Prej dy dekadash, Home Office përballet me dështime të përsëritura në menaxhimin e kërkesave për azil. Dosje të humbura, procedura të ngadalta, vendime të pasakta dhe çështje të panumërta të varura nëpër gjykata kanë krijuar një sistem që as qeveritë e njëpasnjëshme nuk kanë arritur ta vënë në vijë.
Tani, Sekretarja e Brendshme, Shabana Mahmood, ka nisur reformën më të madhe të 20 viteve të fundit – një paketë që qeveria e quan “transformuese” dhe kundërshtarët e shohin si eksperimenti më agresiv mbi të drejtat e azilkërkuesve në historinë moderne britanike.
Por, mes të gjithëve që do të preken, familjet shqiptare, aktualisht rreth 700 me status të pasigurt, janë në qendër të vëmendjes.
Nga “detyrime” në “fuqi”: filozofia e re e qeverisë britanike
Ndryshimi kryesor qëndron në mënyrën se si qeveria sheh rolin e Home Office.
Në vend që institucionit t’i ngarkohet lista e detyrimeve për të mbrojtur çdo aplikant, Mahmood kërkon të përqendrohet tek “fuqitë e nevojshme” për të menaxhuar më shpejt dhe më ashpër sistemin.
Ky zhvendosim nuk është thjesht teknik – është ndryshim filozofie.
Qeveria synon të mos cenojë Aktin e të Drejtave të Njeriut dhe parimet kushtetuese, por realiteti i reformës është një ekuilibër delikat: një “ecje në tehun e shpatës”, siç e përshkruajnë vetë zyrtarët.
Statusi i ri për azilkërkuesit: Mbrojtje e përkohshme, jo jetësore
Në zemër të planit është zhdukja e idesë se marrja e azilit është një biletë drejt qëndrimit të përhershëm.
Aktualisht, kush pranohet si refugjat, qëndron përgjithmonë në Mbretërinë e Bashkuar – me kusht të mos kryejë vepra penale.
Me sistemin e ri, çdo aplikant i pranuar do të hyjë në një status të përkohshëm, të quajtur Core Protection, vetëm për 30 muaj. Pas kësaj periudhe, statusi rishikohet.
Qëllimi i qeverisë është i qartë: nxitja e rikthimit në vendin e origjinës nëse gjendja atje përmirësohet.
Por për familjet shqiptare, kjo ka një ndikim shumë të thellë:
- shumë fëmijë tashmë kanë lindur në Britani;
- të rinjtë po ndjekin shkolla angleze;
- prindërit janë integruar në punë, komunitet dhe programe trajnimi;
- kthimi pas 10–20 vitesh bëhet jo vetëm i vështirë, por praktikisht i pamundur.
Megjithatë, plani thotë qartë: leje e përhershme qëndrimi nuk jepet për 20 vjet, përveç rasteve të rralla kur dikush fiton “shkurtimin e rrugës” përmes punës së kualifikuar ose studimeve.
Goditja e dytë: ulja e mbështetjes financiare – dhe potencialisht edhe heqja e saj
Një tjetër element goditës është masa për të ulë ose hequr ndihmën financiare për azilkërkuesit që kanë të drejtë të punojnë, rreth 20,000 persona. Për shumë familje shqiptare, kjo mund të jetë një tronditje e menjëhershme.
Qeveria paralajmëron edhe kërkesën që personat që kanë asete – qoftë kursime, automjete apo pasuri në Shqipëri – të kontribuojnë për shpenzimet e tyre gjatë procedurës.
Nga ana tjetër, familjet që kanë marrë refuzimin përfundimtar mund të humbasin krejt ndihmën, si mënyrë presioni për t’u larguar.
Por ekziston një problem i madh ligjor:
asnjë fëmijë nuk mund të lihet “në nevojë”, sipas ligjit britanik.
Kjo është absolute, një vijë e kuqe.
Si do të justifikohet heqja e mbështetjes për një familje shqiptare me fëmijë të mitur? Home Office ende nuk e ka një përgjigje.
Rishikimi i të drejtës për jetën familjare: një kërcënim i drejtpërdrejtë për komunitetin shqiptar
Një pjesë kritike e reformës është ndryshimi i interpretimit të Nenit 8 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, që garanton të drejtën për jetën private dhe familjare.
Qeveria kërkon që gjykatat britanike ta interpretojnë këtë nen shumë më ngushtë.
Për shumë familje shqiptare, të cilat shpesh funksionojnë me lidhje të ngushta midis gjyshërve, kushërinjve dhe farefisit të gjerë, kufizimi i përkufizimit të “familjes” vetëm tek familja e ngushtë është një rrezik i qartë:
- më pak mbrojtje në apelime;
- më pak të drejta në rastet e bashkimit familjar;
- më pak gjasa që një anëtar familjeje të shmangë deportimin.
Dy paralajmërime të mëdha nga historia
Reforma nuk po ndodh në një vakum. Dy ngjarje të mëdha shërbejnë si paralajmërime:
1. Skandali Windrush
Ku mijëra qytetarë u trajtuan gabimisht si emigrantë ilegalë dhe shteti pagoi mbi £116 milion kompensime.
Home Office u akuzua për mizori, arrogancë dhe burokraci të verbër.
2. Rreziku i radikalizimit të opinionit publik
Kur institucionet dështojnë për shumë kohë, shoqëria shpesh i drejtohet figurave autoritare që premtojnë zgjidhje të thjeshta e të ashpra.
Ministrat besojnë se pikërisht këtë duan të shmangin.
Shqiptarët në fokus: pse qeveria britanike i sheh si “test kritik”
Në komunikimet e brendshme të Home Office, familjet shqiptare shihen si një provë vendimtare:
- kanë ardhur në numër të madh;
- vijnë nga një vend i sigurt (sipas klasifikimit britanik);
- shumë prej tyre kanë refuzime të formës së prerë;
- ndërkohë integrimi i tyre në komunitete është i dukshëm dhe kthimi bëhet politikisht i vështirë.
Një zyrtar qeveritar ka deklaruar:
“Nëse nuk i menaxhojmë në mënyrë të qartë dhe të drejtë rastet shqiptare, e gjithë reforma rrezikon të dështojë.”
Përfundim: një periudhë e re e vështirë për familjet shqiptare
Reforma e re është e thellë, e ashpër dhe do të ketë efekte të menjëhershme.
Shqiptarët gjenden sërish në vëmendjen e opinionit publik britanik – dhe këtë herë, në qendër të një pakete që synon të shtrëngojë çdo hallkë të sistemit të azilit.
Për shumë prej tyre, vitet e ardhshme do të shënojnë:
- procedura më të shpejta, por më të ashpra;
- më pak mbrojtje ligjore;
- rishikime të vazhdueshme të statusit;
- rrezik real të humbjes së ndihmës;
- kufizime të reja mbi të drejtat familjare;
- vështirësi shumë më të mëdha për të qëndruar përgjithmonë.
Nëse reforma arrin të balancojë rendin me të drejtat, mbetet për t’u parë. Por një gjë është e sigurt: komuniteti shqiptar do të jetë ndër më të prekurit nga epoka e re e politikave të imigracionit në Britaninë e Madhe.
