Jeremy Bowen BBC Redaktor Ndërkombëtar
Pothuajse saktësisht një vit më parë intervistova udhëheqësin dhe kryenegociatorin e Hamasit, Khalil al-Hayya, në Doha. E takova në një shtëpi jo shumë larg ndërtesës që Izraeli sulmoi të martën pasdite.
Që nga fillimi i luftës në Gaza, al-Hayya kishte qenë negociatori kryesor i Hamasit, duke dërguar dhe marrë mesazhe te izraelitët dhe amerikanët nëpërmjet ndërmjetësve të Katarit dhe Egjiptit.
Në momentet kur armëpushimet mendoheshin të mundshme, al-Hayya, së bashku me burrat që u vunë gjithashtu në shënjestër këtë pasdite, ishin vetëm një distancë të shkurtër nga delegacionet izraelite dhe amerikane. Kur u sulmuan, al-Hayya dhe udhëheqësit e tjerë të lartë të Hamasit po diskutonin propozimet e fundit diplomatike amerikane për t’i dhënë fund luftës në Gaza dhe për të liruar pengjet e mbetura izraelite.
Deklarata e shpejtë e Izraelit për atë që kishte bërë nxiti menjëherë spekulime në mediat sociale se propozimet e fundit amerikane ishin thjesht një dredhi për të siguruar udhëheqjen e Hamasit në një vend ku mund të shënjestroheshin.
Më 3 tetor të vitit të kaluar, ndërsa Khalil al-Hayya hyri në vendin e takimit tonë në një vilë modeste me kate të ulëta, u habita që ai kishte kaq pak siguri. Na u desh të hiqnim dorë nga telefonat tanë dhe disa truproja erdhën me të në shtëpi.
Jashtë, policia e Katarit, e veshur si civilë, ishte ulur duke pirë duhan në një SUV. Kaq ishte. Njëqind truproja nuk do të kishin mundur ta ndalonin një sulm ajror, por al-Hayya dhe njerëzit e tij ishin të qetë dhe të sigurt.
Çështja ishte se Katari supozohej të ishte i sigurt dhe ata ndiheshin mjaftueshëm të sigurt për të lëvizur relativisht lirshëm.
Disa muaj më parë, më 31 korrik 2024, Izraeli kishte vrarë Ismail Haniyeh-un, udhëheqësin politik të Hamasit në Teheran, ku ai po merrte pjesë në inaugurimin e Presidentit Masoud Pezeshkian.
Me luftën në Gaza që po ziente, mendoja nëse do të ishte e rrezikshme të ulesha në të njëjtën dhomë me Khalil al-Hayya-n. Por, ashtu si ai, mendoja se Katari ishte i ndaluar.
Në dekadat e fundit, Katari është përpjekur të krijojë një pozicion si Zvicra e Lindjes së Mesme, një vend ku edhe armiqtë mund të bëjnë marrëveshje.
Amerikanët negociuan me talebanët afganë në Doha. Dhe në pothuajse dy vitet që nga sulmet e 7 tetorit 2023, Katari ka qenë qendra e përpjekjeve diplomatike për të negociuar armëpushime dhe ndoshta edhe për t’i dhënë fund luftës.
Përpjekjet për paqe, të nxitura nga i dërguari i Presidentit Trump, Steve Witkoff, po dështonin keq. Por tani ato janë në rrënoja. Sipas fjalëve të një diplomati të lartë perëndimor, “nuk ka diplomaci”.
Kryeministri Benjamin Netanyahu u ka thënë izraelitëve se armiqtë e tyre nuk do të jenë kurrë në gjendje të flenë të qetë dhe po paguajnë çmimin për urdhërimin e sulmeve të 7 tetorit.
Ofensiva izraelite në Gaza po merr hov. Disa orë para sulmit në Doha, ushtria izraelite, IDF, u tha të gjithë palestinezëve në Qytetin e Gazës të largoheshin dhe të zhvendoseshin drejt jugut. Mendohet se rreth një milion civilë mund të preken.
Në komentet e tij televizive, Netanyahu u tha palestinezëve në Gaza: “Mos u dekurajoni nga këta vrasës. Mbroni të drejtat dhe të ardhmen tuaj. Bëni paqe me ne. Pranoni propozimin e Presidentit Trump. Mos u shqetësoni, mund ta bëni dhe ne mund t’ju premtojmë një të ardhme të ndryshme, por duhet t’i largoni këta njerëz nga rruga. Nëse e bëni, nuk ka kufij për të ardhmen tonë të përbashkët”.
Nëse palestinezët në Gaza do të jenë në gjendje t’i dëgjojnë fjalët e tij, ato do të tingëllojnë shumë boshe. Izraeli ka shkatërruar shtëpitë e qindra mijëra prej tyre, si dhe spitale, universitete dhe shkolla.
Me Gazën që tashmë është përfshirë nga uria, zia e bukës në vetë Qytetin e Gazës dhe një katastrofë humanitare në të gjithë territorin, zhvendosja e detyruar e shumë më tepër njerëzve vetëm sa do të rrisë presionin vdekjeprurës të Izraelit mbi civilët.
Izraeli ka vrarë tashmë më shumë se 60,000 palestinezë në Gaza, shumica e të cilëve ishin civilë. Vetë Netanyahu përballet me një urdhër arresti nga Gjykata Ndërkombëtare Penale për krime lufte, dhe Izraeli po hetohet nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë për gjenocid.
Sulmi në Doha është një shenjë se Netanyahu dhe qeveria e tij do të ecin përpara sa më fort që të munden në të gjitha frontet, jo vetëm në Gaza. Ata janë të bindur se me mbështetjen amerikane, ushtria e tyre mund të zbatojë vullnetin e tyre.
Sulmi në Doha u kritikua ashpër nga Shtëpia e Bardhë. Katari është një aleat i vlefshëm, që strehon një bazë të madhe ushtarake amerikane dhe është një investitor i madh në SHBA.
Por Netanyahu duket se po llogarit që Donald Trump, i vetmi udhëheqës që ai mendon se duhet ta dëgjojë, do të kënaqet me ekuivalentin diplomatik të një rrahjeje mbi gishtat e dorës.
Ofensiva e Izraelit në Gaza vazhdon. Dhe ndërsa afrohet njohja e planifikuar e pavarësisë palestineze në OKB më vonë këtë muaj nga Mbretëria e Bashkuar, Franca, Kanadaja, Australia dhe vende të tjera perëndimore, aleatët ultranacionalistë të kabinetit të Netanyahut do të dyfishojnë thirrjet për t’u përgjigjur me aneksimin e territorit të pushtuar palestinez në Bregun Perëndimor.