“Derisa të zgjidhet çështja e shtetësisë së Kosovës, mund të priten shpërthime shtesë të cilat, shpresoj, nuk do të kthehen në diçka më serioze”, thotë Leon Hartwell – këshilltar i lartë në institutin e mendimit IDEAS në London School of Economics dhe analist në Qendrën për Analizën e Politikave Evropiane (CEPA) me bazë në Uashington për Zërin e Amerikës.
Hartwell, i cili komentoi krizën mes Kosovës dhe Serbisë që shpërtheu pas masave reciproke të autoriteteve kosovare lidhur me riregjistrimin e automjeteve me targa serbe dhe ndryshimin e regjimit të hyrjes së shtetasve serbë në Kosovë, ka treguar se situata aktuale është një lloj zgjatjeje e krizës nga shtatori i vitit 2021.
“Nga jashtë, duket se mund të ishte organizuar. Duke pasur parasysh rëndësinë e strukturave të pushtetit vendor atje dhe rolin dominues që luajnë – dyshoj se diçka ka ndodhur pa bekimin e qeverisë. Siç e dini, partia kryesore serbe në Kosova, Lista Srpska, ka lidhje të forta me Partinë Progresive Serbe (SNS) të Presidentit Aleksandër Vuçiq në Serbi. Ekspertët shpesh pretendojnë se Lista Serbe është një kukull e Partisë Progresive Serbe. Gjithashtu, dyshoj se Beogradi mund të jetë plotësisht i pafajshëm në këtë rast – veçanërisht duke marrë parasysh implikimet e mundshme të destabilitetit në rajon. Besoj se përshkallëzimi shtesë do të kontribuonte në angazhimin dhe përfshirjen më të madhe të Serbisë“, thotë Hartwell.
Pas një krize njëditore, e cila shpërtheu një ditë para vendimit të autoriteteve të Kosovës për riregjistrimin e automjeteve dhe hyrjen e qytetarëve serbë në Kosovë, zbatimi i kësaj rregulloreje u shty për një muaj – pas konsultimit të autoritetet në Prishtinë me ambasadorin amerikan Geoffrey Hovenier.
Leon Hartwell, megjithatë, nuk sheh ndonjë përfitim të konsiderueshëm nga moratoriumi i arritur njëmujor për zbatimin e vendimit të autoriteteve të Kosovës.
“Nëse dialogu vazhdon në rrugën aktuale – i njëjti diskutim do të përsëritet pas disa muajsh. Gjatë muajve të fundit, ndërmjetësimi i Bashkimit Evropian ka kontribuar vetëm në gjetjen e një zgjidhjeje të përkohshme që përfshin ngjitëse në targa. Megjithatë, mosmarrëveshja ndërmjet Serbisë dhe Kosovës kërkon ndryshime serioze. Megjithëse çdo lloj zgjidhje e mosmarrëveshjes varet në një masë të madhe nga palët e përfshira, Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara nuk kanë arritur të përdorin krizën kufitare në shtator 2021 për të bërë përparim. duhet ta kishte përdorur atë krizë për të shtyrë Serbinë dhe Kosovën drejt zgjidhjes së mosmarrëveshjes. Nëse ata nuk mësojnë nga ai gabim dhe nuk marrin të njëjtën qasje në ndërmjetësimin e një mosmarrëveshjeje të re kufitare, mund të ketë gjithnjë e më shumë raste të tilla në të ardhmen – në shpresoj se nuk do të përshkallëzohet në diçka më serioze”, beson eksperti britanik.
Zëri i Amerikës: Çfarë pasojash do të kishte kjo krizë e fundit në dialogun e udhëhequr nga BE-ja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?
Hartwell: Siç e përmenda, varet nëse BE dhe SHBA do të marrin një qëndrim më të guximshëm dhe më të guximshëm. Përshkallëzimi i luftës ruso-ukrainase në shkurt 2022 ka ndikuar në krijimin e një uniteti më të madh brenda NATO-s dhe nëse aleatët perëndimorë e përdorin këtë moment në fusha të tjera, përfshirë Ballkanin, ata mund të jenë në gjendje të zgjidhin disa nga çështjet e asaj date prapa në vitet 1990.
Zëri i Amerikës: A do të përfundojë ndonjëherë procesi i negociatave mes dy palëve, duke pasur parasysh të gjitha pengesat?
Hartwell: Në rrethanat aktuale – jo. Serbia është pengesa kryesore këtu sepse, praktikisht, ajo ka një interes më të madh në tryezën e bisedimeve dhe aktualisht nuk dëshiron të ecë në një drejtim konstruktiv. BE dhe SHBA duhet ta drejtojnë dialogun në tryezën e bisedimeve në atë mënyrë që të ndryshojnë faktet në terren. Çështja përfundimtare është sovraniteti i Kosovës dhe dialogu nuk është i nevojshëm për ta mbyllur atë. Nëse vendet që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës, Spanja, Sllovakia, Qiproja, Rumania dhe Greqia, mund të binden ta bëjnë këtë – dhe nëse aplikimi i Kosovës për anëtarësim në BE dhe NATO do të nisej në të njëjtën kohë, kjo mund të ndihmonte Presidentin Vuçiç dhe Serbia ta pranojë si një fakt të kryer. Nëse Serbia vërtet dëshiron anëtarësimin në BE, gjë që duhet të jetë e mundur edhe për Kosovën, atëherë nuk duhet të ketë asnjë problem.
