Nga Matt Simon
Ndoshta të është dukur e tillë kur qëndroje në radhë para një ushqimoreje, por jo para kasës, por jashtë dyqanit, rreptësisht 2 metra larg nga blerësit e tjerë. Mbase të është dukur kështu, kur vizitove gjyshen në spital, por u detyrove të qëndrosh matanë dritares së dhomës, duke biseduar me të përmes telefonit.
Ndoshta t’u duk e tillë edhe kur dëgjove një doktor në Nju Jork, të tregonte se si spitali i tij u stërmbush aq shumë me pacientë të sëmurë me koronavirus, sa që duhej të sillnin një rimorkio frigoriferike për të futur aty të vdekurit.
Ose ndoshta kur dëgjove se brenda një jave të papunët në SHBA u shtuan nga 282.000 në 3.3 milionë njerëz, teksa industritë e shërbimit janë mbyllur. Apo ndoshta kur e kuptove se tek e fundit letra higjienike nuk rritet në pemë.
E gjitha kjo është surreale, ke thënë me vete. Ndoshta e ke përsëritur këtë fjali pushim. Dhe ke dëgjuar miqtë dhe familjen të thotë të njëjtën gjë:kjo që po përjetojmë është thjesht surreale. Ne në media e quajmë gjatë gjithë kohës surreale. Pasi surrealja “karakterizohet nga realiteti intensiv irracional i një ëndrre”, kështu thotë të paktën fjalori “Merriam-Uebster”.
Por çfarë do të thotë kjo fjalë në terma shkencorë? Studimi i surreales, nuk është tama një fushë zyrtare e psikologjisë. Ajo është më shumë si pikturat e Salvador Dalisë dhe shkrimet e Franc Kafkës, apo një ndjenjë përafërt. Por ka arsye të mira psikologjike, se pse po ndjehesh kështu. “Mendoj se pjesa surreale vjen kur zhytesh në një situatë në të cilën nuk keni qenë kurrë më parë. Është jashtëzakonisht çorientuese”-thotë psikiatri për fëmijë Fredrik Matzner, që studioi shokun psikologjik që shkaktuan ngjarjet e 11 shtatorit 2001.
“Nëse ke shkuar ndonjëherë në një muze arti, dhe je futur në një dhomë që ka një pikturë të madhe abstrakte në mur, ti e sheh atë dhe nuk mundesh të thuash dot se çfarë është, dhe do të ndihesh në ankth. Por në fund arrin ta kuptoni:Oh, është një varkë me vela. Ankthi zhduket. Në fund të fundit, ne njerëzit jemi ndërtuar për të kërkuar modele, dhe zgjidhja e kaosit në një model përjetohet shumë mirë”- thotë Matzner.
Tani për tani, shumë modele që njohim dhe i duam, janë lënë mënjanë. Ne nuk mund të kalojmë dot orë të lumtura, nuk mund të blemë dot letër higjienike kur duam, nuk mund ta planifikojmë udhëtimin tonë vjetor. “Gruaja ime ma tha këtë vetëm disa ditë më parë:Duket sikur nuk ka më të ardhme”- shprehet më tej Matzner.
Dhe ajo që nënkuptonte bashkëshortja e tij, është se ne nuk mund të bëjmë plane për të ardhmen, sepse në epokën e koronavirusit, ne nuk dimë se çfarë do të bëjmë pas 6 muaj, apo qoftë edhe nesër. Ne kemi ngecur në një lloj të ri të së tashmes të përhershme.
“Dhe kështu çdo gjë na duket krejtësisht si e një bote tjetër”- deklaron eksperti. Prishja e jetës sonë normale, shkatërroi rutinat tona, që garantojnë zakonisht ekulibrin tone mendor:ne ngriheshim zakosniht në mëngjes nga gjumi, visheshim, hanim mëngjesin dhe të pimin kafen, pastaj niseshim për në punë.
“Studimet tregojnë se kur i largon njerëzit nga gjërat që janë të njohura për ta, është çuditërisht e lehtë që ata të humbin disi vetveten:identitetin e tyre, gjërat që janë të rëndësishme për ta”- thotë Suzan Klejton, psikologe në Kolegjin Uoster.
Kjo është diçka që e shohim të ndodhë edhe tek sektet. Kur njerëzit përpiqen të rekrutojnë njerëz të tjerë në sektin ku bëjnë pjesë vetë, një nga strategjitë është t’i heqësh ata nga ajo që është normale”. Dhe kur rekrutët nuk janë më të rrethuar nga gjërat e zakonshme që i rrethojnë dhe ndërveprimet sociale, është më e lehtë t’i bindësh ata që adoptojnë praktika të reja, dhe të rishqyrtojmë atë që është e rëndësishme për ta.
“Rutina jonë është bazamenti i jetës tonë”-thotë Adrien Hajnc, psikologe klinike në Qendrën Kombëtare të Çështjes të Veteranëve për Sindromat e Stresit Post-traimatik (PTSD). “Rutina ka të bëjë me mënyrën se si ne organizojmë informacionin dhe kohën tonë. Dhe pa të, ne mund të ndjehemi vërtet të humbur”- shton ajo.
Dhe me ketë ndjenjë, lind edhe një stres i jashtëzakonshëm. Të vetmuarit dhe të izoluarit, janë sot tani më të vetmuar dhe të izoluar. Konfliktet ekzistuese dhe stresorët, si abuzimi me substancat dhe marrëdhëniet abuzive, mund të rishfaqen ose të përkeqësohen.
“Unë jam shumë e shqetësuar për familjet. Jam e shqetësuar për rritjen e përdorimit të alkoolit, për dhunën në familje, për abuzimin me fëmijët, pasi prindërit kanë shumë pak burime financiare”- thotë ajo. Dhe nuk është se ndihmon shumë fakti që në televizion shfaqen figura të njohua, që na tregojnë se çfarë duhet të bëjmë për të mbajtur të sigurt veten dhe familjet tona. “Shumica nga ne, nuk janë përballur ndonjëherë me një situatë dhe me një distancim të tillë social. Pra, nuk kemi asnjë përvojë të mëparshme që mund ta përdorim për ta interpretuar këtë gjendje. Ne nuk kemi asnjë lloj udhëzimi se si duhet të reagojmë”- thotë Klejton.
Në një botë jo-kafkiane, amerikanët mund të mbështeten në qeverinë e tyre federale për t’i nxjerrë ata nga ky kaos. Por mosmarrëveshjet e qeverisë federale mbi reagimin ndaj koronavirusit, kanë prodhuar disa përvoja tërësisht surreale.
Në një konferencë për shtyp , presidenti Donald Trump shmangu shtrëngimin e duarve të atyre që ai i ftoi të flisnin, teks ekspertët e shëndetit publik i kërkuan që ai të respektojë distancimin social. Në të njëjtën konferencë, ai përmendi një faqe interneti mbi testet e koronavirusit që nuk ekzistonte.
Në këtë tabllo surreale të udhëheqjes anmerikane, kanë ndërhyrë guvernatorët dhe kryetarët e bashkive në të gjithë SHBA-në, që ndërmorën njëfare reagimi:Disa qytete u urdhëruan të vetë-izolohen, të tjerët se të praktikojnë vetëm distancimin shoqëror.
Amerikanët nuk dinë se çfarë dhe kur duhet ta bëjnë. Nëse kanë ethe ose kollë, t’i telefonojnë mjekut të familjs, apo të shkojnë direkt në spital? A duhet të vënë maskë në fytyrë apo jo ? Keni nevojë për një test, dhe nëse po ku mund ta gjesh atë? Pa këshilla të qarta se si të trajtojmë një krizë të paparë, ne ndihemi të pafuqishëm.
Kjo dukuri është e frikshme, thotë Elena Portakolone, sociologe në Universitetin e Kalifornisë në San Françisko. “Frika vjen nga pasiguria, se po përballemi me sfida që janë më të mëdha se ne”- thotë ajo. Ndërsa pandemia është globale, ne e përjetojmë atë si individë.
Njerëzit janë të shqetësuar për vendet e tyre të punës apo për shëndetin e tyre, apo nga vdekja të vetmuar në një spital, me familjarët e tyre që nuk lejohen t’u qëndrojnë pranë. Ne jemi detyruar tën ndryshojmë rrënjësisht stilin e jetës, si pasojë e një armiku që nuk mund ta shohim.
Virusi është një kërcënim mikroskopik, që nuk ndërhyn me realitetin që ne përjetojmë:po të mos ishin mrekullitë e shkencës moderne, ne as që do ta dinim se ai ekziston. “Një pjesë e situatës sonë surreale, është se koronavirusin nuk mund ta shohim dot. E megjithatë ai është i rrezikshëm, dhe njerëzit po vdesin prej tij”- thotë Portakolone.
Psikologët thonë se për të luftuar këtë gjendje tonë, ne kemi nevojë për vazhdimësi, dhe fatmirësisht kjo është një nga gjërat e pakta që mund t’i jepni tani vetes. Aktiviteti fizik është jetik, ndaj vraponi si gjithmonë, thjesht bëjeni këtë 2 metra larg të tjerëve.
Të qenit socialë është gjithashtu jetike. Ndaj pini diçka çdo ditë, gjatë kohës që bisedoni online me miqtë. Bëni tele-yoga, nëse ambjenti shtëpiak e mundëson këtë gjë. ”Në rast se arrijmë të ruajmë disa nga zakonet tona të vjetra, sidomos ato që na pëlqejnë më shumë, në rastin tim duke jogën, atëherë do të jemi më pak të çorientuar. Pra situata do të na duket më pak surrealiste. Mësuesit na thonë: Ndjejini këmbët tuaja, për të kultivuar një ndjenjë të bazuar tek realiteti”-thekson Portakolone. / Wired – Bota.al
