Që kur presidenti Vladimir Putin dha urdhrin që trupat ruse të pushtonin Ukrainën, përgjigja ndërkombëtare ishte e atillë duke dërguar pajisje ushtarake konvencionale – tanke, sisteme raketore, artileri – dhe duke trajnuar ushtarët ukrainas.
Agresioni i Rusisë nuk ka qenë i kufizuar në fushën e betejës. Edhe para pushtimit, zyrtarët e NATO-s vunë re një rritje të luftës jo-konvencionale që synonte Ukrainën dhe objektivat e tjerë perëndimorë.
Që nga fillimi i luftës, dezinformatat, kufizimet e energjisë dhe sulmet kibernetike mbi infrastrukturën janë përdorur nga Kremlini për të justifikuar luftën.
“Një armë, sipas përkufizimit të saj më të gjerë, është diçka që mund ta përdorni për të detyruar dikë të bëjë atë që ju dëshironi. Ju mund t’i vendosni një armë në kokë, ta shantazhoni, mund të përhapni dezinformata për t’i kthyer të tjerët kundër tyre ose mund të fikni energjinë në shtëpinë e tyre” tha David van Weel, Ndihmës Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s për Sfidat e Sigurisë në zhvillim.
Ato armë nuk janë të drejtuara vetëm drejt objektivit, në këtë rast Ukrainës.
“Rusia pretendon se NATO premtoi të mos zgjerohej kurrë në lindje pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik. Por ndodhi e kundërta. Padyshim që ka një përqindje të popullsisë sonë që bie në këtë lloj dezinformimi”, tha van Weel.
Van Weel shpjegon se këto lloj sulmesh mund të kenë ndikim në botën reale, duke iu referuar një sulmi kibernetik që shkatërroi fermat gjermane vitin e kaluar.
Pranohet përgjithësisht se siguria energjetike ka qenë një tipar kyç i luftës në Ukrainë, me Rusinë që përdor energjinë si armë kundër aleatëve perëndimorë.
Pjesa më e madhe e fokusit perëndimor që nga fillimi i luftës ka qenë në shpenzimet e mbrojtjes. Nuk është sekret që shumica dërrmuese e aleatëve të NATO-s për vite me radhë janë shumë larg objektivit të tyre prej 2%, diçka që ka zemëruar prej kohësh zyrtarët në selinë e NATO-s në Bruksel.
Një shpjegim i zakonshëm se pse ndodhi një luftë e tillë në epokën post-sovjetike, vendet perëndimore u vetëkënaqën, duke ndjerë se kishin fituar Luftën e Ftohtë.
“Vetë vendet larg pushtimit mendonin se distanca do të çonte në sigurinë dhe ata mund të vazhdonin të injoronin urgjencën në rritje të investimeve në fushën e sigurisë”, tha Keir Giles, bashkëpunëtor i lartë në qendrën e mendimit Chatham House me qendër në Londër.
“Shpenzimi i 2% të PBB-së për mbrojtjen supozohej të ishte një bazë – niveli minimal i besueshëm i buxhetit të mbrojtjes. Me kalimin e kohës, vendet cinike që nuk ndiheshin të rrezikuara treguan shpenzimet prej 2% për të pretenduar se po bënin mjaftueshëm në fushën e mbrojtjes. Por në realitet, nuk kishte asnjë përcaktim se për çfarë shpenzohej ai 2% – edhe nëse e arrinin atë prag –, kështu që nuk ishte kurrë një tregues se sa të përgatitur apo të dobishëm mund të ishin”, shtoi Giles.
Kjo inerci ka penguar gjithashtu aftësinë e Perëndimit për t’u marrë me kërcënimet kibernetike dhe jokonvencionale nga kundërshtarët, përfshirë Rusinë dhe Kinën.
Për ata që punonin në këto zona, nuk ishte befasi që Rusia kishte qenë kaq e suksesshme duke ndërhyrë në zgjedhjet e kombeve të tjera ose që Kina kishte përhapur me kaq sukses dezinformimin në vendet perëndimore gjatë pandemisë.
Peter Caddick-Adams, ish- historian i NATO-s, shpjegon se është jashtëzakonisht e vështirë për vendet që nuk janë aktualisht në luftë të sillen sikur të jenë.
“NATO mund të përparonte po aq shpejt sa anëtarët ishin të gatshëm të investonin. Nëse jeni në demokraci në kohë paqeje, është shumë e vështirë të kaloni në atë bazë dhe të kundërsulmoni përmes mjeteve jo-konvencionale. Nëse nuk jeni në luftë, do të ketë një kufi në atë që ju dhe publiku juaj jeni të gatshëm të shpenzoni për gjëra që nuk mund t’i shohin”, tha ai.
Teksa të gjithë sytë do të jenë në faktin nëse Suedia do të bëhet apo jo vendi i 32-të që i bashkohet NATO-s në samitin e muajit të ardhshëm, Aleanca e Atlantikut të Veriut do të përdorë këtë samit për të treguar se është e përgatitur për të ardhmen e saj.
Në këtë samit do të shpallet Fondi i Inovacionit të NATO-s, një projekt që do të bashkojë 23 anëtarë të NATO-s me biznesin privat në sektorin e teknologjisë.
Kjo parashikon që vendet pjesëmarrëse do jenë partnerë me kufizime, që do të thotë se ata nuk do të kërkojnë shumicën e aksioneve në kompani dhe do t’i lejojnë kompanitë të vazhdojnë të punojnë me investitorë të tjerë, përfshirë edhe ata jashtë NATO-s.
Pse një organizatë si NATO po merr një qasje kaq të ngadaltë ndaj zhvillimit të teknologjive që së shpejti do të bëhen kaq kritike për sigurinë kombëtare dhe ndërkombëtare?
“Inovacioni dikur vinte nga sektori i mbrojtjes. Ne mendojmë për GPS-në dhe internetin. Por kjo botë ka ndryshuar plotësisht tani. Inovacioni vjen nga bizneset fillestare dhe ekosistemet akademike, jo më nga kompanitë apo qeveritë e mëdha”, tha van Weel.
Fondi i inovacionit është plani i dytë i madh i NATO-s për t’u marrë me kërcënimet jokonvencionale dhe zhvillimi do të nisë këtë vit.
Përshpejtuesi i Inovacionit të Mbrojtjes për Atlantikun e Veriut (DIANA) filloi programin e tij të parë sfidues pilot më 19 qershor.
A do të ketë sukses kjo për të përgatitur më mirë Perëndimin për dekadën e ardhshme?
Kina, në fund të fundit, po bëhet më armiqësore dhe nuk ka siguri se si përfundon lufta e Rusisë në Ukrainë, as nëse ajo derdhet përtej kufijve të Ukrainës.
Dhe nëse lufta përfundon, a ka rrezik që aleatët t’i kthehen vetëkënaqësisë të së kaluarës?
Giles argumenton se NATO po merret me pasojat e dekadave kur anëtarët e saj kishin luksin të pretendonin se problemi i mbrojtjes dhe sigurisë ishte zhdukur.
Pushtimi i Rusisë “duhet të ketë vërtetuar përtej çdo dyshimi se Evropa është nën kërcënim dhe duhet të investojë për të mbrojtur veten, si në aspektin e sigurisë konvencionale dhe jokonvencionale”, tha ai.
Teksa politikanët po premtojnë shpenzime bindja e publikut për këtë është thelbësore, edhe pas Ukrainës. Sipas Gilesit, ky “është një hap i imagjinatës që duket përtej aftësive të shumicës së politikanëve perëndimorë”.
Caddick-Adams thotë se Ukraina ofron një dritare për NATO-n për të provuar se aleanca mund të veprojë në mënyrë efektive pa u përfshirë vetë në luftë, duke i bërë kështu anëtarët e saj më të kënaqur me shpenzimet në të ardhmen.
“Ukraina është bërë një trampolinë në thelb për eksperimentet e NATO-s në luftën jokonvencionale. Pa angazhuar Rusinë, NATO i ka mundësuar Ukrainës të provojë disa nga gjërat që NATO do të dëshironte të bënte, por politikisht nuk mund t’i bëjë”, tha ai.
S’mund të harrohen lehtë komentet e Emanuele Macron duke e cilësuar NATO-n si “tru të vdekur”. Mënyra si u kap Aleanca nga lufta e Putinit në Ukrainë mund t’i japë të drejtë kësaj pikëpamjeje të Macronit.
Uniteti i aleancës ka qenë një nga aspektet më pak të pritura dhe më të mirëpritura të reagimit të Perëndimit ndaj luftës në Ukrainë.
Stabiliteti relativ i politikës brenda aleancës ka krijuar një dritare për NATO-n për të provuar gjëra të reja.
Megjithatë, zyrtarët janë gjithashtu të vetëdijshëm se kjo qasje kolegjiale mund të mos zgjasë përgjithmonë. Ndërkohë që nuk dihet se sa do të zgjasë lufta, transmeton CNN.
Në perspektivë pritet që Ukraina të jetë dominante për Aleancën e Atlantikut të Veriut dhe do të shndërrohet një çështje kryesore e debatit politik dhe zgjedhor në garën për Shtëpinë e Bardhë në vitin 2024.
