Akullnaja në malin më të lartë në botë po humbet çdo vit akull me vlerë dekadash për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu, tregon një studim i ri.
Gjetjet shërbejnë si një paralajmërim se shkrirja e shpejtë e akullnajave në disa nga pikat më të larta të Tokës mund të sjellë përkeqësim të ndikimeve klimatike, duke përfshirë ortekët më të shpeshtë dhe tharjen e burimeve të ujit nga të cilat rreth 1.6 miliardë njerëz në vargmalet malore.
Akulli që iu deshën rreth 2000 vjet për t’u formuar në akullnajën e Colit Jugor është shkrirë në rreth 25 vjet, që do të thotë se është zvogëluar rreth 80 herë më shpejt se sa është formuar, raporton cnn.
Ndërsa shkrirja e akullnajave është studiuar gjerësisht, pak vëmendje shkencore i është kushtuar akullnajave në pikat më të larta të planetit, argumentojnë studiuesit në studimin e botuar në Nature Portfolio Journal Climate and Atmospheric Science.
Një ekip shkencëtarësh dhe alpinistësh, duke përfshirë gjashtë nga Universiteti i Maine, vizituan akullnajën në vitin 2019 dhe mblodhën mostra nga një bërthamë akulli 10 metra e gjatë. Ata instaluan gjithashtu dy stacione më të larta automatike të motit në botë për të mbledhur të dhëna dhe për t’iu përgjigjur një pyetjeje: A ndikohen akullnajat më të paarritshme të Tokës nga ndryshimet klimatike të lidhura me njerëzit?
“Përgjigja është një po e fortë dhe shumë domethënëse që nga fundi i viteve 1990”, tha Paul Mayewski, drejtuesi i ekspeditës dhe drejtor i Institutit të Ndryshimeve Klimatike në Universitetin e Maine.
Studiuesit thanë se gjetjet jo vetëm që konfirmuan se ndryshimet klimatike me burim njerëzor arritën pikat më të larta në Tokë, por gjithashtu po prishnin ekuilibrin kritik që ofrojnë sipërfaqet e mbuluara me borë.
Hulumtimi tregoi se sapo akulli i akullnajës u ekspozua, ai humbi rreth 55 metra akull në një çerek shekulli. Studiuesit vërejnë se akullnaja është shndërruar në një grumbull dëbore ndërsa supozohet se ndryshimi mund të ketë filluar që në vitet 1950. Por humbja e akullit ka qenë më intensive që nga fundi i viteve 1990.
Ky shndërrim në akull do të thotë se akullnaja nuk mund të reflektojë më rrezatimin nga dielli, duke e bërë shkrirjen e saj më të shpejtë.
Simulimet e modeleve tregojnë se për shkak të ekspozimit ekstrem ndaj rrezatimit diellor, shkrirja ose avullimi në këtë rajon mund të përshpejtohet me një faktor prej më shumë se 20, pasi mbulesa e borës të shndërrohet në akull. Një rënie në nivelet e lagështisë relative dhe erërat më të forta janë gjithashtu faktorë.
Përveç të gjitha ndikimeve mbi ata që varen nga uji nga akullnajat, shkalla aktuale e shkrirjes do t’i bënte gjithashtu më sfiduese ekspeditat në malin Everest, pasi bora dhe akulli mbulohen më pak gjatë dekadave të ardhshme.
Ekspedita e 2019-s vendosi tre rekorde botërore Guinness: Bërthama e akullit në lartësinë më të madhe e marrë në 8020 metra, mikroplastika me lartësi më të madhe e gjetur në tokë, e cila ka të ngjarë të ishte nga veshjet ose tendat, e gjetur në 8440 metra; dhe stacioni i motit në lartësinë më të madhe në tokë, i instaluar në “Ballkon”, një kreshtë e ulur 8430 metra mbi nivelin e detit.
Stacioni është i pari i instaluar në atë që njihet si “zona e vdekjes” për kushtet e rrezikshme që ofron për ecje – është zona mbi 8,000 metra ku nuk ka oksigjen të mjaftueshëm për të mbajtur jetën përtej periudhave të shkurtra kohore.
