Bashkimi Evropian po hyn në një epokë të re të përgatitjes për kriza, duke njoftuar për herë të parë një plan të koordinuar për të krijuar rezerva strategjike të mallrave thelbësore, të tilla si ushqimi, uji, karburanti dhe ilaçet.
Iniciativa vjen në një kohë shqetësimesh të shtuara rreth mundësisë së një sulmi ushtarak nga Rusia, por edhe rreth kërcënimeve të tjera komplekse, nga fatkeqësitë natyrore te pandemitë dhe sulmet kibernetike.
“Strategjia e re e grumbullimit të stoqeve” e Komisionit nxjerr mësime kyçe nga përvoja e pandemisë Covid-19, kur shumë shtete anëtare nxituan të siguronin pajisje dhe maska mbrojtëse, duke rezultuar në mungesa aty ku ato ishin më të nevojshme. Këtë herë, qëllimi është përgatitja e koordinuar në nivel evropian, në mënyrë që shoqëritë të mos kapen përsëri të papërgatitura.
Komisionerja e BE-së për Menaxhimin e Krizave, Haja Labib, theksoi se “qëllimi është shumë i thjeshtë: të sigurohet që furnizimet thelbësore që i mbajnë gjallë shoqëritë tona, veçanërisht ato që shpëtojnë jetë, të jenë gjithmonë të disponueshme. Sa më të përgatitur të jemi, aq më pak në panik jemi”.
Stoqe për çdo kërcënim
Plani parashikon krijimin e një rrjeti evropian të stoqeve të ushqimit, ilaçeve, gjeneratorëve, lëndëve të para, por edhe materialeve speciale si produktet e pastrimit të ujit, pajisjet për riparimin e kabllove nën det, avionët pa pilot dhe urat e lëvizshme për përdorim në konflikte ose fatkeqësi natyrore. Në të njëjtën kohë, është planifikuar të krijohen lista të azhurnuara rregullisht të mallrave kritike, të përshtatura për secilin kërcënim.
Deri në vitin 2026, BE synon të krijojë një qendër të lëndëve të para kritike për prokurimin e përbashkët të mallrave thelbësore në emër të kompanive evropiane. Përveç kësaj, buxheti i programit të kredisë së Bankës Evropiane të Investimeve për të mbështetur bizneset e reja dhe të vogla në fushën e barnave inovative do të dyfishohet në 200 milionë euro deri në vitin 2027.
“Rreziku në kufij” dhe skenarët e ndryshëm
Dallimet midis shteteve anëtare janë të mëdha. Vende si Finlanda, Estonia dhe Republika Çeke tashmë kanë një traditë të grumbullimit të rezervave për shkak të afërsisë së tyre me Rusinë.
“Sigurisht, nëse keni një kufi një mijë kilometrash me Rusinë, është logjike të ndjeni kërcënimin e luftës”, shpjegoi Labib. “Megjithatë, në Spanjë, ata i konsiderojnë zjarret më të mundshme. Nuk ka një zgjidhje të vetme për të gjithë”, sqaroi ajo.
Komisioni po i nxit vendet të përshtasin prioritetet e tyre me rrethanat e tyre specifike. Në praktikë, kjo do të thotë rezerva që mbulojnë gjithçka, nga nevojat energjetike dhe krizat shëndetësore deri te kërcënimet hibride, të tilla si sulmet kibernetike ose fushatat e dezinformimit.
Strategjia e re përfshin gjithashtu një rrjet evropian të monitorimit të ujërave të ndotura, i cili do të veprojë si një “radar paralajmërues i hershëm” për sëmundjet infektive. Gjatë pandemisë, analiza e ujërave të ndotura rezultoi të ishte një metodë me kosto efektive për zbulimin e epidemive para se të ndodhnin shpërthime masive. Në fushën e mbrojtjes civile, BE tashmë ka një flotë avionësh dhe helikopterësh zjarrfikës, aeroplanë evakuimi mjekësor dhe pajisje mjekësore, por Komisioni thekson nevojën për përforcim të mëtejshëm pasi kriza klimatike i bën zjarret në pyje më të shpeshta dhe më të rënda.
“Paketa e mbijetesës” dhe mesazhi për qytetarët
Që nga pranvera, BE-ja u ka bërë thirrje qytetarëve evropianë që të kenë një “kit emergjence” me ushqim, ujë dhe gjëra themelore, të cilat do të sigurojnë vetëmjaftueshmërinë e tyre për të paktën 72 orë, në rast të një sulmi ushtarak, fatkeqësie natyrore, ndërprerjeje të energjisë elektrike ose aksidenti industrial.
Iniciativa të ngjashme po ndërmerren jashtë BE-së. Suedia, për shembull, e cila iu bashkua NATO-s vetëm në vitin 2024 pas pothuajse 200 vjetësh neutralitet, kohët e fundit shpërndau 5,000,000 fletëpalosje informuese me udhëzime për përgatitjen për mundësinë e luftës. Në të njëjtën kohë, Danimarka u bën thirrje qytetarëve të mbajnë rezerva ushqimore në shtëpitë e tyre.
Britania dhe strategjia e re e qëndrueshmërisë
Britania, anëtare e NATO-s, por jashtë BE-së, po përpiqet gjithashtu të plotësojë boshllëqet në përgatitjen politike për emergjencat. Në qershor, ajo publikoi Strategjinë e saj të Sigurisë Kombëtare 2025, të titulluar “Siguria për Popullin Britanik në një Botë të Rrezikshme”, duke pranuar se për herë të parë në dekada, territori i saj mund të jetë nën kërcënim të menjëhershëm.
Strategjia përfshin një sërë masash, nga forcimi i kufijve dhe infrastrukturës kritike deri te investimi i 1 miliard paund në përgatitjen për incidente biologjike, aksidente dhe sulme. Britania gjithashtu zotohet të ndërtojë rezistencë ndaj kërcënimeve që “mund të prishin masivisht mënyrën tonë të jetesës” dhe planifikon fushata të reja ndërgjegjësimi publik.
Komisioni përmbledh filozofinë e strategjisë së tij në deklaratën e Labib. “Ne i dimë kërcënimet me të cilat përballemi: sulme hibride, ndërprerje të energjisë, ngjarje ekstreme të motit, pandemi. Këto rreziqe nuk janë më teorike, por reale. Kjo është arsyeja pse përgatitja po zhvendoset nga margjinat në ballë të mbrojtjes evropiane.”
Ndërsa paqëndrueshmëria gjeopolitike dhe kriza klimatike paraqesin vazhdimisht sfida të reja, sfida për Evropën është e qartë: përgatituni para krizës, jo panik kur ajo të vijë.
