Kërcënimi i Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, për të shkuar në Nigeri “me armë zjarri” për të ndaluar vrasjen e “numrit rekord të të krishterëve” nuk erdhi papritur.
Për muaj të tërë, aktivistët dhe politikanët në Uashington kanë pretenduar se militantët islamikë po i shënjestrojnë sistematikisht të krishterët në Nigeri.
Por BBC ka zbuluar se disa nga të dhënat në të cilat mbështetet për të arritur në këtë përfundim janë të vështira për t’u verifikuar.
Në shtator, prezantuesi dhe komediani i njohur televiziv Bill Maher e rriti nivelin duke e përshkruar atë që po ndodhte si një “gjenocid”.
Duke iu referuar grupit Boko Haram, ai tha se “ata kanë vrarë mbi 100,000 njerëz që nga viti 2009, kanë djegur 18,000 kisha”.
Shifra të ngjashme kanë fituar vëmendje edhe në mediat sociale.
Qeveria në Abuja i ka hedhur poshtë këto pretendime, duke i përshkruar ato si “një keqinterpretim të rëndë të realitetit”.
Nuk e mohoi se kishte dhunë vdekjeprurëse në vend. Por zyrtarët thanë se, se “terroristët sulmojnë të gjithë ata që e hedhin poshtë ideologjinë e tyre vrasëse – myslimanë, të krishterë dhe ata pa besim njësoj”.
Grupe të tjera që monitorojnë dhunën politike në Nigeri thonë se numri i të krishterëve të vrarë është shumë më i ulët dhe thonë se shumica e viktimave të grupeve xhihadiste janë myslimanë.
Analisti nigerian i sigurisë, Christian Ani, tha se ndërsa të krishterët ishin sulmuar si pjesë e një strategjie më të gjerë për krijimin e terrorit, nuk ishte e mundur të justifikoheshin pretendimet se të krishterët po shënjestroheshin qëllimisht.
Dhe Nigeria po përballet me kriza të ndryshme sigurie në të gjithë vendin, jo vetëm dhunë nga grupet xhihadiste, dhe këto kanë shkaqe të ndryshme, kështu që nuk duhen ngatërruar.
220 milionë banorët e vendit janë të ndarë afërsisht në mënyrë të barabartë midis ndjekësve të dy feve, me myslimanët në shumicë në veri, ku ndodhin shumica e sulmeve.
Çfarë thonë politikanët amerikanë?
Senatori i shquar i Teksasit, Ted Cruz, ka bërë fushatë për këtë çështje për ca kohë dhe, duke nxjerrë në pah figura të ngjashme me Maher më 7 tetor, ai shkroi në X, se “që nga viti 2009, mbi 50,000 të krishterë në Nigeri janë masakruar dhe mbi 18,000 kisha dhe 2,000 shkolla të krishtera janë shkatërruar”.
Në një email drejtuar BBC-së, zyra e tij e bëri të qartë se, ndryshe nga Maher, senatori nuk e quante këtë një “gjenocid”, por e përshkruante “persekutim”.
Por Cruz akuzoi zyrtarët nigerianë,për “injorimin dhe madje lehtësimin e vrasjes masive të të krishterëve nga xhihadistët islamistë”. Trump, duke përsëritur këto fjalë, e ka përshkruar Nigerinë si një “vend të turpëruar”, duke thënë se qeveria “vazhdon të lejojë vrasjen e të krishterëve”.
Qeveria nigeriane e ka mohuar këtë, duke thënë se po bën çmos për të luftuar xhihadistët. Disa zyrtarë kanë mirëpritur gjithashtu mundësinë që SHBA-të të ndihmojnë në luftën kundër kryengritësve, për sa kohë që kjo nuk bëhet në mënyrë të njëanshme.
Autoritetet me siguri kanë luftuar për të përmbajtur grupet e dhunshme xhihadiste dhe rrjetet kriminale – shumica e javëve duket se vijnë me histori sulmesh ose rrëmbimesh të reja.
Boko Haram – i njohur për rrëmbimin e vajzave nga Chibok pak më shumë se një dekadë më parë – ka qenë aktiv që nga viti 2009, por aktivitetet e tij janë përqendruar në verilindje, e cila ka një popullsi me shumicë myslimane. Janë shfaqur edhe grupe të tjera xhihadiste, përfshirë Shtetin Islamik Provinca e Afrikës Perëndimore, por ato veprojnë gjithashtu në verilindje.
Shifrat për vdekjet e të krishterëve të cituara nga disa në SHBA janë alarmante, por vlerësimi i saktësisë së tyre është i vështirë.
Nga vijnë numrat e tyre?
Kur bëhet fjalë për burimin e të dhënave, në një podcast në shtator, Cruz iu referua drejtpërdrejt një raporti të vitit 2023 nga Shoqata Ndërkombëtare për Liritë Civile dhe Sundimin e Ligjit, (InterSociety) – një organizatë joqeveritare që monitoron dhe gjurmon shkeljet e të drejtave të njeriut në të gjithë Nigerinë. Zyra e tij i dërgoi gjithashtu BBC-së një numër lidhjesh për artikuj online mbi këtë çështje – shumica e të cilave të çonin te InterSociety.
Maher nuk iu përgjigj një kërkese të BBC-së për burimin e shifrave të tij, por duke pasur parasysh disa ngjashmëri me ato të përdorura nga Cruz, duket e mundshme që ai po mbështetej në punën e InterSociety.
Për të dhënat që mund të formësojnë politikën e SHBA-së ndaj Nigerisë, puna e InterSociety është e errët.
Në raportin e saj të publikuar në gusht, i cili ishte një bashkim i hulumtimeve të mëparshme dhe shifrave të përditësuara për vitin 2025, tha se grupet xhihadiste në Nigeri kishin vrarë mbi 100,000 të krishterë në 16 vitet që nga viti 2009.
Gjithashtu vëren se gjatë kësaj periudhe vdiqën edhe 60,000 “muslimanë të moderuar”.
InterSociety nuk ndau një listë të detajuar të burimeve, duke e bërë të vështirë verifikimin e numrit të përgjithshëm të vdekjeve që raporton.
Në përgjigje të kësaj kritike, organizata ka thënë se “është pothuajse e pamundur të riprodhohen të gjitha raportet tona dhe referencat e tyre që datojnë që nga viti 2010. Metoda jonë e lehtë është të zgjedhim statistikat e tyre përmbledhëse dhe t’ua shtojmë zbulimeve ose gjetjeve tona të reja për të hartuar raportet tona të reja”. Por burimet e të dhënave të cituara nga InterSociety në raportet e saj nuk pasqyrojnë shifrat e publikuara.
Po ata që u vranë në vitin 2025?
Duke parë vdekjet vetëm këtë vit, InterSociety arriti në përfundimin se midis janarit dhe gushtit u vranë pak më shumë se 7,000 të krishterë. Kjo është një shifër tjetër që është shpërndarë gjerësisht në mediat sociale, përfshirë edhe nga kongresmeni republikan Riley M Moore, i cili ka qenë një zë kryesor për këtë çështje në Dhomën e Përfaqësuesve.
InterSociety përfshin një listë prej 70 raportesh mediatike si disa nga burimet e gjetjeve të saj mbi sulmet kundër të krishterëve në vitin 2025. Por në rreth gjysmën e këtyre rasteve, lajmet origjinale nuk përmendën identitetin fetar të viktimave.
Për shembull, InterSociety citoi një raport të Al Jazeera-s për një sulm në Nigerinë verilindore, duke thënë se sipas organizatës së lajmeve “jo më pak se 40 fermerë, kryesisht të krishterë, u rrëmbyen nga Boko Haram në Damboa, pjesë e shtetit Borno”.
Por raporti i Al Jazeera-s nuk përmendi se viktimat ishin “kryesisht të krishterë”, siç citohet nga InterSociety.
InterSociety i tha BBC-së se bën analiza të mëtejshme për të identifikuar prejardhjen e tyre, pa shpjeguar saktësisht se si në këtë rast, por përmendi njohuritë e tyre për popullatat lokale dhe përdorimin e “raporteve të mediave të krishtera”.
Mbledhja e numrit të vdekjeve të përmendura në këto raporte të cituara nga InterSociety nuk rezulton në totalin e deklaruar prej 7,000.
BBC-ja mblodhi numrin e vdekjeve nga 70 raportet dhe zbuloi se totali ishte rreth 3,000 vdekje. Disa nga sulmet duket se janë raportuar më shumë se një herë.
Për të shpjeguar mungesën, InterSociety thotë se vlerëson gjithashtu numrin e njerëzve që beson se kanë vdekur në robëri dhe përfshin dëshmitë e okularëve që nuk mund t’i bëjë publike.
Kush qëndron pas vrasjeve?
Në listën e autorëve të krimeve përfshihen grupe militante islamike si Boko Haram, por edhe barinj Fulani. Fulanët janë një grup etnik kryesisht mysliman që jeton në të gjithë Afrikën Perëndimore dhe tradicionalisht e kanë fituar jetesën duke rritur bagëti dhe dele.
Megjithatë, përfshirja e barinjve Fulani, të cilët InterSociety i përshkruan si “xhihadistë” në të gjitha raportet e saj, është burimi i disa polemikave në Nigeri mbi mënyrën se si duhen kategorizuar këto vrasje.
Ndërsa barinjtë priren të jenë myslimanë, shumë studiues në këtë fushë e hedhin poshtë përshkrimin e kësaj si një konflikt fetar, duke thënë se shpesh bëhet fjalë për qasje në tokë dhe ujë.
Barinjtë Fulani kanë hyrë në konflikt si me komunitetet myslimane ashtu edhe me ato të krishtera në të gjithë Nigerinë.
Analisti i sigurisë, z. Ani, argumenton se “të thuash se ata janë xhihadistë – është shumë e tepruar. Nuk ka të bëjë fare me këtë. Ka shumë më tepër të bëjë me elementë mashtrues dhe kriminalë”.
Confidence McHarry, një analist i lartë i sigurisë në kompaninë konsulente SBM Intelligence, e cila merret me Afrikën, thotë se përleshjet shpesh shkaktohen nga tensionet etnike dhe konkurrenca për burimet.
“Mund të jetë me natyrë etnike – ata po kërkojnë të rrëmbejnë toka, po kërkojnë të zgjerojnë territorin, por sa më shumë që zhvendosin komunitetet dhe sa më shumë sulmojnë qendrat e kultit, aq më shumë këto gjëra kanë tendencë të shihen në atë dritë.”
InterSociety përmend gjithashtu ata që njihen në Nigeri si banditë, duke thënë se ata janë kryesisht Fulani etnikë në veriperëndim të vendit, të cilët janë të përfshirë në rrëmbime dhe kanë një histori vrasjesh si të krishterësh ashtu edhe myslimanësh.
Kush ka bërë fushatë për këtë?
Shqetësimet në lidhje me kërcënimet me të cilat përballen të krishterët nigerianë janë diskutuar nga politikanët në Shtetet e Bashkuara dhe nga grupet ndërkombëtare të krishtera për një kohë të gjatë.
Në vitet e mëparshme, është ngritur në SHBA nga Populli Indigjen i Biafrës (Ipob) – një grup i ndaluar në Nigeri i cili po lufton për një shtet të shkëputur në juglindje kryesisht të krishterë.
Intersociety është akuzuar nga ushtria nigeriane se është e lidhur me Ipob, por OJQ-ja ka mohuar çdo lidhje.
Një tjetër grup separatist nga Biafran ka pretenduar gjithashtu se ka luajtur një rol kyç në promovimin e narrativës së “gjenocidit të krishterë” në Kongresin e SHBA-së.
Qeveria e Republikës së Biafrës në Mërgim, BRGIE, e përshkroi atë si një “përpjekje shumë të orkestruar”, duke thënë se kishte punësuar firma lobimi dhe ishte takuar me zyrtarë amerikanë, përfshirë Cruz.
Senatori nuk pranoi të komentojë.
Çfarë thonë grupet e tjera kërkimore?
Shifrat e InterSociety janë shumë më të larta se burimet e tjera të të dhënave mbi numrin e të krishterëve të vrarë në Nigeri.
Acled, i cili monitoron nga afër dhunën në Afrikën Perëndimore, ka nxjerrë shifra shumë të ndryshme. Burimet për gjetjet e publikuara mund të gjurmohen dhe kontrollohen lehtësisht.
Analisti i saj i lartë, Ladd Stewart, nuk iu referua drejtpërdrejt raporteve të InterSociety, por i tha BBC-së se shifra prej 100,000 vdekjesh, e përfolur në mediat sociale, do të përfshinte të gjitha aktet e dhunës politike në Nigeri, dhe për këtë arsye nuk do të ishte e vërtetë të thuhej se ky është numri i të krishterëve të vrarë që nga viti 2009.
Acled ka zbuluar se pak më pak se 53,000 civilë – myslimanë dhe të krishterë – janë raportuar të vrarë në dhunë të synuar politike që nga viti 2009.
Duke parë vetëm periudhën nga viti 2020 deri në shtator 2025, Acled thotë se rreth 21,000 civilë u vranë në rrëmbime, sulme, dhunë seksuale dhe përdorimin e eksplozivëve.
Ai identifikoi 384 incidente ku të krishterët u shënjestruan posaçërisht nga viti 2020 deri në shtator 2025, në të cilat vdiqën 317 persona, që do të thotë se ata përbëjnë vetëm një pjesë të vogël të të vrarëve.
Për burimet e saj, Acled mbështetet në mediat tradicionale, mediat sociale ku raportet mund të verifikohen, grupet e të drejtave të njeriut, si dhe partnerët lokalë.
Po shifrat e Trumpit?
Në një postim në Truth Social të premten e kaluar, Trump përmendi një shifër prej 3,100 të krishterësh të vrarë. Ai po i referohej një raporti nga Open Doors për vdekjet për 12 muajt nga tetori 2023, tha një zyrtar i Shtëpisë së Bardhë.
Open Doors është një organizatë bamirëse që hulumton persekutimin e të krishterëve në mbarë botën.
Në raportin e saj thuhet se ndërsa vdiqën 3,100 të krishterë, u vranë gjithashtu 2,320 myslimanë në atë periudhë 12-mujore.
Open Doors përfshin gjithashtu ato që i quan “Grupet Terroriste Fulani” në listën e autorëve të krimeve dhe thotë se ata ishin përgjegjës për pothuajse një të tretën e të krishterëve të vrarë gjatë atyre 12 muajve.
Frans Veerman, bashkëpunëtor i lartë kërkimor në Open Doors, tha “ajo që shohim tani është se të krishterët janë ende në shënjestër, por gjithnjë e më shumë disa myslimanë janë në shënjestër të militantëve Fulani”.
Analistët thonë se ka shumë sulme të dhunshme ndaj xhamive dhe komuniteteve myslimane në veriperëndim të vendit.
“Mund të thuhet se kjo është pjesë e pasigurisë më të gjerë”, tha zoti McHarry. “Arsyeja pse nuk supozohet të ketë një dimension fetar është për shkak të faktit se identitetet e njerëzve që po kryejnë këto sulme kundër myslimanëve janë vetë myslimanë.”
