Kryeministri i sapoemëruar i Kanadasë, Mark Carney, ka shpallur zgjedhje të parakohshme, duke dërguar vendin në votime më 28 prill.
Zgjedhjet vijnë në një kohë kur Kanadaja po përballet me një luftë tregtare me SHBA-në dhe thirrjet e presidentit Donald Trump që ajo të bëhet shteti i 51-të amerikan, çështje që pritet të jenë kryesore për votuesit.
Ato gjithashtu ndodhin nëntë ditë pasi Carney, një liberal, u betua si kryeministri i Kanadasë pas dorëheqjes së Justin Trudeau-së.
Tani Carney duhet të përballet me liderin konservator Pierre Poilievre, partia e të cilit ka kryesuar në sondazhet kombëtare që nga mesi i vitit 2023, megjithëse sondazhet e fundit sugjerojnë se gara është shumë e ngushtë.
Duke folur në Ottawa të dielën, Carney tha se kishte nevojë për një mandat të qartë dhe pozitiv për t’u përballur me Trumpin.
“Po përballemi me krizën më të madhe të jetës sonë për shkak të veprimeve të padrejta tregtare të Presidentit Trump dhe kërcënimeve të tij ndaj sovranitetit tonë,” tha ai.
Liberalët – të cilët dikur u konsideruan të humbur në këto zgjedhje – tani kanë një mundësi për të formuar qeverinë për herë të katërt radhazi nën drejtimin e Carney-t.
Carney, 60 vjeç, ish-guvernator i Bankës së Anglisë dhe Bankës së Kanadasë, nuk ka shërbyer kurrë si deputet dhe është i patestuar politikisht.
Ai e shfrytëzoi maksimalisht kohën e tij të shkurtër në detyrë, duke u takuar me kryeministrin britanik Keir Starmer dhe presidentin francez Emmanuel Macron dhe duke vizituar Arktikun kanadez për të shpallur një partneritet me Australinë për zhvillimin e një sistemi të ri radarësh veriorë.
Ai gjithashtu e përfundoi politikën e taksës së karbonit të Trudeau-së, e cila ishte kritikuar shumë nga konservatorët.
Tani ai do të përballet me elektoratin e gjerë, i cili është i shqetësuar për ndryshimin e shpejtë të marrëdhënieve të Kanadasë me SHBA-në, aleatin e saj historik, si dhe për koston e lartë të jetesës në vend.
Në hapjen e fushatës pak para shpalljes së zgjedhjeve, lideri konservator Poilievre, 45 vjeç, u përpoq ta lidhte Carney-n me liberalët nën Trudeau-në, i cili la detyrën si një udhëheqës shumë jopopullor.
Ai e quajti periudhën e Trudeau-së në detyrë “një dekadë liberale të humbur”.
Ai e akuzoi partinë për dobësimin e vendit duke bllokuar zhvillimin e burimeve, duke dështuar të financojë ushtrinë dhe duke keqmenaxhuar emigracionin dhe ekonominë, duke thënë se “ideologjia e tyre globaliste pasnacionale” e bëri Kanadanë më të cenueshme ndaj luftës tregtare të Trump-it.
Tarifat aktuale dhe të planifikuara të Trump-it për mallrat kanadeze mund të shkaktojnë paqëndrueshmëri ekonomike në vend dhe ta shtyjnë Kanadanë drejt një recesioni.
Më 2 mars, Trump vendosi tarifa prej 25% për mallrat kanadeze, përpara se t’i pezullonte pjesërisht për një muaj. Më 12 mars, hyri në fuqi një tarifë e përgjithshme prej 25% për të gjitha importet e aluminit dhe çelikut, duke prekur importuesit kanadezë.
Administrata e Trump-it planifikon tarifa të mëtejshme globale më 2 prill, në javën e dytë të fushatës.
Deri më tani, Kanadaja është kundërpërgjigjur me tarifa mbi rreth 60 miliardë dollarë kanadezë (42 miliardë dollarë amerikanë) të mallrave amerikane.
Të dielën, Carney e quajti luftën tregtare me SHBA-në si një nga “kërcënimet më të mëdha të jetës sonë”.
Duke iu referuar Trump-it, ai tha: “Ai dëshiron të na thyejë që Amerika të na zotërojë. Ne nuk do ta lejojmë këtë të ndodhë.”
Carney ka premtuar hakmarrje të mëtejshme, megjithëse ka pranuar se Kanadaja ka një kufizim në përgjigjen e saj tarifore për shkak të madhësisë së ndryshme të dy ekonomive.
Poilievre tha se Kanadaja duhet të përgjigjet me vendosmëri ndaj kërcënimeve nga Shtëpia e Bardhë.
“Ne duhet ta shndërrojmë zemërimin dhe ankthin tonë në veprim,” tha ai. “Duhet të bëhemi të fortë, të pavarur dhe sovranë për t’u përballur me amerikanët.”
Fushata do të zgjasë vetëm pesë javë – kohëzgjatja më e shkurtër e lejuar. Përveç marrëdhënieve SHBA-Kanada, fokusi kryesor do të jetë ekonomia, përfshirë çështjet e kostos së jetesës.
Kush tjetër po garon?
Në zgjedhjet federale kanadeze, votuesit nuk zgjedhin drejtpërdrejt një kryeministër. Në vend të kësaj, lideri i partisë me më shumë anëtarë në parlament tradicionalisht bëhet kryeministër.
Katër partitë kryesore që do të garojnë në zgjedhje janë Liberalët, Konservatorët, Demokratët e Ri (NDP) dhe Bloc Québécois, të cilët kandidojnë vetëm në provincën frankofone të Quebec-ut me fokus në interesat rajonale.
Partia e Gjelbër dhe Partia Popullore e Kanadasë po ashtu janë në garë.
Lideri i NDP-së, Jagmeet Singh, tha të dielën se as Carney dhe as Poilievre nuk janë zgjedhja e duhur për Kanadanë, duke i akuzuar ata për mbrojtjen e të pasurve dhe jo të qytetarëve të zakonshëm.
“Ju meritoni një kryeministër të cilit mund t’i besoni për të marrë vendime në interesin tuaj më të mirë,” tha ai.
Bloc Québécois po përballet me presion nga një rritje e mbështetjes për liberalët në Quebec.
Lideri Yves-François Blanchet e prezantoi partinë e tij si një zë për industritë që janë në shënjestër të Trump-it – nga alumini te bulmeti dhe druri – që janë të rëndësishme për provincën.
Për herë të parë, Partia e Gjelbër po garon me bashkë-udhëheqës: Jonathan Pedneault dhe Elizabeth May.
Në shpërndarjen e Parlamentit në momentin e shpalljes së zgjedhjeve, Liberalët kishin 153 vende në Dhomën e Komunave. Konservatorët ishin opozita zyrtare me 120 vende. Bloc Québécois kishte 33 vende, NDP kishte 24 dhe Partia e Gjelbër mbante dy vende.
