Si u përpoq Qeveria të mbulonte shkeljen e të dhënave afgane që vuri në rrezik mijëra jetë dhe mund t’u kushtonte taksapaguesve 7 miliardë paund…
Asnjë email i dërguar gabimisht nuk mund të kishte një rrezikshmëri të tillë, ose një kosto prej të paktën 7 miliardë paund.
Një pjesëtar i Marinës Mbretërore pa dashje, siç doli më vonë nga hetimet, në mënyrë katastrofike, kishte qarkulluar një email që përfshinte një spreadsheet që përmbante të dhënat e 25,000 afganëve , përfshirë anëtarët e familjeve të tyre, të cilët kishin ndihmuar trupat britanike gjatë luftës me talebanët
Emaili u dërgua nga ushtari, përgjegjës për verifikimin e azilkërkuesve, te një grup kontaktesh afgane në Mbretërinë e Bashkuar, të cilëve ai u besonte.
Ai punoi nga selia e Forcave Speciale në Kazermat e Regent’s Park, në Londrën qendrore, nën komandën e Gjeneral Sir Gwyn Jenkins, Lordit të Parë të Detit të emëruar rishtazi, i cili udhëhoqi Forcat Speciale të Mbretërisë së Bashkuar në Afganistan.
Kuptohet që personi përgjegjës për Marinën Mbretërore e ka ndarë aksidentalisht informacionin në dy raste në shkurt të vitit 2022. Nuk dihet nëse ai është përballur me ndonjë sanksion për rrjedhjen e informacionit.
Kontaktet e tij, nga ana tjetër, do t’ua dërgonin emrat afganëve të tjerë që ishin ende në Afganistan, për t’u siguruar që Britania po zhvendoste vetëm familjet që e meritonin me të drejtë zhvendosjen në Mbretërinë e Bashkuar.
Burime i thanë The Telegraph se Marina Mbretërore ishte udhëzuar të kontrollonte me afganë të besuar nëse të tjerë që aplikonin për Politikën Afgane të Zhvendosjeve dhe Ndihmës (Arap) kishin qenë pjesë e njësive që luftuan përkrah forcave britanike .
Por, duke dërguar jo vetëm disa emra, por të gjithë tabelën, mijëra jetë u vunë në rrezik. Kostoja e pastrimit të rrëmujës do të vlerësohej nga qeveria në 7 miliardë paund.
Në kohën kur u dërgua emaili, qeveria po përpiqej të mbante premtimin për t’u dhënë strehim afganëve, përfshirë ushtarëve dhe përkthyesve, të cilët kishin luftuar përkrah trupave britanike pas pushtimit në vitin 2001 deri në rënien e Kabulit në duart e talebanëve në gusht 2021.
Dhjetëra mijëra emra në bazën e të dhënave ishin të afganëve që kishin aplikuar për azil në Mbretërinë e Bashkuar sipas skemës së krijuar posaçërisht Arap . Ajo gjithashtu përfshinte informacione rreth afganëve që kishin aplikuar në një program të ngjashëm të quajtur Skema e Risistemimit të Qytetarëve Afganë (ACRS). Vetë akti i tyre i aplikimit për azil ua kishte vënë jetën në rrezik.
Për 18 muaj, Ministria e Mbrojtjes dukej e pavetëdijshme për ekzistencën e email-it të dërguar gabimisht. E gjitha kjo ndryshoi më 14 gusht 2023, me një postim anonim në Facebook që do ta çonte Ministrinë e Mbrojtjes në një spirale paniku.
Ministria e Mbrojtjes u vu në dijeni të rrjedhjes së informacionit vetëm atë muaj kur një anëtar i publikut i shkroi Luke Pollard, deputetit laburist, dhe James Heappey, një konservator i cili në atë kohë ishte ministër i Mbrojtjes, duke i paralajmëruar se tabela ishte shpërndarë gjerësisht në internet.
“Unë kam një kopje të saj, ashtu si edhe talebanët – pse jo edhe ekipi arab?”, shkroi personi, emri i të cilit u fshi në dokumentet e gjykatës, në emailin e datës 10 gusht 2023.
Fragmente nga tabela u postuan në Facebook katër ditë më vonë.
Në një grup të përdorur nga 1,300 afganë që kishin nevojë të zhvendoseshin, disa prej të cilëve mund të kenë qenë të infiltruar te talibanët, përdoruesi i njohur vetëm si “Anëtar Anonim”, shkroi se kishte në zotërim bazën që përmbante të dhëna të 25,000 aplikantëve në 33,000 rreshta informacioni.
Përdoruesi që postoi ekstraktet kuptohet të ketë qenë një afgan të cilit iu dërgua baza e të dhënave dhe kërkesa e të cilit për azil u refuzua më vonë.
Për të treguar se lista ishte e vërtetë, përdoruesi i Facebook-ut postoi më pas të dhënat personale të nëntë afganëve që kishin aplikuar për skemën Arap. Stafi diplomatik britanik që administronte skemën në Pakistan u njoftua nga një anëtar tjetër i grupit të Facebook-ut. Kambanat e alarmit filluan të binin.
Deri në pasditen e 14 gushtit, ekipi i zhvendosjes në Islamabad kishte shpërndarë një email te rreth 1,800 afganë në Pakistan, duke i paralajmëruar ata: “Jemi informuar se mund të ketë pasur një shkelje të mundshme të të dhënave të informacionit tuaj të kontaktit.”
Disa nga të prekurit i thanë Këshillit Britanik se ishin kontaktuar nga numra telefoni iranianë në ËhatsApp, duke u kërkuar atyre të zbulonin skanimet e pasaportave të tyre.
Megjithatë, zyrtarët e Ëhitehall zgjodhën të mos informonin asnjë individ që priste në Afganistan ose gjetkë në lidhje me shkeljen, sepse mendohej se kjo do të rriste rrezikun që talebanët ta merrnin atë në dorë. Ndërkohë, spiunët kërkuan të fshinin çdo gjurmë të listës nga serverat jashtë shtetit.
Postimet u fshinë brenda tre ditësh pasi zyrtarët e Ministrisë së Mbrojtjes kontaktuan pronarin e Facebook-ut.
Policia Metropolitane u informua në gusht 2023, por u vendos që një hetim penal nuk ishte i nevojshëm.
Kuptohet që individë në Mbretërinë e Bashkuar dhe Pakistan ende e kanë në zotërim bazën e të dhënave dhe, të paktën në një rast, ajo ka ndërruar duar për një shumë të madhe parash, që kuptohet të jetë pesëshifrore.
Deri në orën 10 të mëngjesit të 15 gushtit, një email iu dërgua z. Heappey, ministrit të Forcave të Armatosura në atë kohë, me titullin alarmues: “Familjet ARAP, kërcënim i menjëhershëm për jetën”. Dërguesi i email-it, emri i të cilit është fshirë në dokumentet e gjykatës, shpjegoi se tani ishin në dijeni të shkeljes së të dhënave.
“Fakti që talebanët mund të kenë në zotërim 33000 aplikime, duke përfshirë numrat e telefonit të aplikantëve kryesorë dhe të gjitha provat e çështjes, është tronditës”, thuhej në email.
Nuk është e qartë se cila ishte përgjigja e z. Heappey, nëse kishte ndonjë, apo nëse ai e pa email-in.
Deri në orën 20:09, një kohë kur drejtuesit e lartë të Ministrisë së Mbrojtjes do të ishin larguar nga shtëpia për atë ditë, një zyrtar i lartë përgjegjës për qeverisjen e të dhënave u qarkulloi atyre një alarm zyrtar krize, duke konfirmuar shkeljen e të dhënave.
Por në atë fazë nuk ishte e qartë se si baza e të dhënave kishte rënë në duar të paligjshme. Pyetja shqetësuese për qeverinë ishte nëse ky mund të kishte qenë një sulm i paligjshëm kibernetik.
Shërbimet e inteligjencës, përfshirë GCHQ dhe MI6, u informuan nga Ministria e Jashtme dhe u kërkuan të shqyrtonin nëse një shtet armiqësor mund të kishte qenë përgjegjës. CIA u përfshi gjithashtu në këtë proces. Disa ditë më vonë, zyrtarët e kuptuan të vërtetën e zymtë të rrjedhjes aksidentale të informacionit.
Që nga ajo kohë, qeveria hyri në gjendje krize. David Williams, një gazetar i pavarur që më parë kishte punuar me Daily Mail në një fushatë për të rivendosur përkthyesit afganë, u vu në dijeni të shkeljes. Ai kontaktoi Ministrinë e Mbrojtjes për koment dhe gazetarë të tjerë shpejt e morën vesh.
Ndërkohë, brenda qeverisë, ministrat ishin në një garë me kohën për të arritur te afganët e identifikuar në fletëllogaritëse përpara se ta bënin talebanët.
Një takim i Cobra-s u thirr në Ëhitehall në përgjigje. i pranishëm, sipas raportimeve, ishte Sir Gëyn, kreu i Forcave Speciale në atë kohë, dhe ushtari më i lartë i pranishëm.
Sipas raportimeve, një ministër e pyeti Sir Gëyn nëse ai apo Admirali Sir Tony Radakin, shefi i shtabit të mbrojtjes, duhet të jepnin dorëheqjen. Sir Gëyn, sipas raportimeve, u përgjigj: “Sigurisht që jo”.
Më 25 gusht 2023, në një nga veprimet e tij të fundit si sekretar i mbrojtjes, z. Ëallace aplikoi në Gjykatën e Lartë për një urdhër gjyqësor për të parandaluar që rrjedhja e informacionit të bëhej publike.
Një javë më vonë, më 1 shtator, kohë në të cilën Grant Shapps ishte emëruar si pasardhësi i tij, Gjykata e Lartë dha një super-urdhër ndalimi “contra mundum”, që do të thotë “kundër botës”, që i pengonte kujtdo të dinte për rrjedhjen e informacionit dhe ekzistencën e vetë urdhrit ndalues.
Ishte hera e parë që një urdhër kaq drakonian ishte përdorur nga një qeveri e Mbretërisë së Bashkuar kundër shtypit britanik. Kur The Telegraph pyeti për shkeljen në fund të vitit të kaluar, gazetarëve të saj iu dha i njëjti urdhër.
Ministrat nisën Operacionin Rubific, i cili do të synonte të sillte mijëra familje afgane më në rrezik në Mbretërinë e Bashkuar, kryesisht nëpërmjet Pakistanit. Në qytetet përreth vendit, afganët u zhvendosën në heshtje dhe numri i tyre u mbajt jashtë librave zyrtarë, pasi u transportuan në Mbretërinë e Bashkuar me fluturime të organizuara posaçërisht.
Gjyqtari Robin Knoëles, gjyqtari i Gjykatës së Lartë që dha super-urdhrin, pranoi se vendimi i tij do të shkelte “lirinë e shprehjes dhe të shtypit”, por këmbënguli se “ndikimi është i justifikuar në rrethanat e veçanta dhe të jashtëzakonshme të këtij rasti, duke përfshirë rrezikun për jetën dhe torturën”.
Në vend që të miratohej kundër një individi ose organizate lajmesh të emëruar, urdhri i ndalonte kujtdo që mësoi për rrjedhjen e informacionit të fliste për të.
Me ndalimin e raportimit të lajmeve, Parlamenti u mbajt në errësirë, megjithëse Kryetarët e Dhomës së Lordëve dhe të Komunave, përkatësisht Lord McFall dhe Sir Lindsay Hoyle, u njoftuan fshehurazi në mënyrë që të vendosnin se si t’i trajtonin çdo pyetje parlamentare drejtuar ministrave në lidhje me të.
John Healey, atëherë sekretari në hije i Mbrojtjes, ngriti pikërisht një pyetje të tillë më 13 dhjetor 2023. Atë muaj, Komisioneri i Informacionit e kishte gjobitur Ministrinë e Mbrojtjes me 350,000 £ për rrjedhjen e të dhënave të më shumë se 200 aplikantëve arabë. Z. Healey pyeti nëse organi mbikëqyrës po hetonte ndonjë shkelje të ngjashme.
Një përgjigje e shkurtër nga zoti Heappey tha se kishte dy “hetime të drejtpërdrejta”, duke konfirmuar dyshimet e anëtarit të Partisë Laburiste.
Megjithatë, zotit Healey iu dorëzua edhe super-urdhri, që do të thotë se ai nuk mund t’ia tregonte as Sir Keir Starmer, udhëheqësit të opozitës në atë kohë, e lëre më kancelarit në hije. Komiteti i inteligjencës dhe sigurisë dhe komiteti i zgjedhur i mbrojtjes i Dhomës së Komunave u mbajtën në errësirë.
Në atë kohë, sugjeruan burimet, vlerësimi i Ministrisë së Mbrojtjes për koston totale të sjelljes së afganëve në Britani ishte rreth 4 miliardë paund. Do të rritej në 7 miliardë paund, përpara se të rishikohej nën 6 miliardë paund, një shumë gjithsesi e jashtëzakonshme.
Deri në maj të vitit të kaluar, një nënkomision i kabinetit i kryesuar nga zëvendëskryeministri, në atë kohë, Oliver Doëden, kishte vendosur të lejonte 11,500 afganë të hynin në Britani si rezultat i rrjedhjes së informacionit, megjithatë kjo nuk i ishte njoftuar Parlamentit dhe as nuk i ishte nënshtruar ndonjë shqyrtimi publik.
Paratë për ta bërë këtë u tërhoqën nga fondet rezervë të Thesarit dhe jo nga buxhetet e Ministrisë së Mbrojtjes, Ministrisë së Brendshme apo Departamentit për Komunitete dhe Qeverisje Lokale, raporton The Telegraph.
Ndërkohë, zgjedhjet e përgjithshme të korrikut sollën një ndryshim qeverie. Fillimisht, Partia Laburiste i mbajti gjërat tamam siç ishin nën paraardhësit e tyre konservatorë, me juristët e Ministrisë së Mbrojtjes që vazhduan të këmbëngulnin në Gjykatën e Lartë se çdo përmendje publike e rrjedhjes së informacionit do të ishte vdekjeprurëse.
Healey, tashmë Sekretar i Mbrojtjes, vazhdoi të zbatonte vijën e Ministrisë së Mbrojtjes dhe të heshtte për shkeljen.
Urdhri i ndalimit do të mbetej në fuqi edhe për një vit tjetër pasi Partia Laburiste të merrte pushtetin. Zyrtarët dhe politikanët vazhduan të pohonin se çdo dijeni publike për shkeljen do t’i frymëzonte disi talebanët që të shkonin dhe të kërkonin fletëllogaritësen.
Megjithatë, deri në janar të këtij viti, nëpunësi civil në pension Paul Rimmer, ish-zëvendësdrejtori i Inteligjencës së Mbrojtjes, ishte ngarkuar të shqyrtonte rreziqet.
Deri në prill, sipas The Telegraph, ministrat ishin të vetëdijshëm se ai kishte të ngjarë të zbulonte se nëse shkelja e të dhënave bëhej publike, kjo nuk do të rriste ndjeshëm rreziqet për ata që përmendeshin në të. /The Telegraph/
