Bota po futet në një epokë të re të llojit të luftës, ku Inteligjenca artificiale ka zënë vendin qendror. Inteligjenca artificiale po i bën ushtritë më të shpejta, më të zgjuara dhe më efikase. Por nëse kjo garë nuk monitorohet, kërcënon me destabilitet kudo në botë
Tashmë ka nisur gara e armëve të Inteligjencës artificiale.
Ky është paralajmërimi i drejtpërdrejtë që vjen nga ministri i Jashtëm i Gjermanisë, Heiko Maas.
“Jemi midis saj. Ky është realiteti me të cilin duhet të merremi”, ka thënë Maas për gjermanen “Deutsche Welle”, duke folur për dokumentarin e televizionit gjerman, “Luftërat e ardhshme – dhe si të parandalohen ato”.
Është një realitet në zemër të luftës për supremaci ndërmjet fuqive më të mëdha botërore.
“Kjo është një garë që shkon përtej fushave ushtarake dhe civile”, ka deklaruar Amandeep Singh Gill, ish-shef i grupit të ekspertëve të qeverisjes së Kombeve të Bashkuara për armët autonome vdekjeprurëse. “Kjo është një çështje multi miliardë dollarëshe”.
Beteja e fuqive të mëdha
Dhe kjo është spikatur edhe në raportin e Komisionit të Sigurisë Kombëtare për Inteligjencën Artificiale, të hartuar nga Kombet e Bashkuara. Aty flitet për një “paradigmë të re të luftës”, me kombinim algoritmesh kundër algoritmeve. Njashtu bëhet thirrje për investime masive për t’i lënë prapa vetes “armiqtë e mundshëm” në fushën e armatimit teknologjik.
Dhe kjo, sipas DW-së, mund të shihet në planin pesëvjeçar të Kinës, që e vë Inteligjencën artificiale në qendër të një kërkimi dhe zhvillimi të madh, derisa Ushtria Çlirimtare Popullore është rrekur për një të ardhme që e quan “luftë të inteligjencizuar”.
Dhe për këtë kishte folur presidenti rus, Vladimir Putin, qysh më 2017, kur kishte thënë se “kushdo që bëhet lider në këtë sferë, do të bëhet sundues i botës”.
Në fund të vitit 2020, derisa bota po merrej me pandeminë, tensionet në ngritje në Kaukaz u përshkallëzuan në luftë.
Dukej si një konflikt rajonal doracakësh, me Azerbajxhanin dhe Armeninë që luftuan për rajonin e kontestuar të Nagorno-Karabahut. Por për ata që i kanë kushtuar vëmendje, kjo ishte një luftë tipike.
“Aspekti përnjëmend i rëndësishëm i konfliktit në Nagorno-Karabah, sipas pikëpamjes sime, ishte përdorimi i këtyre municioneve bredharake, të ashtuquajtura ‘dronë kamikazë’ – këto sisteme goxha autonome”, ka theksuar Ulrike Franke, eksperte dronësh luftarakë në Këshillin Evropian për Marrëdhënie të Jashtme.
Armët “bredhëse”
Modelet e municioneve bredharake të avancuara kanë shkallë të lartë autonomie. Kur të lansohen, fluturojnë drejt një rajoni të shënjestruar, me “bredhësin” që skanon caqet – tipike për sistemet e mbrojtjes ajrore.
Dhe me të detektuar cakun, fluturojnë drejt tij, duke e shkatërruar me eksplozivë, duke e marrë edhe emrin “dronë kamikazë”.
“Ata janë përdorur në një formë a tjetër edhe më parë – por këtu treguan përnjëmend dobinë e tyre”, ka shpjeguar Franke për DW. “Është dëshmuar se sa e vështirë është të luftohet kundër këtyre sistemeve”.
Hulumtimi i kryer nga Qendra për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare ka treguar se Azerbajxhani kishte një përparësi të madhe në këtë lloj municioni, me më shumë se 200 njësite prej katër dizajnësh të sofistikuar izraelitë. Armenia kishte vetëm një model të vetin në dispozicion.
“Prej shpërthimit të konfliktit, do të mund të shihnit përfundimisht ngritje në interesimin për municione bredhëse”, ka thënë Franke. “Kemi parë më shumë forca të armatosura anembanë botës që kërkojnë ose dëshirojnë këso municionesh”.
Vetëm fillimi
Por ky është vetëm fillimi.
Teknologjitë me inteligjencë artificiale do të hasin në përdorim ushtarak – duke ua mundësuar shumë dronëve që të operojnë bashkë si tërësi vrastare.
“Ju mund të nxirrni jashtë loje ta zëmë një sistem të mbrojtjes ajrore”, ka theksuar Martijn Rasser nga Qendra për Siguri të Re Amerikane, grup ky i pavarur mendimi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ai ka thënë se ky lloj armatimi mund të shkaktojë probleme për cilindo lloj të sistemit të mbrojtjes. Ai ka thënë se dronët e tillë kanë përparësi të shumta teknike në fushëbetejë. “Nuk është habi që shumë vende janë tepër të interesuara për të pasur kapacitete të tilla”.
Shpejtësia dhe përmasat e armatimit të Inteligjencës artificiale hapin mundësinë e përplasjeve ushtarake me shpejtësi të madhe dhe komplekse, gjë që nuk mund ta bëjnë edhe burimet njerëzore. Kjo vetëm sa do t’i japë dinamikë të re garës së armatimit.
“Disa aktorë mund të jenë të detyruar të përshtatin një lloj të caktuar autonomie, së paku në aspektin e mbrojtjes, sepse qeniet njerëzore nuk mund të jenë të afta që të merren me sulme autonome kaq shpejt”, ka thënë Ulrike për gjermanen “Deutsche Welle”.
Ky faktor kritik shpejtësie mund të çojë drejt luftërave që mund të shpërthejnë kudo, me sistemet autonome që mund të arrijnë njëri-tjetrin me spirale përshkallëzuese. “Në literaturë, këto ne i quajmë ‘lufta blic’”, ka thënë Franke, apo “konflikt ushtarak që nuk e donit”.
Robotët vrasës
Bonnie Docherty e ka bërë të qartë misionin e saj për të parandaluar një konflikt të ngjashëm në të ardhmen. Ligjëruesja e së drejtës në Universitetin e Harvardit është arkitekte e fushatës për Ndalimin e Robotëve Vrasës, aleanca organizatash joqeveritare që kërkojnë traktat botëror për ndalimin e armëve autonome vdekjeprurëse.
Docherty ka thënë se krejt qëllimi i fushatës është që të mos lejohet përdorimi i armëve të tilla. “Duhet të ketë një traktat që qeveris të gjitha armët që operojnë me autonomi, duke zgjedhur caqe dhe shkrepur varësisht prej të dhënave të censorit të vendosur nga njeriu”, ka theksuar ajo.
Fushata është përqendruar në bisedimet e Gjenevës nën ombrellën e Konventës së OKB-së për armë të caktuara konvencionale, e cila kërkon të kontrollojë armët që vlerësohet se shkaktojnë vuajtje të pajustifikueshme. Procesi ka shkuar ngadalë. Janë ofruar një sërë “parimesh udhëzuese”, përfshirë që armët autonome t’i nënshtrohen ligjit të të drejtave të njeriut dhe që njerëzit të kenë përgjegjësinë përfundimtare për përdorimin e tyre. Por këto janë thjesht bazë për më shumë diskutime.
Docherty ka frikë se procesi i Gjenevës i lidhur me ujdinë eventuale mund të pengohet nga fuqitë që nuk kanë interes për traktatin.
“Rusia është treguar veçanërisht e ashpër në kundërshtimet e saj”, ka theksuar Docherty. Por nuk është vetëm kjo. “Disa nga shtetet e tjera që zhvillojnë sisteme autonome armësh, si Izraeli, SHBA-ja, Mbretëria e Bashkuar dhe të tjerët sigurisht se nuk mbështesin një traktat të ri”. \ DW
