Biznesi ka qenë i ndërthurur me politikën amerikane që para themelimit të vendit. Pavarësisht që drejtuesit e bizneseve luajnë rol të madh në financimin e fushatave dhe nismave politike, pak individë në historinë amerikane kanë marrë një rol kaq personal dhe publik në politikë sa miliarderi Elon Musk.
Edhe para zgjedhjeve të vitit 2024, miliarderi me origjinë nga Afrika e Jugut shpesh ndërvepronte me qeverinë amerikane nëpërmjet kompanive të tij. Firma e tij e prodhimit të makinave elektrike ‘Tesla’ ka marrë subvencione për energjinë e gjelbër, ndërsa kompania e tij ‘Space X’ ka kontrata të shumta me NASA-n dhe ushtrinë amerikane për të ofruar shërbime të lëshimit të anijeve kozmike në hapësirë, zhvillimin e automjeteve dhe operimin e fluturimeve.
Nëpërmjet ‘SpaceX’, zoti Musk gjithashtu luajti rol kyç në mbështetjen e Shteteve të Bashkuara për mbrojtjen e Ukrainës kundër sulmit të Rusisë. Ai ofroi terminale interneti satelitore ‘Starlink’ për forcat ukrainase. Përfshirja e zotit Musk në luftë u bë arsye për shqetësim pasi dolën raporte se ai po merrte drejtpërdrejt vendime në lidhje me përdorimin e terminaleve dhe ishte në kontakt të drejtpërdrejt me presidentin rus Vladimir Putin dhe zyrtarë të tjerë të lartë rusë.
Miliaderi Musk arriti të sigurojë një rol edhe më të dukshëm në media pas blerjes në vitin 2022 të platformës së mediave sociale ‘Twitter’, e cila ishte bërë një platformë ku gazetarët, kompanitë dhe zyrtarët qeveritarë bënin njoftime publike dhe angazhoheshin në diskutime së bashku me përdoruesit e rregullt.
Duke e riemërtuar platformën nga ‘Twitter’ në ‘X’, zoti Musk rishikoi politikat e verifikimit dhe moderimit të përmbajtjes për të luftuar atë që ato e përshkroi si paragjykime të të majtëve. Në kuadër të kësaj ai riktheu në funksion profilin e Presidentit Donald Trump si dhe llogari të shumta që ishin ndaluar për shkak të gjuhës së urrejtjes. Ndërsa zgjedhjet presidenciale po afroheshin, zoti Musk e përdori platformën për të mbështetur politikat e zotit Trump, duke bërë më pas fushatë së bashku me të, si dhe duke qenë i pranishëm pranë tij gjatë telefonatave me udhëheqës të huaj.
Përfshirja e zotit Musk arriti kulmin me emërimin e tij si kreu i një komisioni të ri për efikasitetin e qeverisë, i emëruar sipas një publikimi në internet dhe kriptomonedhës që zoti Musk i kishte bërë reklamë më parë.
Ndërsa përfshirja e zotit Musk në politikën e Shteteve të Bashkuara mund të jetë e pazakontë tani, ajo kujton epokat e mëparshme kur drejtuesit e bizneseve të mëdha ushtronin ndikim të madh mbi zhvillimet në vend.
J.P. Morgan (1837-1913)
Pasi karrierës së hershme në tregun e aksioneve në ‘Wall Street’, John Pierpont Morgan fitoi famë duke riorganizuar industrinë e lulëzuar të hekurudhave gjatë Luftës Civile. Duke organizuar konferenca mes kompanive hekurudhore dhe duke konsoliduar ato ku ishte vetë aksioner, ai ndihmoi në krijimin e një sistemi të integruar hekurudhor, një praktikë që e përsëriti më vonë me industrinë e çelikut në vend.
Kur kriza ekonomike e vitit 1893 i la Shtetet e Bashkuara pothuajse pa rezerva ari, kompania e zotit Morgan ndërhyri për të ndihmuar qeverinë, duke e furnizuar me ar në këmbim të bonove të thesarit.
Më pas, në vitin 1907, kur një tjetër krizë financiare kërcënoi të rrënonte bankat e vendit, zoti Morgan u vlerësua përsëri për shpëtimin e vendit duke bashkuar drejtuesit e bankave dhe duke i detyruar ata të binin dakord për një plan të përbashkët stabilizimi.
Ai mbahet mend si një biznesmen serioz, që i dha përparësi stabilitetit mbi spekulimet dhe mbështeti spitalet, muzetë dhe universitetet përmes aktivitetit të tij filantropik. Megjithatë, veprimet e tij në industrinë hekurudhore dhe atë të çelikut krijuan monopole që frymëzuan ligjet më të hershme kundër monopolit në vend.
Për më tepër, fakti që qeverisë amerikane dy herë iu desh të mbështetej tek një biznesmen privat për të shpëtuar financat e saj, u bë një shkak i madh shqetësimi, duke çuar në krijimin e Rezervës Federale (Bankës Qendrore).
Henry Ford (1863-1947)
Henry Ford është më i njohur për prodhimin e automobilit të parë për masat, duke e bërë atë që ishte më parë një produkt luksoz, të përballueshëm për konsumatorin mesatar. Ai gjithashtu njihet për popullarizimin e linjave të prodhimit, për vendosjen e jë orari të rregullt 40 orë pune në javë, si dhe për standarde të larta pagash, me arsyetimin se punëtorët e mirëpaguar dhe të lumtur do të ishin më produktivë dhe të aftë për të blerë makinat që prodhonte ai.
Henry Ford besonte se industria dhe konsumi jo vetëm që do të zhvillonin ekonominë, por do të nxisnin paqen në botë, duke bërë fushatë aktive kundër luftës si humbje produktiviteti. Pasi nuk arriti të parandalonte hyrjen e Shteteve të Bashkuara në Luftën e Parë Botërore, zoti Ford ndihmoi me përkushtim përpjekjet e luftës dhe zbuti aktivizmin e tij. Ai kandidoi për në Senat më 1918, një garë që e humbi me rezultat të ngushtë.
Megjithatë, jo të gjitha aspektet e reputacionit të zotit Fordit kanë mbetur pozitive. Qasja bujare e manjatit ndaj punonjësve të tij u zhvillua njëkohësisht me kundërshtimin e tij të palëkundur ndaj përpjekjeve për themelimin e sindikatave dhe mbajtjes së grevave të punëtorëve, të cilat u shtypën me forcë.
Qëndrimi i tij kundër luftës kishte gjithashtu një anë më të errët. Zoti Ford ishte veçanërisht antisemitik dhe besonte se hebrenjtë ishin përgjegjës për Luftën e Parë Botërore, si dhe për sëmundje të shumta në shoqërinë amerikane. Pasi bleu gazetën ‘Dearborn Independent’ më 1918, zoti Ford e përdori atë për të botuar teori të shumta konspirative antisemitike. Ai ndaloi vetëm pas kërcënimeve për bojkot kundër kompanive të tij.
Si pjesë e Komisionit që vë Amerikën të Parën, zoti Ford bëri fushatë kundër përfshirjes së Shteteve të Bashkuara në Luftën e Dytë Botërore dhe vazhdoi të bënte biznes me Gjermaninë naziste deri në shpalljen e luftës në vitin 1941 nga Uashingtoni.
William Randolph Hearst (1863-1951)
Pronari i gazetave ‘San Francisco Examiner’ (SFE) dhe ‘New York Morning Journal’ (NYMJ), William Randolph Hearst ndërtoi një perandori mediatike. Ai ishte pionier i një forme të raportimit sensacionalist që u bë e njohur si ‘gazetaria e verdhë’. Raportet e ekzagjeruara të NYMJ për dhunën koloniale të Spanjës në Kubë ndezën opinionin amerikan dhe shtuan thirrjet për të ndërhyrë. Kur Kongresi përfundimisht i shpalli luftë Spanjës më 1898, zoti Hearst personalisht udhëtoi në Kubë për të njoftuar mbi konfliktin.
Operacionet mediatike të zotit Hearst do të zgjeroheshin më vonë në dhjetëra gazeta në qytete të shumta, si dhe në revista dhe botues librash.
Pasi vendosi të merrej me politikë, zoti Hearst shërbeu për një kohë të shkurtër në Dhomën e Përfaqësuesve si ligjvënës nga qarku i 11-të i Nju Jorkut. Më vonë humbi zgjedhjet me një rezultat të ngushtë për kryetar bashkie dhe për guvernator të Nju Jorkut. Gazetat e tij kishin botuar editoriale që denonconin me gjuhë të ashpër Presidentin William McKinley dhe ai u fajësua për nxitjen e vrasjes së Presidentit McKinley më 1901.
Fillimisht një populist me qëndrime progresive, zoti Hearst u zhvendos drejt një politikani të krahut të djathtë në vazhdën e Luftës së Parë Botërore dhe Revolucionit Rus të vitit 1917. Ndërsa denoncoi politikat e Presidentit Franklin Delano Roosevelt si anti-amerikane, zoti Hearst shprehu admirim për Hitlerin dhe botoi artikuj nga udhëheqësi gjerman. Megjithatë, zoti Hearst mbështeti hyrjen e SHBA në Luftën e Dytë Botërore pas sulmit në Pearl Harbor, duke mbështetur qëndrime anti-aziatike dhe internimin e amerikano – japonezëve.
Sot, zoti Hearst mbahet mend si frymëzimi i vërtetë për filmin ‘Qytetari Kane’, i cili u realizua ndërsa ishte gjallë dhe të cilin ai u përpoq ta ndalonte.
Përfundim
Manjatët që formësuan politikën amerikane në epokat e kaluara frymëzuan admirim dhe polemika, ndikimi i tyre u bë i qartë vetëm më pas, me kalimin e viteve. Mbetet për t’u parë nëse ndikimi i zotit Musk do të jetë më i gjatë se administrata e Presidentit Trump dhe nëse manjatë të tjerë të kohërave moderne do të ndjekin shembullin e tij./ Zëri i Amerikës
