Presidenti rus Vladimir Putin ka nënshkruar një dekret që kërkon që blerësit e gazit rus nga vendet që konsiderohen armiqësore të paguajnë në rubla – nga e premtja – duke përdorur një llogari të veçantë në një bankë ruse, ose do të përballen me ndërprerjen e kontratave të tyre.
Lëvizja e tij u refuzua nga qeveritë evropiane, me Gjermaninë – fuqia industriale e Evropës – që e quajti atë “shantazh politik”, shkruan Al Jazeera.
Por çfarë fshihet pas urdhrit të Putinit?
Urdhri i Putinit është si hakmarrje ndaj sanksioneve të pashembullta perëndimore të vendosura ndaj Rusisë për agresionin e saj në Ukrainë, për të cilat Moska thotë se janë të ngjashme me një luftë ekonomike.
“Nëse pagesa të tilla [në rubla] nuk bëhen, ne do ta konsiderojmë këtë një mospagim nga ana e blerësve, me të gjitha pasojat që vijnë më pas. Askush nuk na jep asgjë falas dhe ne nuk do të bëjmë as bamirësi – domethënë, kontratat ekzistuese do të ndërpriten”, tha Putin të enjten.
Rubla ra në nivelet më të ulëta historike pasi Putini dërgoi trupat e tij në Ukrainë më 24 shkurt, ndërsa Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj lëvizën për të larguar Rusinë nga sistemet globale të pagesave, ndaluan bankën e saj qendrore nga tregjet e kapitalit dhe ngrinë qindra miliarda dollarë të rezervave të saj.
Monedha, megjithatë, ka shënuar një rritje pas vendimit të Putinit për të zbatuar pagesat me rubla.
Të enjten, më shumë se një javë pasi presidenti rus tha për herë të parë se Moska do të fillonte t’u shesë gazin “vendeve jomiqësore” në rubla, monedha u tregtua me 81.7 për dollar amerikan, pothuajse në të njëjtin nivel si më 23 shkurt.
Sipas Al Jazeera, deri më tani këtë vit, Evropa ka shpenzuar 200 milionë deri në 800 milionë euro (880 milionë dollarë) në ditë për gazin rus.
Këto shitje tashmë e dobësojnë në masë të madhe efektin e sanksioneve, pavarësisht se si bëhen pagesat – dhe ndërkohë që konvertimi i shumave në një rubla më të fortë “do të furnizojë arkat e Rusisë”, duket se ka edhe një qëllim politik, duke i bërë vendet perëndimore që të detyrohen të anashkalojnë sanksionet e tyre.
Pse është kjo e rëndësishme?
Evropa është shumë e varur nga Rusia për nevojat e saj energjetike, me rreth 40 për qind të gazit të saj që vjen nga ky vend.
Nëse Moska vendos të mbyllë rubinetat, kjo mund të shkaktojë mungesë furnizimi, mbyllje fabrikash dhe dëmtim të kostove të energjisë në të gjithë rajonin evropian.
Pasojat janë veçanërisht të larta për Gjermaninë, ekonominë më të madhe të Evropës dhe një fuqi industriale.
Para fillimit të agresionit rus në Ukrainë, 55 për qind e importeve të saj të gazit vinte nga Rusia, me një shifër që ra në 40 për qind në tremujorin e parë të vitit 2022.
Qeveria gjermane, e cila ka përshpejtuar planet për të larguar veten nga varësia nga gazi rus dhe për të diversifikuar furnizimet e saj, ka aktivizuar tashmë fazën e parë të një plani emergjence me tre hapa që mund të nënkuptojë “racionimin e energjisë” nëse furnizimet me gaz bien shumë.
Çmimet holandeze të gazit, pikë referimi evropiane, kanë arritur tashmë nivele rekord këtë vit për shqetësimet e furnizimit, duke nxitur inflacionin në rajon dhe duke rritur rrezikun e recesionit.
Cilat vende preken nga kjo?
Lista e vendeve “jomiqësore” përbëhet nga ato që kanë vendosur sanksione ndaj Rusisë.
Ato përfshijnë Shtetet e Bashkuara, shtetet anëtare të Bashkimit Evropian, Kanadanë, Japoninë, Norvegjinë, Singaporin, Korenë e Jugut, Zvicrën, Ukrainën dhe Mbretërinë e Bashkuar. Disa, përfshirë SHBA-në dhe Norvegjinë, nuk janë blerës të gazit rus.
Çfarë do të bëjnë blerësit e huaj?
Deri më tani, duket e pamundur që blerësit e huaj të bëjnë ndonjë ndryshim.
Vendet perëndimore kanë thënë se pagesa në rubla do të shkelte kontratat që mund të duhen muaj ose më shumë për t’u rinegociuar.
“Nuk ka shumë mundësi që Evropa të paguajë drejtpërdrejt në rubla”, ka vlerësuar Christian Laërence, strateg i lartë i tregut në Rabobank.
“Putin ka qenë mjaft i qartë se ai ka nevojë për rubla për atë gaz. Pra, nëse ndodh, mendoj se ai shkon përmes një pale të tretë. Por ne do të duhet të presim dhe të shohim se si do të shkojë”.
Si do të funksiononte?
Urdhri i Putinit e bën Gazprombank ndërmjetësin në tregtinë e gazit.
Britania e vendosi Gazprombank në listën e subjekteve të ndaluara në fillim të këtij muaji.
Ajo nuk ishte përfshirë në urdhrin e Bashkimit Evropian që përjashtonte disa banka ruse nga sistemi i mesazheve SËIFT.
“Potencialisht, Kremlini po vepron nga frika se Gazprombank do të sanksionohet së shpejti, mes një përpjekjeje më të gjerë nga Bashkimi Evropian për të ndërprerë plotësisht lidhjet energjetike me Rusinë”, thanë analistët nga Fitch Solutions, shkruan Al Jazeera.
“Kontratat afatgjata për blerjet e gazit natyror nga Rusia janë të shprehura në euro dhe për këtë arsye, pa rinegocim të kontratës, nuk ka asnjë bazë ligjore që Rusia të zbatojë këtë kërkesë”.
Çfarë ndodh më pas?
Është e paqartë. Rusisë do t’i duhet të ndalojë fizikisht flukset e gazit në BE për të detyruar këtë çështje, e cila do të shënonte “një përshkallëzim të madh që nuk ndodhi as në kulmin e Luftës së Ftohtë”, sipas Fitch Solutions.
Ndërkohë, blloku mund të shkojë përpara duke vendosur frenim në eksportet ruse të energjisë.
E Komisioni Evropian thuhet se po përgatit sanksione të reja kundër Kremlinit, me madhësinë e masave të reja në varësi të qëndrimit të Moskës për pagesat e gazit në rubla.
