Nga: Kamal Ahmed / The Daily Telegraph
“Parimi i mosndërhyrjes në punët e kombeve të tjera u vendos nga Paqja e Vestfalisë në vitin 1648, duke i dhënë fund Luftës Tridhjetëvjeçare”. Me një ton prozaik që kujton një leksion historie në një shkollë publike të vogël, Jonathan Powell filloi mbrojtjen e një teorie politike të cilën çdo lider në Perëndim duhet ta shqyrtojë teksa mendojmë për Sirinë.
Powelli, tani Këshilltar për Sigurinë Kombëtare i Keir Starmerit, në vitin 2007 shkroi në mbrojtje të ndërhyrjes liberale – detyrës, siç e shihte ai, që fuqitë perëndimore të luanin një rol në çështjet e kombeve të tjera. Nëse kjo nënkuptonte trupa ushtarake në terren, le të ndodhte kështu.
Argumenti i Powellit ishte i thjeshtë. Për një kohë shumë të gjatë, Perëndimi ishte ndier rehat duke lejuar që konfliktet dhe masakrat të vazhdonin në vende të largëta, sepse mund të mashtronim veten duke menduar se pasojat nuk do të mbërrinin deri te ne.
Ai gjurmoi doktrinën e ‘izolimit të parë’, e cila kishte origjinën qindra vjet më parë. Në vitet 1600, Evropa ishte copëtuar nga ushtri të ndryshme kombëtare që përpiqeshin të impononin doktrinat e Reformacionit dhe Kundërreformacionit mbi fqinjët e tyre.
“Monarkët e kohës vendosën t’u jepnin fund njëherë e përgjithmonë këtyre luftërave”, tha Powell. “Në të ardhmen, do të ishte e pranueshme të mbroje veten nga sulmet dhe të luftoje për territore apo trashëgimi, por shtetet nuk mund të luftonin më për ide”.
Tetë vjet më parë, ish-shefi i tij (Powell ishte shef kabineti në Kryeministri për një dekadë, që nga viti 1997) kishte bërë një argument të ngjashëm. Idetë perëndimore kishin rëndësi, krizat humanitare nuk duhej të injoroheshin dhe siguria varej nga përballja me armiqtë tanë.
Fjalimi i Tony Blairit në Çikago, në prill të vitit 1999, ishte një nga fjalimet më të rëndësishme të politikës së jashtme në 50 vitet e fundit. Pavarësisht nëse jeni dakord apo jo me tezën e tij, vetëm mund të ëndërrojmë që udhëheqësi ynë i tanishëm të jetë në gjendje të mendojë në mënyrë kaq të gjerë dhe domethënëse.
Blair argumentoi se Mbretëria e Bashkuar nuk mund të përcaktohej më nga izolacionizmi. Ai tha se kishte një detyrë morale dhe praktike për Mbretërinë e Bashkuar dhe aleatët e saj që të luanin një rol aktiv në skenën ndërkombëtare. Mungesa e veprimit dhe shtetet e dështuara, të drejtuara nga organizata terroriste, do të eksportonin dhunë në Perëndim dhe do të dëmtonin interesat tona. Lëvizjet demokratike do të liheshin mënjanë. Refugjatët drejt Evropës do të pasonin.
Turpi ndërkombëtar në Ruandë më 1994 dhe në Kosovë më 1998 tregoi se çfarë ndodh kur institucionet ndërkombëtare, si Kombet e Bashkuara, paralizohen nga diplomacia e barazisë së rreme.
Deri në një milion tutsi dhe hutu jo-ekstremistë u masakruan në Ruandë, pavarësisht pranisë së forcave paqeruajtëse të OKB-së të cilat kishin mandat vetëm për të shpëtuar qytetarët e huaj të bllokuar në vend dhe për të “hetuar dhunën”. Në vitin 1999, një raport nga vetë OKB-ja e përshkroi si “të turpshme” mbrojtjen e pamjaftueshme të zonave të sigurta për popullin ruandez.
Në vitin 1998, lufta e Kosovës përjetoi sulme nga forcat serbe dhe malazeze në provincën e atëhershme të Jugosllavisë. Mijëra civilë u vranë dhe qindra mijëra u shpërngulën. Vrasjet dhe përdhunimet e shqiptarëve etnikë ishin të përhapura.
“Bismarcku ka thënë se Ballkani nuk vlente as kockat e një grenadieri pomeranez”, ka thënë Blair përpara Klubit Ekonomik në Çikago. “Kushdo që ka parë fytyrat e përlotura të qindra mijëra refugjatëve që kalojnë kufirin, ka dëgjuar tregimet e tyre prekëse për mizori ose ka menduar për fatin e panjohur të atyre që mbetën pas, e di se Bismarcku gaboi”.
Sulmet ajrore të NATO-s ndaluan masakrat.
Dy vjet më vonë ndodhi 11 Shtatori, pushtimi i Afganistanit dhe, më në fund, Iraku – kodra e përgjakshme ku ndërhyrja liberale vdiq. Fryma e fundit e kësaj doktrine u shua në vitin 2011, kur David Cameron dhe Nicolas Sarkozy ndërhynë në Libi pas rrëzimit të Muammar Gaddafit. Përpjekjet e tyre për ndryshim regjimi përfunduan në një katastrofë.
Perëndimi më në fund varrosi vullnetin për të vepruar. Barack Obama nuk bëri asgjë kur Assadi kaloi të ashtuquajturën “vijë të kuqe” dhe përdori armë kimike në Guta, në periferi të Damaskut, në vitin 2013. Një mijë njerëz humbën jetën.
Pasojat nga vdekja e ndërhyrjes liberale janë të dukshme për të gjithë. Lojtarët në Siri nuk janë më perëndimorët; janë Turqia, Rusia dhe Irani. Brenda Sirisë, islamistët e Hajat Tahrir al-Shamit janë në ngritje. Presidenti i sapozgjedhur, Donald Trump, ka deklaruar në platformën e tij sociale, Truth Social: “Siria është një rrëmujë, por nuk është miku ynë. Kjo nuk është lufta jonë”.
Duke i dhënë jehonë Bismarckut, vendet e largëta nuk vlejnë më as kockat e një ushtari të vetëm perëndimor. Joe Biden u tërhoq nga Afganistani, ku tani gratë nuk lejohen më të flasin publikisht. Në fjalimin e tij të parë të madh për politikën e jashtme javën e kaluar, kryeministri britanik kaloi më shumë kohë duke folur për ndryshimet klimatike dhe investimet në Mbretërinë e Bashkuar sesa për Lindjen e Mesme. Siria u përmend vetëm një herë.
William Hague më tha dikur se ka një provë të vërtetë për një kryeministër britanik: a mund ta paramendojnë votuesit atë duke mbërritur në oborrin e Shtëpisë së Bardhë për të shtrënguar duart me presidentin në mes të një krize globale?
Fatkeqësisht, është e pamundur të imagjinohet që Starmer do të fluturojë në Uashington për të takuar Trumpin për shkak të rrëzimit të regjimit të Assadit. Vizioni i kryeministrit, i tillë siç është, është i vogël dhe në zmbrapsje, i pozicionuar diku mes ShBA-së dhe një epoke të re tarifash dhe betejash me Kinën dhe Bashkimin Evropian ku Franca dhe Gjermania po përballen me trazira politike.
Mund të ishte ndryshe. Duke marrë parasysh problemet e BE-së, Starmeri mund të hartonte një rol udhëheqës që përzien realizmin praktik (epoka e “policit botëror” ka përfunduar dhe Trumpi refuzon ndërhyrjet jashtë vendit) me idealin e mbështetjes për popullin e Sirisë i cili ka vuajtur tej mase. Edhe si një fuqi e mesme, aftësitë tona ushtarake dhe për ndërtimin e shtetit janë të rëndësishme. Shërbimet tona të inteligjencës janë, me të drejtë, të njohura në mbarë botën.
Frika ime është se pritja për një udhëheqje të tillë do të jetë e kotë. Pas 11 Shtatorit, Blairi e dinte se cila duhej të ishte strategjia e tij, sepse ai e kishte hartuar atë në Çikago. Powelli, një ish-diplomat që ndihmoi në negociatat për paqen në Irlandën e Veriut, ishte forca intelektuale në zemër të pushtetit. George W. Bush ishte i sinqertë kur e quajti Blairin mik. ShBA-ja nuk i përgjigjet më thirrjeve tona.
Të paktën, Powell është rikthyer në Kryeministri si këshilltar për Sigurinë Kombëtare. Fatkeqësisht, doktrina e ndërhyrjes liberale ka vdekur. Por, le të shpresojmë se Mbretëria e Bashkuar mund të gjejë një rol të dobishëm për miliona sirianë që shpresojnë se ngjarjet e 48 orëve të fundit janë pararendëse të një të ardhmeje më të ndritshme, e jo më të errët. Starmeri nuk duhet ta shpërdorojë këtë mundësi që vjen nga mungesa e interesit të të tjerëve.
