Edhe pse SHBA-ja dhe BE-ja e prezantuan marrëveshjen e tyre tregtare si një hap historik, mungesa e sektorëve kyç si vera, pijet alkoolike dhe çeliku ka lënë shumë pikëpyetje, duke shkaktuar pasiguri dhe zhgënjim në këto industri. Arsyeja që këta sektorë u lanë jashtë është e ndërlikuar dhe e lidhur me interesat e ndryshme tregtare dhe politike.
Sektori i verës dhe pijeve alkoolike kishte gëzuar tarifa zero që nga viti 1997. Mungesa e një përjashtimi të përhershëm në marrëveshjen e re ka krijuar pasiguri të madhe për prodhuesit. Kryenegociatori i BE-së, Maroš Šefčovič, tha se dyert nuk janë mbyllur përgjithmonë, por kjo nuk është e mjaftueshme për bizneset.
Pa një kthim te tarifat zero-për-zero, distilerët amerikanë nuk kanë sigurinë e nevojshme për të planifikuar eksportet dhe rritjen. Ata përballen me mundësinë e tarifave hakmarrëse nga BE-ja në të ardhmen.
Zyrtarët e BE-së janë detyruar të mbrojnë marrëveshjen nga pakënaqësia e bizneseve dhe qeverive anëtare, të cilat mendojnë se BE-ja ka dhënë shumë ndërsa ka marrë pak.
Çeliku, një sektor delikat
Edhe propozimet për të përjashtuar një sasi të caktuar të importeve të çelikut të BE-së mbetën të pazgjidhura. Çeliku është një sektor ndjeshëm politikisht, veçanërisht në SHBA, ku çështja e tarifave ka qenë një pikë kyçe e agjendës së ish-Presidentit Trump. Duke lënë këtë sektor jashtë, palët treguan se nuk mund të binin dakord për një zgjidhje që do të kënaqte interesat e brendshme të të dyja palëve.
Lënia e sektorëve kaq të rëndësishëm jashtë marrëveshjes krijon një mjedis tregtar të paqëndrueshëm. Ndërsa zyrtarët e BE-së e quajtën këtë një hap të parë, industria sheh një rrezik të madh. Pa një marrëveshje gjithëpërfshirëse, ndërmarrjet private do të kenë vështirësi të bëjnë plane afatgjata, sepse rreziku i vendosjes së tarifave mbetet i lartë. Ky është një sinjal i qartë se marrëdhënia më e madhe tregtare dypalëshe në botë është ende në procesin e kapërcimit të mosmarrëveshjeve të thella, një trashëgimi e politikave tregtare të ashpra të viteve të fundit.
Analiza e ndikimit të tarifave prej 15% në ekonominë e SHBA-së dhe të BE-së tregon një situatë komplekse. Edhe pse zyrtarët e mbrojnë marrëveshjen si një fitore, ekonomistët paralajmërojnë për pasoja negative afatgjata si për rritjen ekonomike, ashtu edhe për çmimet e konsumit.
Efekti në çmimet e konsumit
Tarifat janë në thelb një taksë që paguhet nga importuesi i mallrave në SHBA, e jo nga eksportuesi i BE-së. Kjo do të thotë se barra bie mbi kompanitë amerikane që blejnë produkte evropiane. Këto kompani kanë dy zgjidhje kryesore:
T’i kalojnë kostot te konsumatori. Shumë biznese do të detyrohen të rrisin çmimet për produktet e importuara për të ruajtur fitimin. Kjo do të thotë që konsumatorët amerikanë mund të shohin rritje të çmimeve për një gamë të gjerë produktesh evropiane, nga veshjet dhe ushqimet e deri te makinat.
T’i absorbojnë kostot vetë. Kjo strategji mund të ulë fitimet e kompanive, duke ndikuar në aftësinë e tyre për të investuar, për të zgjeruar biznesin ose për të punësuar.
Megjithatë, ndikimi i plotë në çmimet e konsumit mund të mos ndihet menjëherë. Siç është vërejtur në rastet e mëparshme të tarifave, kompanitë shpesh kanë rezerva që zgjasin 60 deri në 90 ditë. Efekti i vërtetë pritet të ndihet në pjesën e dytë të vitit, pasi këto rezerva të shterojnë.
Ndikimi në rritjen ekonomike
Ekonomistët besojnë se tarifat më të larta përgjithësisht ngadalësojnë rritjen ekonomike. Rritja e çmimeve ndikon negativisht te konsumi, që është një motor kryesor i ekonomisë. Kur konsumatorët blejnë më pak, bizneset prodhojnë më pak, çka mund të çojë në një cikël negativ.
Ndryshe nga sa premton sekretari i tregtisë i Trump, Howard Lutnick, se marrëveshja është “një fitore e madhe”, ekspertët parashikojnë një rënie të Produktit të Brendshëm Bruto (PBB) si në SHBA, ashtu edhe në BE, ndonëse mund të mos jetë drastike.
Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), pasiguria politike dhe tregtare ka një ndikim më të thellë në rritjen ekonomike sesa vetë tarifat. Megjithatë, niveli i ri i tarifave, që është afërsisht dhjetë herë më i lartë se mesatarja para-Trump, tregon një ndryshim serioz në peizazhin tregtar global.
Marrëveshja e re, ndonëse synon të “rivendosë qartësinë”, rrezikon të bëjë të kundërtën duke krijuar një treg me tarifa të ndryshueshme dhe të paqarta, çka do t’i mbajë ekonomitë në ankth.
Vendimi për të publikuar një marrëveshje tregtare kaq të rëndësishme si një “angazhim politik” jo-detyrues, në vend të një traktati ligjor, është një strategji e pazakontë. Kjo natyrë e butë e dokumentit pasqyron sfidat politike dhe tregtare me të cilat përballen si SHBA-ja, ashtu edhe BE-ja, duke lënë pasiguri të madhe për të ardhmen.
Pse një angazhim politik, jo një ligj?
Natyra jo-detyruese e marrëveshjes tregon se, edhe pse të dyja palët kërkojnë një zgjidhje, ato ende nuk kanë një konsensus të plotë.
Marrëveshja u negociua nën presionin e tarifave të Presidentit Donald Trump. Një marrëveshje e plotë, ligjërisht e detyrueshme, mund të kishte hasur në rezistencë të fortë nga forcat politike brenda SHBA-së që mbështesin tarifat mbrojtëse. Duke e mbajtur dokumentin si një angazhim politik, administrata e re amerikane mund të shmangë një betejë të vështirë legjislative.
Edhe Bashkimi Evropian nuk është monolit. Qeveritë anëtare, industritë, dhe grupet e interesit kanë prioritete të ndryshme. Një marrëveshje ligjërisht e detyrueshme do të duhej të miratohej nga të 27 anëtarët, një proces i gjatë dhe i ndërlikuar që mund të ndalojë të gjithë marrëveshjen. Duke e cilësuar si një angazhim politik, BE-ja ka fituar kohë për të shmangur kundërshtitë e brendshme dhe për të mbajtur besimin e palës amerikane.
Çfarë do të thotë kjo për të ardhmen?
Ky model i “angazhimit politik” tregon një ndryshim në marrëdhëniet tregtare ndërkombëtare. Në vend të negociatave të gjata që çojnë në traktate të forta, po shohim një qasje më të butë, me hapa të vegjël.
Natyra jo-detyruese e marrëveshjes nënkupton se secila palë mund të tërhiqet në çdo kohë pa pasur pasoja ligjore. Kjo mban tregjet në pasiguri, veçanërisht për sektorët që ende nuk janë përfshirë në marrëveshje.
Siç tha kryenegociatori i BE-së, Maroš Šefčovič, ky angazhim “ndërton besim”. Kjo marrëveshje është një provë. Nëse palët e respektojnë, kjo mund të hapë rrugën për marrëveshje më gjithëpërfshirëse në të ardhmen. Nëse jo, mund të shkaktojë një “luftë tregtare me tarifa shumë të larta”. AP
