekson se kur Kosova importon produkte, ajo nuk merr vetëm sasinë e mallrave, por gjithashtu importon çmimet dhe inflacionin nga vendet e origjinës të këtyre produkteve.
Z.Ahmeti nënvizon se ka disa produkte që vijnë në sasi më të vogla, por që kanë një vlerë shumë më të lartë për shkak të rritjes së çmimit në vendet e origjinës.
Ky faktor, sipas tij, ka ndikim të drejtpërdrejtë në çmimet që arrijnë në tregun kosovar, duke i bërë ato më të shtrenjta për konsumatorët.
“Për një pjesë të madhe të produkteve që vijnë prej importit, pa dyshim është edhe çmimi. Në import, përveç sasisë që merr, ti importon edhe çmimin e inflacionin e atij vendi prej ku është importuar.
Ka disa produkte që vijnë me sasi shumë më të vogël, por vlerën e kanë shumë më të madhe, për shkak se në ato vende ka pasur rritje të madhe të çmimit. Pastaj, kjo automatikisht ndikon në çmimet që vijnë në Kosovë…
Gjithmonë ka qenë shqetësuese rënia e vazhdueshme e eksporteve, sepse kjo tregon situatën që kanë bizneset tona në këtë rast. Po të kishte një situatë më të mirë, bizneset tona do të kishin rritje të vazhdueshme të eksporteve.
Ne po vazhdojmë të mbetemi një vend importues jashtëzakonisht shumë i madh”.
Z.Ahmeti thotë se bizneset në përgjithësi nuk kanë marrë mbështetje të mjaftueshme nga institucionet për t’u rritur dhe për t’u fuqizuar në treg.
“Bizneset në përgjithësi nuk kanë pasur mbështetje nga institucionet për t’u rritur dhe për t’u fuqizuar në treg, por më shumë, me këto veprime, sidomos dhe me heshtjen e vazhdueshme ndaj këtyre veprimeve nga institucionet kanë pasur një goditje të vazhdueshme ndaj bizneseve të tyre që e kanë rrezikuar shumë.
Shumë prej tyre, tashmë i kanë ndërprerë investimet që i kanë pasur për t’i bërë, ndërsa të tjerë po shikojnë mundësinë për të ikur me gjithë prodhimin nga vendi ynë”.
Edhe Aleanca Kosovare e Bizneseve ka reaguar ashpër ndaj përkeqësimit të thellë të bilancit tregtar të Kosovës, duke e cilësuar situatën si alarmante dhe pasojë direkte e mungesës së politikave zhvillimore nga ana e Qeverisë së Kosovës.
AKB ka theksuar se paralajmërimet e mëhershme për rritjen e frikshme të importit tashmë po bëhen realitet.
“Kjo është pasqyra më e qartë e një ekonomie të brishtë, që konsumon produkte të gatshme nga jashtë dhe eksporton para të gatshme. Kosova po varfërohet çdo ditë, qytetarët po humbasin fuqinë blerëse dhe prodhuesit vendas po mbeten pa përkrahje. Nëse Qeveria vazhdon të heshtë, ky vit do ta gjejë Kosovën me deficitin tregtar më të thelluar në histori”.
AKB e konsideron modelin aktual ekonomik të Kosovës të dështuar duke theksuar se vendi mbështetet kryesisht në ndërtimtari dhe tregti, ndërsa sektorë strategjikë si bujqësia, prodhimi, industria nxjerrëse dhe energjia po neglizhohen.
“Kosova nuk mund të ndërtojë mirëqenie mbi konsum dhe import. Pa prodhim, eksport dhe politika zhvillimore të guximshme, vendi do të mbetet i varur dhe i varfëruar”.
Inflacioni rëndon qytetarët
Të dhënat e fundit tregojnë se inflacioni, që reflekton rritjen e çmimeve të produkteve dhe shërbimeve, është rritur për 4.5% në gusht krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Rritja më e ndjeshme u regjistrua tek energjia elektrike, me 17%, e ndjekur nga produktet ushqimore dhe pijet joalkoolike, që u shtrenjtuan për 9.2%.
Për shembull, në gusht të vitit 2024, një litër vaj kushtonte 1.43 euro, krahasuar me 1.66 euro muajin e kaluar, ndërsa pakot e vezëve u shtrenjtuan nga 2.50 euro në 3.55 euro.
Situata e saj reflekton realitetin e shumë familjeve në Kosovë.
Një anketë e Institutit Ndërkombëtar Republikan (IRI), e realizuar në periudhën maj-korrik të këtij viti, tregon se 45% e qytetarëve të Kosovës e konsiderojnë koston e jetesës dhe çmimet e larta si problem kryesor – një rritje e ndjeshme krahasuar me 28% vitin e kaluar.
Pensionistët dhe familjet me të ardhura të ulëta janë më të prekur nga rritja e çmimeve – shpesh të detyruar të heqin dorë nga produktet e caktuara ose t’i shtyjnë pagesat e domosdoshme.
Një hulumtim i publikuar vitin e kaluar nga Instituti për Politika Sociale në Prishtinë “Musine Kokalari” ka gjetur se një familje me 4 anëtarë në Kosovë shpenzon mesatarisht mbi 1.100 euro në muaj për ushqim, strehim, arsim, shëndetësi dhe transport.
Në zonat urbane, shpenzimet arrijnë mbi 1.200 euro, ndërsa në ato rurale, rreth 1.090 euro.
Paga mesatare bruto vitin e kaluar ishte 639 euro, ndërsa paga minimale 350 euro.
Sipas hulumtimit, vetëm një në pesë paga mund të konsiderohej pagë jetese. Por, edhe me rritjet e këtij viti, që e kanë çuar pagën mesatare në rreth 865 euro, shumica e familjeve nuk arrijnë t’i mbulojnë kostot bazë të jetesës./monitor.al
