Intervistoi: Tassoula Eptakili
Ambasadori i ri britanik në Athinë, Matthew Lodge, e cilëson ndërhyrjen ushtarake në Ukrainë një “sipërmarrje e shëmtuar dhe barbare e Vladimir Putin”. Në një intervistë për greken “Kathimerini”, Lodge thotë se sanksionet që Perëndimi ka vendosur deri tani mund të mos jenë të mjaftueshme, ndërsa parashikon fundin e luftës në Ukrainë me dështimin e Putinit.
A kishit menduar se lufta mund të kthehet në Evropë?
Jo, për të qenë i sinqertë. Kemi pasur kriza në Ballkan dhe gjetkë në vitet e fundit, por, në terma të përgjithshëm, tetë dekadat që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore kanë qenë pak a shumë pa incidente. Nuk e prisnim një luftë në kontinentin tonë, por ja ku jemi. Pse? Për shkak të pikëpamjes së shtrembëruar të një lideri për botën, historinë dhe rolin e vendit të tij. Duket, për fat të keq, se pushtimi i Ukrainës nga Presidenti Putin ishte i paramenduar. Unë nuk jam psikiatër dhe nuk e di nëse ai është paranojak apo jo, por e di që ai mendon shumë ndryshe nga ne të tjerët. Ai është padyshim i shkëputur nga realiteti dhe nga njerëzit e tij.
Çfarë roli mund të luajë vërtet diplomacia në një krizë si kjo?
Diplomacia është më e rëndësishme se kurrë në këtë botë komplekse që ndryshon me shpejtësi. Edhe pse përpjekjet diplomatike evropiane dështuan ta pengonin Presidentin Putin në kryerjen e pushtimit të paligjshëm dhe të paprovokuar të Ukrainës, diplomacia është ende e nevojshme. Në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara në fillim të marsit, pamë 141 vende që dënuan veprimet e Rusisë dhe ky është një shembull i fuqishëm se çfarë do të thotë diplomaci në veprim. Në fund të fundit, dialogu dhe diplomacia do të jenë e vetmja mënyrë për të rivendosur stabilitetin dhe paqen në Ukrainë.
Por, a nuk është në thelb çdo luftë thjesht dështimi i diplomacisë? A nuk u bënë gabime?
Është e vërtetë që çdo konflikt është një pengesë për diplomacinë. Por kjo nuk është domosdoshmërisht rezultat i gabimeve; Ndonjëherë distanca midis pozicioneve të dy vendeve është shumë e madhe për t’u kapërcyer dhe tensionet të tilla që nuk mund të menaxhohen. Diplomacia evropiane ka luajtur tashmë një rol të rëndësishëm në demonstrimin e unitetit të demokracive evropiane dhe besoj se do të vazhdojë ta bëjë këtë teksa kërkon një rrugëdalje nga kriza aktuale.
A mendoni se sanksionet kundër Rusisë do të funksionojnë?
Është e rëndësishme që Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara treguan reflekse kaq të shpejta në nivel politik, diplomatik dhe ekonomik. Shpresoj që këto sanksione shumë të ashpra kundër Vladimir Putinit dhe oligarkëve që i rrinë afër të shpërblehen, por – dhe nuk dua t’ju frikësoj – nuk jam i sigurt se ato janë të mjaftueshme. Mund të na duhet të shkojmë një hap më tej për të mbrojtur vendet tona, aleatët tanë dhe gjërat në të cilat besojmë, ashtu siç duhet të bënin prindërit dhe gjyshërit tanë.
Çfarë mund të sigurojë që një sipërmarrje e tillë të mos përsëritet, nga Putin apo ndonjë “Putin” tjetër?
Ngjarjet në Ukrainë nxjerrin në pah tmerrin e një sulmi të paprovokuar mbi një vend demokratik dhe koston e tmerrshme të paguar nga civilët e pafajshëm – burra, gra dhe fëmijë. Kjo është arsyeja pse me siguri Putini do të dështojë. Ne kemi për detyrë si bashkësi ndërkombëtare të mos jemi indiferentë ndaj egërsisë së tij. Sapo të rivendosim lirinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Ukrainës, ne duhet të krijojmë një të ardhme të qëndrueshme dhe paqësore për vetë Ukrainën, por edhe për rajonin më të gjerë – përfshirë Rusinë. Mosmarrëveshja jonë, në fund të fundit, nuk është me popullin rus.
A mendoni se evropianët mund të dalin më të fortë nga kjo sprovë?
Këtë luftë do ta përshkruaja më shumë si një tragjedi sesa një kalvar. Por jam i sigurt se vendet e Evropës do të mblidhen për të mbrojtur vlerat tona demokratike dhe besimin tonë në liri. Do të doja të ndaj një kujtim shumë të fortë nga rinia ime. Një nga trajnerët tanë në Marinën Mbretërore kishte luftuar në Luftën e Falklands. Ai kishte dy qen – cocker spaniel, si qeni ynë, Bruno – dhe shpesh i sillte me vete në kamp. Një ditë e pyetëm nëse i pëlqen të gjuajë. “Kam parë më shumë vdekje sesa do të kisha dashur ndonjëherë,” u përgjigj ai. “Unë kurrë nuk do të dal për gjah.” Si ish-ushtarak, si diplomat dhe si baba, shpresoj që tani e tutje të kemi fuqi të mjaftueshme ushtarake që të mos kemi nevojë ta përdorim kurrë. Të mos kemi nevojë që fëmijët tanë të mbrojnë kombin tonë me armë. Dhe kjo është një shpresë që mendoj se e ndajnë të gjithë: ukrainasit, rusët, grekët, britanikët. Nuk mund t’i fajësoni rusët për luftën; ata kontrollohen nga një sistem.
Keni studiuar në Bashkimin Sovjetik. Çfarë kujtoni nga ajo kohë?
Unë udhëtova në atë që ishte Leningradi i atëhershëm në mars 1990. Mikhail Gorbachev ishte president, Muri i Berlinit sapo kishte rënë dhe të gjithë në Perëndim po flisnin për Perestrojkën si shansin e fundit që Bashkimi Sovjetik të bëhej pjesë e Evropës. Kur arrita atje, pashë një vend që kishte humbur rrugën. Të gjithë ishin në ankth për familjen e tyre, të privuar nga gjërat që ne i merrnim si të mirëqena, të pasigurt se sa do të kushtonte buka të nesërmen, përballë rafteve bosh të supermarketeve. Në të njëjtën kohë, turistët mund të merrnin gjithçka që dëshironin në hotelet e mëdha të qytetit. Kuptova se ndërsa unë nuk isha ndryshe nga shokët e mi vendas studentë – Maksimi, Genadi, Vladimiri – në vendin tim gëzoja liri dhe mundësi që ata nuk i kishin. Shumë dekada më vonë, Rusia po përballet me të njëjtat probleme. Dhe është kaq e turpshme që një vend me kaq shumë burime duhet të përfshihet nga varfëria, plutokracia dhe korrupsioni. Pra, kjo luftë nuk është faji i rusëve. Ata ndajnë kaq shumë me ukrainasit në nivel kombëtar, fetar dhe kulturor, por janë nën kontrollin e Putinit dhe një sistemi të tërë që ndalon çdo formë diskutimi të hapur, demokratik dhe i çon ata në rrugë të gabuar me dezinformata dhe propagandë.
Po “lufta” tjetër, pandemia – çfarë kemi mësuar nga ajo?
Koronavirusi i ri solli shumë ndryshime në shoqëritë tona. Gjërat që nuk mund t’i imagjinonim ndodhën me shpejtësi të madhe, por edhe me shumë kujdes, brenda vetëm dy viteve. Muajt e parë të pandemisë i kalova në ambasadën tonë në Paris; ishte një periudhë e vështirë. Nuk kishte ende një vaksinë dhe çdo qeveri po kërkonte përgjigjet e duhura për pyetjet tepër urgjente të kësaj krize të paprecedentë. Tani shikoni ku jemi. Peizazhi ka ndryshuar tërësisht: kërcime të mëdha në bioteknologji, politika të përbashkëta evropiane shëndetësore, iniciativa dhe masa të koordinuara dhe një kulturë bashkëpunimi, e cila, për mendimin tim, është një trashëgimi e paçmuar. Në Greqi, ne pamë inovacione pioniere të kryera nga Ministria e Qeverisjes Dixhitale. Ndërkohë, në nivel personal, virusi na ka bërë të vlerësojmë rëndësinë që ka shëndeti dhe lidhjet familjare në momente kaq të vështira. Ne kemi fituar të gjitha llojet e aftësive të dobishme gjatë pandemisë.
Si kanë ndryshuar gjërat me Brexit?
Nuk mund të them se disa gjëra nuk kanë ndryshuar me Brexit – sepse ndryshuan me referendumin e 2016, një proces i hapur dhe demokratik – por shumë nuk kanë ndryshuar. Mbretëria e Bashkuar ishte dhe do të mbetet një vend evropian; roli ynë në NATO, Këshillin e Sigurimit të OKB-së dhe G7; marrëdhëniet tona të shkëlqyera me aleatët tanë në Evropë dhe Amerikën e Veriut. Këto gjëra jo vetëm që nuk u ndikuan negativisht, por edhe u forcuan. Kanë kaluar 14 muaj që kur u larguam nga Bashkimi Evropian dhe jemi ende këtu, duke e ditur se do të duhet punë e vështirë për të krijuar një marrëdhënie të re me miqtë tanë evropianë. Është shumë më e lehtë me Greqinë, ndoshta për shkak të lidhjeve tona tradicionalisht të ngushta. Natyrisht, ka gjithmonë mundësi të reja që ne mund të përfitojmë në arsim dhe turizëm. Këto janë fushat ku duhet të përqendrohemi.
*Matthew Lodge është emëruar së fundmi përfaqësues diplomatik i Britanisë së Madhe në Greqi. Ai iu bashkua Zyrës së Jashtme në vitin 1996 pas një qëndrimi në Marinën Mbretërore dhe ka një diplomë në gjuhët moderne. Më parë ka qenë ambasador në Finlandë dhe Kuvajt.
