Fronti i Ri Popullor (NFP), aleanca e majtë-gjelbër e dominuar nga e majta radikale e Jean-Luc Mélenchon, ka dalë si fituesi i papritur i zgjedhjeve të parakohshme parlamentare të Francës, duke fituar 182 vende në asamblenë prej 577 vendesh.
Blloku centrist i presidentit aktual Emmanuel Macron është në vendin e dytë dhe Mbledhja Kombëtare e ekstremit të djathtë (RN) e Marine Le Pen dhe Jordan Bardela është vetëm në vendin e tretë. Edhe pse e djathta shpresonte për një shumicë absolute, ajo përjetoi një debakli të madh.
Megjithatë, megjithëse Macron arriti të parandalonte triumfin e së djathtës ekstreme me këto zgjedhje të jashtëzakonshme, Franca po hyn në një periudhë jostabiliteti politik, duke pasur parasysh se askush nuk ka një shumicë absolute, gjë që e bën praktikisht të pamundur formimin e qeverisë.
Koalicioni centrist i Emmanuel Macron do të ketë 163 deputetë, ndërsa Asambleja Kombëtare e ekstremit të djathtë (RN) Marine Le Pen dhe aleatët e saj, të cilët prisnin një shumicë javën e kaluar, kanë 143 deputetë.
Edhe pse fituesi ishte një surprizë, rezultati ishte i pritshëm: një parlament i paqëndrueshëm i tre blloqeve kundërshtare me platforma shumë të ndryshme dhe pa traditë për të punuar së bashku. Sipas përcaktimeve të Kushtetutës së Francës, nuk ka zgjedhje të reja për të paktën një vit.
Pra, duke qenë se Macron ka premtuar se nuk do të tërhiqet deri në zgjedhjet presidenciale të vitit 2027, ka disa skenarë për Francën.
A mund të vijë NFP në pushtet?
Përkundër të gjitha pritshmërive, aleanca e majtë e LFI-së, Partisë Socialiste (PS), të Gjelbërve dhe komunistëve do të jetë forca më e madhe në parlament, por është ende larg 289 mandateve të nevojshme për një shumicë absolute.
Udhëheqësi i koalicionit Jean-Luc-Melanchon, një veteran politik, kërkoi të dielën që Macron të emërojë një kryeministër nga blloku dhe të zbatojë të gjithë programin NFP. Të tjerë, përfshirë anëtarët e këtij koalicioni, thanë se blloku i majtë do të detyrohej të negocionte pa një shumicë absolute.
Kushtetuta franceze i lejon presidentit të zgjedhë kë të dojë për kryeministër. Praktikisht, duke qenë se parlamenti mund të detyrojë dorëheqjen e qeverisë, kreu i shtetit zgjedh gjithmonë dikë që do të jetë i pranueshëm për asamblenë.
Normalisht do të ishte dikush nga blloku më i madh në parlament, por emërimi i një kryeministri të majtë radikal do të rrezikonte një votë mosbesimi të mbështetur jo vetëm nga qendra e djathtë dhe e djathta ekstreme, por ndoshta edhe nga kampi i Presidentit Macron.
Koalicione (të pa)mundshme
Ndryshe nga shumë vende të Evropës kontinentale, Franca nuk ka pasur përvojë të koalicioneve të gjera që nga ditët kaotike të Republikës së Katërt, por disa politikanë të së majtës dhe qendrës kanë sugjeruar më parë se kjo mund të jetë zgjidhja për këtë parlament.
Ish-kryeministri Edouard Philippe, aleati për një kohë të gjatë i Macron, Francois Bairro dhe udhëheqësja e të Gjelbërve, Marine Tondellier, ishin ndër ata që thanë javën e kaluar se koalicioni anti-RN, nga e majta e moderuar në qendrën e djathtë, mund të bashkohet në një axhendë bazë legjislative.
Të dielën, disa thanë se diçka e ngjashme do të ishte e nevojshme.
“Ne jemi në një asamble të ndarë, duhet të sillemi si të rritur”. Parlamenti duhet të jetë zemra e pushtetit në Francë”, tha Raphael Glucksman, i cili drejtoi Partinë Socialiste në zgjedhjet evropiane.
Askush nuk ka fituar, vuri në dukje Bayru, duke shtuar se “ditët e shumicës absolute kanë mbaruar” dhe se i takon “të gjithëve të ulen në tryezë dhe të pranojnë përgjegjësitë e tyre”. Kreu i PS-së Olivier Faure tha se votimi duhet të “hapë rrugën drejt një rinegocimi të vërtetë”.
Shumë do të varet nga gatishmëria e Melanchon për kompromis, por edhe nga përgjigja e të majtës së moderuar nëse partia e Melanchon refuzon të arrijë një marrëveshje me dikë. Partia e ekstremit të majtë ka thënë prej kohësh se do të hyjë në qeveri vetëm për të “zbatuar politikën e saj dhe të askujt tjetër”.
Ndërkohë, shumë prej centristëve të Macron kanë thënë se nuk do të hyjnë në aleancë me bllokun e majtë. Vlerësimet e hershme sugjerojnë se është e mundur që një aleancë midis forcave të Macron, PS, të Gjelbërve dhe disa të tjerëve mund të mbledhë shumicën e kërkuar.
Por ekspertët thonë se një koalicion i zakonshëm, megjithëse i mundur në parim, do të ishte i vështirë për t’u ndërtuar duke pasur parasysh qëndrimet e ndryshme të partive për çështje të tilla si taksat, pensionet dhe investimet e gjelbra.
“Është një ide e mirë në letër, por ka një hendek të madh midis asaj që është e mundur dhe asaj që është realisht e arritshme,” tha Bertrand Matiu, një ekspert i ligjit kushtetues në Universitetin e Sorbonës në Paris.
Opsionet para Macron
Në vend që të përpiqej të formonte një qeveri formale koalicioni, kryeministri në largim Gabriel Atal sugjeroi javën e kaluar që partitë kryesore mund të krijonin aleanca të ndryshme ad hoc për të votuar përmes projektligjeve individuale.
Macron e provoi këtë strategji kur humbi shumicën e tij në vitin 2022, por me sukses të kufizuar, duke iu dashur të përdorë në shumë raste pushteteve të veçanta kushtetuese, siç është neni 49.3 jopopullor, për të shtyrë legjislacionin pa votim në parlament.
Presidenti Macron mund të konsiderojë gjithashtu emërimin e një qeverie teknokratike, të ngjashme me vende të tilla si Italia, e përbërë nga ekspertë të tillë si ekonomistë, nëpunës të lartë civilë, akademikë, diplomatë dhe drejtues biznesi apo sindikatash.
Franca nuk ka përvojë me qeveri të tilla. Jean-Philippe Derossier, një konstitucionalist në Universitetin e Lille, tha se nuk kishte as “përkufizim institucional”, kështu që do të ishte “një qeveri normale, e lirë të veprojë si të dojë – për sa kohë që ka mbështetjen e parlamentit”.
Më në fund, Macron kishte opsionin, të cilin e bëri, për t’i kërkuar Gabriel Atalit të qëndronte në krye të një forme të qeverisë kalimtare.
Pasoja të rënda
Çfarëdo që të jetë rënë dakord (ose jo), Franca duket se po shkon drejt një periudhe të gjatë pasigurie dhe paqëndrueshmërie politike, e cila potencialisht mund të çojë në, në rastin më të mirë, përparim minimal legjislativ dhe në rastin më të keq, bllokim parlamentar.
