Në qytetin boshnjak Gorazhde nuk kishte energji elektrike gjatë rrethimit të kohës së luftës, kështu që banorët u detyruan të improvizonin. Sot, ata po ndajnë risitë e tyre me popullin e Ukrainës.
Në luftën e tyre për të mbijetuar, banorët e Gorazhde duhej të bëheshin krijues.
Për shembull, ata ndërtuan një urë nën një urë tjetër, në mënyrë që të kalonin të sigurt nga njëra anë e lumit në tjetrën.
Dhe një nga idetë e tyre novatore ishte ngritja e “stacioneve të vogla të energjisë”, shkruajnë mediat e huaja.
Aziz Lepenica, profesor në pension në Shkollën e Mesme Profesionale “Dzemal Bijedic” në Gorazhde, ishte një nga njerëzit që punonte në ndërtim.
“Ne improvizuam me shumë gjëra për të krijuar ‘centralet elektrike’. Nuk kishte shumë material, e bëmë në punishtet që ndërtuam, kërkuam material në kantiere, makina të prishura, hoqëm pjesë, motorë, nga makineritë dhe i montuam stacionet”, shpjegoi ai.
Ajo funksionoi dhe banorët e përdornin energjinë elektrike për të vënë në funksion makineritë dhe pajisjet e tjera.
Megjithatë, ishte jashtëzakonisht e rrezikshme.
“Kishte disa që dhanë jetën. Lumi Drina është i madh, nivelet e ujit mund të rriten, kabllot lidhen me ‘hidrocentralin’ dhe nëse prishet, atëherë gjithçka shkatërrohet. Ishte e rrezikshme, por ne i duruam të gjitha”, kujtoi ai.
Puna në ‘centralet’ do të kryhej gjatë natës sepse “kishte të shtëna gjatë ditës”, tha ai, duke shpjeguar se ata që punonin në to do të përdornin elektrik dore.
“Kemi punuar si një. Kishim shumë iniciativë për të pasur rrymë dhe për të dëgjuar ndonjë lajm, muzikë e të tilla”, tha ai.
Në ndërtimin e ‘stacioneve elektrike’ gjatë luftës ka marrë pjesë edhe kryeministri i ri i Kantonit Boshnjak-Podrinje, Edin Culov.
Ai ka ndarë përvojën e tij dhe shpjegoi se si akti heroik i qytetarëve të Gorazhdës po kthehet tani në një vepër të mirë për botën.
Culov tha se ai ishte kontaktuar nga Bashkimi Evropian dhe kishte hartuar një projekt me synimin për të ndihmuar popullin e Ukrainës.
Kështu, ai po dërgon skica, vizatime dhe materiale video në Ukrainë, në mënyrë që edhe ata të mund të ndërtojnë ‘hidrocentrale’ në lumenjtë e tyre.
“Miqtë tanë, njerëz me qëllime të mira kryesisht nga Gorazhde, të cilët punojnë në organizata ndërkombëtare, dolën me idenë se projekti i parë duhet të jetë kantoni ynë për të ndihmuar popullin e Ukrainës”, tha Culov, duke shtuar se ukrainasit tani janë në një situatë të ngjashme në të cilën ndodheshin banorët e Gorazhdës gjatë luftës në Bosnje.
Ai kujtoi se si ishte të punoje në ato ‘hidrocentrale’.
“Tani imagjinoni të jeni pa energji elektrike gjatë netëve më të gjata të dhjetorit, pa dritë, nuk mund të lexoni asgjë, nuk mund të shikoni asgjë, nuk ka ndriçim rrugor. Është e pakonceptueshme. Është e vështirë t’i përshkruhet dikujt që nuk e ka përjetuar atë”, tha ai.
Culov kujtoi një natë të veçantë në 1993/94.
“Njerëzit po përgatiteshin për vitin e ri sa më mirë që mundeshin… U bënë përgatitjet që ata të shijonin vitin e ri, të kishin televizorë. Megjithatë, atëherë ra shumë shi, moti ishte i keq dhe papritmas Drina u fry dhe më shumë se gjysma e ‘hidrocentraleve’ u shkatërruan”, tha ai.
Qytetarët e Gorazhdes ndërtuan edhe një furgon të blinduar të improvizuar, “OPRES”, i cili përdorej për transportin e të plagosurve, mjekëve apo ilaçeve.
Kopjet e një automjeti të blinduar dhe një “hidrocentrali” të punuar nga nxënësit dhe mësuesit e shkollës së mesme profesionale “Dzemal Bijedic” u vendosën në qytet për të shënuar Ditën e Gorazhdes.
Ata që i krijuan tani do t’i dërgojnë projektet dhe kopjet në Ukrainë.
“Kryeministri na ftoi këtë vit të krijojmë një projekt që do të dërgohet në Ukrainë përmes BE-së. Ne kemi pesë inxhinierë mekanikë dhe studentët tanë të inxhinierisë mekanike punojnë së bashku me profesorët në të gjitha këto projekte. Profesorët bëjnë skica dhe nxënësit i zbatojnë ato”, tha Sedin Hadzimusic, drejtori i shkollës.
