The Economist
Këtë herë ata ishin të ftuar. Më 22 maj, vendasit brohoritën ndërsa tanket gjermane kaluan nëpër rrugët e Vilniusit, kryeqytetit lituanez dikur të pushtuar nga nazistët.
Autobusët e qytetit shfaqën nderime për lidhjet vëllazërore që lidhnin aleatët e NATO-s. Megjithatë, kur banda prej bronzi e Bundeswehr-it luajti një interpretim të “Lavdisë së Prusisë”, disa nga personalitetet gjermane të mbledhura për inaugurimin e brigadës së 45-të Panzer të ushtrisë së tyre, ndjenë një ndjesi shqetësimi. Vetëm kur panë fytyrat e gëzuara të homologëve të tyre lituanezë, ata mundën të shijonin shfaqjen.
Brigada e blinduar, e cila do të numërojë pothuajse 5,000 trupa deri në vitin 2027, është instalimi i parë i përhershm i Gjermanisë jashtë vendit që nga Lufta e Dytë Botërore. Është gjithashtu shenja më e fortë e kthesës së jashtëzakonshme të ndërmarrë nga një vend që mori plotësisht dividendin e paqes pas vitit 1990, duke u strehuar nën mbrojtjen amerikane, ndërsa ushtria e saj po shuhej dhe lidhjet e saj tregtare me Rusinë po forcoheshin.
Vendimi për Lituaninë u mor në vitin 2023 si pjesë e Zeitenwende, ose “pikës së kthesës”, në politikën e sigurisë të nxitur nga Olaf Scholz, kancelari i atëhershëm, pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia. Shpenzimet prej 100 miliardë eurosh (114 miliardë dollarë) që ai miratoi, i kanë dhënë tashmë Gjermanisë buxhetin e katërt më të madh të mbrojtjes në botë, llogarit Instituti Ndërkombëtar i Kërkimeve për Paqen në Stokholm.
Por, s’kemi gjë akoma. E mbështetur nga një vendim i kohëve të fundit për të liruar frenën e borxhit të Gjermanisë, një këmishë force fiskale, qeveria e re planifikon të rrisë më tej shpenzimet e mbrojtjes. Në të vërtetë, riarmatimi do të bëhet misioni i saj kryesor. Friedrich Merz, kancelari aktual gjerman, tha se synon ta bëjë Bundeswehr-in “ushtrinë më të fortë konvencionale në Evropë”. Ai ka sinjalizuar gjithashtu se Gjermania do të nënshkruajë një objektiv të ri afatgjatë të shpenzimeve të mbrojtjes të NATO-s prej 3.5% të PBB-së, plus 1.5% për infrastrukturën përkatëse, në një samit këtë muaj – një total që do të përkthehej në 215 miliardë euro në vit në nivelin e sotëm të prodhimit. (Një buxhet shtesë do të pasojë samitin e NATO-s.)
Ashtu si lituanezët, pothuajse të gjithë aleatët e Gjermanisë janë të kënaqur nga angazhimi i vonuar i vendit ndaj sigurisë evropiane. Me ngurrim, dhe jo pa një shkallë vuajtjesh historikisht të ndikuara, edhe vetë gjermanët po ia dalin mbanë.
Fondi i z. Scholz kryesisht “mbushi gropat”, siç e ka thënë gjenerali Carsten Breuer, kreu i forcave të armatosura, por mbetet shumë për t’u bërë. Vala e ardhshme e shpenzimeve do të synojë të forcojë rolin e Gjermanisë si “shtylla kritike” e NATO-s, një furnizues i forcave konvencionale dhe një mundësues për aleatët.
Prioritetet përfshijnë rritjen e mbrojtjes ajrore, rimbushjen e stoqeve të municioneve dhe ndërtimin e aftësive të goditjeve precize me rreze të gjatë veprimi.
Prioritetet e zyrtarëve janë të qarta. “Koha është thelbësore”, tha Gjenerali Alfons Mais, kreu i ushtrisë, duke inkurajuar industrinë mbrojtëse të Gjermanisë të përqendrohet në prodhimin masiv.
Njerëzit e brendshëm janë skeptikë në lidhje me ndërtimin e industrisë vendase ose evropiane në kurriz të zgjidhjeve të gatshme nga vende të tjera, si Amerika, në emër të “autonomisë strategjike”.
“Nëse përballemi me vonesa ose sfida të prodhimit në vend”, thotë Gjenerali Mais, “është më mirë të ndjekim një qasje më të gjerë dhe të shohim se kush mund të na furnizojë”.
Disa shqetësohen se Gjermania nuk po mëson nga Ukraina, me tufat e saj të dronëve dhe fushat e betejës “transparente”. “Teknologjia në Gjermani është e mahnitshme”, tha Nico Lange, një ish-zyrtar i ministrisë së mbrojtjes. “Por politika nuk di si ta përdorë atë.” Askush nuk dëshiron të luftojë betejën e fundit duke ndërtuar rezerva dronësh që shpejt bëhen të vjetëruara. Por planifikuesit gjithashtu duhet të sigurohen që Gjermania të mos mbetet tepër e varur nga sistemet e trashëguara.
“Na duhet një industri e orientuar drejt tregut që inovon, dështon në një vend dhe ka sukses diku tjetër, duke përdorur kapital privat”, tha Gundbert Scherf, bashkëdrejtor ekzekutiv i Helsing, një startup me fokus në sistemet tokësore, ajrore dhe detare të mundësuara nga inteligjenca artificiale.
Përmirësimi i Bundeswehr-it do të thotë gjithashtu përballimi i një burokracie të ngadaltë planifikimi dhe prokurimi. Kur z. Merz propozoi ndryshimin në frenimin e borxhit, ai tha se do të bënte “çfarëdo që të duhej” për të mbrojtur paqen dhe lirinë në Evropë. Megjithatë, vëren Claudia Major e Fondit Gjerman Marshall, Zyra federale e auditimit e Gjermanisë bëri thirrje kohët e fundit për “ndryshime të gjera” në një Bundeswehr që tha se ishte bërë “i ngarkuar me menaxhim të lartë”.
Shumë veta e ndajnë këtë analizë. “Prokurimi zgjat shumë”, tha Gjenerali Mais. “Nënshkrimi i një kontrate është një gjë, dërgimi i materialeve te trupat është një tjetër.”
Një ankesë e zakonshme është se Gjermania “i lyen me ar” proceset e saj, duke imponuar kërkesa të rënda, të tilla si sigurimi që tanket janë të përshtatshme për gratë shtatzëna. “Zgjidhja 80% tani është më e mirë se ajo 100% në pesë vjet”, tha Matthias Wachter, kreu i politikës së sigurisë në Federatën e Industrive Gjermane.
Sistemi gjerman i mbrojtjes ajrore Iris, i cili e ka provuar veten në Ukrainë, është ende duke u testuar për përdorim të brendshëm. Përballimi i këtyre pengesave i takon Boris Pistorius, ministrit të mbrojtjes, të cilit, për shkak të të folurit të drejtpërdrejtë, është bërë politikani më popullor i Gjermanisë.
Pavarësisht kësaj, jo të gjithë janë të bindur se ai ka durimin të përballet seriozisht me burokracinë e Bundeswehr-it. “Ai është ministri më i mirë që kemi pasur prej vitesh”, thotë Sara Nanni, një deputete e të Gjelbërve në komisionin e mbrojtjes të Bundestagut. “Por ai mund të jetë pak sipërfaqësor”. Një ligj i ri, i quajtur në mënyrë arrogante Planungs- und Beschaffungs beschleunig ungsgesetz (Akti i Përshpejtimit të Planifikimit dhe Prokurimit), synon të lehtësojë disa rregullore. Por thjesht përmirësimi i sistemit mund të mos jetë i mjaftueshëm. A janë gjermanët gati të bëhen kriegstüchtig, ose “gati për luftë”, siç ka kërkuar zoti Pistorius?
Paranojak për rihapjen e përçarjeve sociale të viteve të covid-19 në një vend që ruan një skepticizëm ndaj forcës ushtarake, zoti Scholz ishte i kujdesshëm në retorikën e tij dhe u ndal në ndihmën e tij për Ukrainën.
(Z. Merz përdor një ton më të ashpër.) Mbeten gjurmë të qëndrimit të vjetër, siç janë ndalimet e vetëimponuara në dhjetëra universitete për pranimin e parave qeveritare për kërkime ushtarake. Znj. Major shqetësohet se nëse Ukraina detyrohet të bëjë një “armëpushim të ndyrë”, vrulli i viteve të fundit mund të shpërdorohet ndërsa thirrjet për diplomaci dhe ulje të tensioneve me Rusinë marrin vrull.
Deri më tani, ndoshta për shkak se shmangia e frenimit të borxhit i ka lejuar Gjermanisë të shmangë kompromiset “armë ose gjalpë”, votuesit në përgjithësi i kanë mbështetur ndryshimet. Edhe qëndrimet ndaj ushtrisë po ndryshojnë. Ushtarët çuditen me respektin që hasin tani në jetën e përditshme.
“Ndonjëherë kur jam në rrugë, njerëzit më ndalojnë për të thënë, ‘Faleminderit për shërbimin tuaj’ – si në Amerikë!” shprehet me zë të lartë një oficer kadet.
Një provë më e vështirë do të vijë kur Gjermania të fillojë një debat serioz mbi rivendosjen e rekrutimit ushtarak, i cili u pezullua nën Angela Merkel në vitin 2011. Bundeswehr po përpiqet të rrisë numrin e trupave mbi 180,000, shumë më pak se objektivi aktual prej 203,000, i cili ka të ngjarë të hiqet pas samitit të NATO-s. Duke pasur parasysh angazhimet e Gjermanisë ndaj NATO-s, Gjenerali Breuer mendon se Gjermania do të ketë nevojë për 100,000 trupa shtesë, përfshirë rezervistët, deri në vitin 2029.
Për momentin, qeveria e zotit Merz shpreson ta arrijë këtë nëpërmjet pyetësorëve të detyrueshëm për burrat 18-vjeçarë (një zgjerim për gratë do të kërkonte një ndryshim kushtetues). Kjo të paktën do të blejë kohë për të rindërtuar kazermat e shkatërruara të Gjermanisë dhe për të punësuar trajnuesit ushtarakë që i nevojiten një ushtrie më të madhe. Por vështirë se dikush mendon se një rekrutimi i detyrueshëm mund të shmanget.
“Jam absolutisht i bindur se do ta zhvillojmë këtë debat”, thotë Gjenerali Mais. Sondazhet tregojnë se shumica e gjermanëve janë në favor të rivendosjes së rekrutimit ushtarak; mbështetja është parashikueshëm më e ulët midis të rinjve.
Një marshim i gjatë përpara
Agonitë e ndryshme të Gjermanisë gjetën shprehje në një aktivitet të kohëve të fundit “Zeitenwende on Tour” në Görlitz, një qytet në Gjermaninë Lindore në kufirin polak, ku gati gjysma e votuesve mbështesin partinë e djathtë ekstreme, pro-ruse, Alternativa për Gjermaninë. Z. Lange, ish-zyrtari i mbrojtjes, drejtoi një diskutim mbi riarmatim para një audience polemizuese. Disa me zemërim fajësuan zgjerimin e NATO-s për luftën në Ukrainë, ose lëshuan paralajmërime kundër kompanive të armëve që përfitojnë. Të tjerë kundërshtuan. Andre, një punonjës spitali që kishte udhëtuar nga Dresden për të mbështetur çështjen e riarmatim, thotë se çështja i ndan kolegët e tij 50-50.
“Qeveria duhet ta kishte bërë këtë që nga fillimi”, thotë z. Lange, i cili ua ka çuar mesazhin e tij gjermanëve për më shumë se tre vjet. Është një punë e vështirë, veçanërisht pasi gjermanëve tani po u kërkohet të bëjnë sakrifica në emër të tokave të huaja.
Në Vilnius, z. Merz tha se “siguria e Lituanisë është edhe siguria jonë”, një deklaratë e thjeshtë e angazhimeve të vendit të tij ndaj NATO-s që nënkupton gjithashtu kërkesa të ashpra të gjermanëve të zakonshëm. Vetëm tani, ndoshta, ky mesazh po fillon të përhapet.
