Ndërhyrja ushtarake e Rusisë në Ukrainë dhe kërcënimi i Putinit ndaj paqes globale kanë bërë që marrëdhëniet mes SHBA-së dhe aleatëve të saj të jenë të fuqishme si asnjëherë më parë që prej vitit 1999, kur të gjithë u bënë bashkë për të ndalur spastrimin etnik në Kosovë, ka thënë ish-komandanti i NATO-s, gjenerali Wesley Clark, në intervistën për KTV-në. Clarku, që udhëhoqi operacionin ajror mbi caqet ushtarake-policore të ish-Federatës së Jugosllavisë, u ka bërë thirrje vendeve anëtare të NATO-s që nuk e kanë njohur ende Kosovën që ta bëjnë këtë sa më parë dhe që Kosova të bëhet anëtare e Aleancës
Për afro dhjetë vjet është planifikuar agresioni i Rusisë ndaj Ukrainës, ka thënë ish-komandanti suprem i NATO-s, Wesley Clark. Meqë kanë dështuar masat ekonomike, sulmet kibernetike dhe format e tjera të presionit, sipas gjeneralit amerikan në pension, ka ndodhur frustrimi i Vladimir Putinit që për pasojë ka urdhëruar pushtimin, madje edhe kërcënimin për përdorimin e armëve nukleare. Në intervistën e dhënë në emisionin “Interaktiv” të KTV-së, të mërkurën mbrëma, Clark ka folur edhe për intervenimin e NATO-s mbi caqet ushtarake e policore të ish-Federatës së Jugosllavisë, të cilat ishin urdhëruar nga regjimi i Milosheviqit që të ndërmerrnin fushatën e vrasjeve dhe të dëbimit masiv të shqiptarëve të Kosovës. Ndërsa pyetet për paralelen që Rusia po tërheq mes luftës në Kosovë dhe asaj në Ukrainë, gjenerali që 23 vjet më parë drejtoi operacionin e NATO-s, ka thënë se janë dy momente krejtësisht të ndryshme. Sipas tij, në Kosovë presidenti i Serbisë, Milosheviq, kishte ndërmarrë fushatë spastrimi etnik të cilën NATO-ja e ndali, ndryshe nga Ukraina, njerëzit e së cilës po kërkonin paqe e demokraci.
Clark u ka bërë thirrje vendeve anëtare të NATO-s që ta njohin Kosovën, sepse, nëpërmjet kësaj, sipas tij, sigurohet mbrojtje më e mirë e sistemit ndërkombëtar.
KOHA: Do të donim t’ia fillonim këtë intervistë me qëndrimet tuaja për agresionin rus ndaj Ukrainës që tashmë shënon dy javë. Kemi parë që Rusia po lejon evakuimin e civilëve nga Kievi, Harhivi dhe nga qytete të tjera. Çfarë pritet të ndodhë në Ukrainë sipas opinionit tuaj?
CLARK: Luftëtarët ukrainas po rezistojnë shumë fuqishëm. Ata po marrin furnizimet nga vendet perëndimore. NATO-ja nuk është e përfshirë. Kjo është një luftë e Ukrainës kundër Rusisë. Rusia e ka pushtuar Ukrainën pa qenë e provokuar, në mënyrë që ta sundojë atë. Presidenti Zelenskyy po reziston guximshëm dhe besoj se do të vazhdojë të rezistojë. Pra, nuk e dimë rezultatin e kësaj.
KOHA: Por sa besoni se Ukraina mund të rezistojë, meqë po shohim se forcat ruse kanë rrethuar qytetet, sidomos kemi parë një konvoj të gjatë ushtarak që po qëndron në periferi të Kievit?
CLARK: Forcat ruse deri tash për çudi kanë qenë të paafta. Ata kanë shumë më shumë fuqi. Po vrasin civilë, por nuk ia kanë dalë aq mirë kundër ushtrisë së Ukrainës, ndonëse ushtria ukrainase është në numër shumë më të vogël, duke luftuar një fuqi superiore. Kështu që nuk duket e qartë se çfarë rezultatesh do të sjellë. Mendoj se nëse presidenti Zelensky qëndron fuqishëm duke i rezistuar agresionit rus, nëse ai refuzon traktatet paqësore, makineria ruse mund të lodhet vetvetiu. Por ajo mbetet për t’u parë se çfarë rezistence humanitare do të kemi.
KOHA: Kemi parë që presidenti Zelensky ka kërkuar nga NATO-ja që të vendosë të instalojë apo imponojë ndalim-fluturimin në hapësirën ajrore të Ukrainës. Si e vlerësoni ju këtë dhe cili është opinion juaj si një njeri me përvojë ushtarake?
CLARK: Mendoj që para se Rusia ta pushtonte Ukrainën, do të kishte qenë e mundshme që Kombet e Bashkuara të vendosnin ndalim- fluturimin mbi Ukrainë. Mund të vihej në fuqi nga vende të caktuara nga rajoni, duke përfshirë edhe Shtetet e Bashkuara nga përtej Atlantikut, por kur konflikti filloi, atëherë nuk është e mundshme ta shpallësh zonë të ndaluar fluturimi. Do të doja të shihja që Ukraina të pranonte mbështetje me mjete ajrore nga shtete të caktuara, por më duhet ta lë me kaq, sepse NATO-ja vetë nuk mund të intervenojë brenda Ukrainës, sepse ajo është e kufizuar tash vetëm me aksione mbrojtjeje.
KOHA: Dhe a jeni i bindur se sanksionet e vendosura nga SHBA-ja, Bashkimi Evropian dhe nga Mbretëria e Bashkuar do të jenë të mjaftueshme për ta ndalur agresionin e mëtutjeshëm rus në Ukrainë, apo diçka më shumë duhet bërë?
CLARK: Mendoj se nëse këto dy shtete punojnë së bashku, sigurisht se do ta ndalnin. Mendoj se nuk kërkohet edhe aq për ta ndaluar Rusinë. Porse zotëri Putini e ka hedhur zarin e tij…Ky agresion ka qenë i planifikuar qe 10 vjet. Ai ka provuar shumë mënyra për ta përmbysur Ukrainën. Ka provuar me agresion të kufizuar, me dënime ekonomike, ka provuar të ndërhyjë në zgjedhje, ka provuar me sulme kibernetike dhe asgjë nuk i ka funksionuar, dhe si pasojë e frustrimit tashmë edhe e ka pushtuar. Dhe si pasojë e atij frustrimi, forcat e tij nuk kanë lëvizur edhe aq mirë. Ai tash po përdor kërcënimin e armëve nukleare kundër botës dhe cilido shtet që provon ta ndihmojë Ukrainën. Kështu që vendet fqinje janë duke u ndeshur me atë se çfarë pasojash mund të shkaktojë një gjë e tillë. Por, pa dyshim se ai e ka kaluar vijën e kuqe të diplomacisë ndërkombëtare. Ai është një kriminel ndërkombëtar dhe Rusia po vepron si një shtet që po sulmon paqen përmes këtij agresioni.
KOHA: Dhe a keni parë se po e ringjallë aleancën mes Shteteve të Bashkuara dhe partnerëve ndërkombëtarë… sepse nuk kemi parë qe një kohë një bashkëpunim, një sinkron mes SHBA-së dhe kombeve evropiane. Çfarë qëndrimi keni ju për këtë?
CLARK: Mendoj se kjo është marrëdhënia më e fuqishme mes SHBA-së dhe aleatëve të saj, ndoshta që prej vitit 1999 në Kosovë, kur të gjithë u bënë bashkë, për të ndalur pastrimin etnik këtu. Dhe tash NATO-ja po bëhet së bashku për t’i mbajtur shtetet anëtare.
KOHA: A po përjashtoni ndonjë veprim ushtarak kundrejt Rusisë nëse kriza humanitare thellohet edhe më tej në lindje të Evropës…
CLARK: Mendoj se do të jetë e vështirë për NATO-n të qëndrojë anash nëse kriza humanitare thellohet brenda Ukrainës, dhe kjo është dilema me të cilën NATO-ja po përballet. NATO-ja është aleancë mbrojtëse, por edhe në të kaluarën ka vepruar, duke përfshirë Kosovën kur është përballur me krizë humanitare. A do të jetë e gatshme të veprojë tash, derisa Rusia po kërcënon me armë nukleare, jam i sigurt që në komunikim privat liderët e NATO-s janë duke e konsideruar me detaje të mëdha e me seriozitet të madh.
KOHA: Po të mos kishte armë bërthamore Rusia, a mendoni se Aleanca e NATO-s do të ndërhynte ushtarakisht në Ukrainë?
CLARK: Mendoj se kur flisni për armët nukleare dhe armët nukleare ruse, janë një botë krejtësisht tjetër. Kombet evropiane asnjëherë prej viteve ‘80 nuk kanë konsideruar kërcënimet potenciale për sulm me armë nukleare nga Lindja. Kjo është e re për jetët e të gjithë shtetarëve që angazhohen dhe duhet t’i mendojnë implikimet dhe strategjitë e duhura. Nuk është diçka që mund të bëhet brenda natës. Ia ka marrë zotëri Putinit disa vjet për ta zhvilluar këtë strategji. Ai mendon se ka gjetur një zbrazëtirë në aftësitë mbrojtëse të NATO-s… Nuk mendoj se e ka gjetur atë zbrazëtirë, por shtetarët në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara duhet të punojnë për këtë urgjentisht.
KOHA: A do t’i fajësonit evropianët dhe amerikanët që nuk u kanë kushtuar aq vëmendje qëllimeve të Rusisë në lindjen e Evropës, që ai mund ta shkelë të drejtën ndërkombëtare dhe të veprojë njëanshëm duke e shkelur atë dhe duke pushtuar vende të pavarura?
CLARK: Mendoj se vendet në Evropën Lindore kanë shqetësime serioze për qëllimet e zotëri Putinit. Dokumenti që e shtroi në tavolinë dhe kërkesa se çfarë roli duhet të ketë NATO-ja për shumë kombe në Lindje të Evropës. Do të thosha kjo është e papranueshme. Kështu që tash SHBA-ja dhe vendet e NATO-s janë të përgatitura për të mbrojtur territorin e tyre. Siç e tha presidenti Biden “asnjë inc”… Kështu që do të shohim nëse zotëri Putini është i suksesshëm në Ukrainë, që është në dyshim të madh, nëse ka apetit edhe më të madh për rreziqe më të mëdha ndaj kundërshtarëve të tjerë.
KOHA: Çfarë pasojash afatgjata parashihni që ky pushtim do të prodhojë në arkitekturë në sigurisë evropiane?
CLARK: Tashmë kombet evropiane kanë premtuar të shpenzojnë më shumë para në mbrojtje, sidomos Gjermania me 100 miliardë euro. Por merr kohë që të shpenzohen këto para në mënyrë të duhur. Nuk hidhen ashtu. Nuk krijohen menjëherë struktura dhe siç rëndom ndodh me politikat e mbrojtjes evropiane, qëllimet e mira marrin shumë kohë. Kështu që varësisht nga rezultatet në Ukrainë, Evropa dhe vendet evropiane individualisht duhet ta shikojnë programin e tyre të mbrojtjes dhe të punojnë nga afër me NATO-n duke u risiguruar për sigurinë që i duhet Evropës për të vazhduar me zhvillimin që i duhet.
KOHA: A shihni ndonjë zgjidhje të mundshme të kësaj lufte me mjete paqësore, apo mendoni se jemi duke shkuar drejt një lufte më të gjerë?
CLARK: Mendoj se Perëndimi ka qenë i prerë në mbrojtjen e asaj që e mbështet. Po ashtu, NATO-ja ka qenë shumë e qartë. Megjithëkëtë, ne jemi palë reaguese e Putini palë vepruese. Ai ka ndërmarrë hapa agresivë për pushtimin dhe sigurimin e dëbimit të ukrainasve, popullit ukrainas. Ai ka krijuar një krizë humanitare për Evropën. Këtë gjë nuk po e bën rastësisht, ky është plani i tij për ta përfituar atë që e do në Ukrainë. Se si do të zgjidhet tërë kjo, asnjëri prej nesh nuk mund ta parashikojmë tani për tani.
KOHA: Do të doja t’ju pyesja nëse e keni parë deklaratën e sekretarit të përgjithshëm të NATO-s, i cili paralajmëroi për rreziqet që i kanosen Bosnjë-Hercegovinës, ashtu si edhe Gjeorgjisë, pra se kjo luftë mund të përhapet në këto rajone. A druani se kjo luftë, ky pushtim i Ukrainës, mund të përhapet në rajon?
CLARK: E dimë se në aspekt të sigurisë, Ballkani përbën cak me peshë për Rusinë. Gjatë kohës kur i ndihmoja Riçard Holbrukut ta negocionte Marrëveshjen e Daytonit, me kujtohet shkuarja në Moskë më 1995, me ç’rast gjeneralët rusë më thanë se kisha shkuar në, siç thanë, “pjesën e tyre të Evropës”. Sikurse këto shtete të Evropës Lindore, përfshirë Kosovën, disi i takonin Rusisë. Natyrisht, ne nuk pajtohemi me një gjë të tillë, por e dimë se Rusia ka aleanca të forta me Serbinë. E kuptojmë se çfarë po bën Rusia në prapaskenë me presidentin Dodik dhe me pjesën e Bosnjës të njohur si “Republika Serpska”. Rrjedhimisht, e shohim se ka rreziqe, është një vijë ndarëse këtu që mund të thellohet.
KOHA: A përbën kjo një rrezik të lartë, apo mendoni se tani thjesht NATO-ja po e sheh se Rusia mund të ndërmarrë veprime të njëanshme në marrëdhëniet e jashtme?
CLARK: Mendoj se ky rrezik mund të quhet afatgjatë. Se sa i lartë është, një gjë e tillë varet nga situata në Ukrainë. Por, tashmë është e qartë se z. Putin ka pësuar humbje të rënda me forcat e tij, se ato nuk janë të organizuara aq mirë, nuk janë të strukturuara mirë. Prandaj, mendoj se pavarësisht se si rrjedh situata, një gjë e tillë do të shihet si goditje ushtarake ndaj ushtrisë ruse dhe mendoj se një gjë e tillë i jep Evropës një hapësirë veprimi, posaçërisht nëse forcat ruse pësojnë disfatë në Ukrainë.
KOHA: Z. Clark, cili është vlerësimi juaj për justifikimin e përdorur nga Putini për ndërhyrjen në Ukrainë, që tha se po mundohemi të “de-nazifikojmë”? Çfarë thoni për arsyet prapa këtij justifikimi?
CLARK: Ky “denazifikim” është gënjeshtër e plotë, është një prej gënjeshtrave të shumta të Putinit. Në të vërtetë, regjimi i tij bashkëpunon ngushtë me neonazistët. Grupi “Vagner”, 20 mijë anëtarët e të cilit rekrutohen prej neonazistëve, udhëhiqet prej një aleati të ngushtë të Putinit, z. Prigozhin. Krahas kësaj, një pjesë të punës që ai ka bërë rreth gazsjellësit “Nordstream” dhe gazsjellësve të tjerë kryhet nga një firmë me lidhje të kamotshme me nazistët, që datojnë prej Luftës së Dytë Botërore. Pra, ideja se Zelenskyy, që me prejardhje është hebre, lidhet me nazistët, është për të qeshur, po të mos fuqizohej me topat dhe raketat ruse që po vrasin njerëz të pafajshëm. Është gënjeshtër e çmendur dhe bota nuk mund t’i besojë.
KOHA: Z. Clark, njëzet vjet më parë keni qenë njëri prej protagonistëve kryesorë të ndërmarrjes së një fushate ajrore kundër Serbisë më 1999, këtu në Kosovë. Ishte marsi i 1999-s, pra është bërë gati 23-vjetori. E Kremlini po e përdor Kosovën në shumë raste: E kemi parë Ministrinë e Jashtme ruse duke e justifikuar ndërhyrjen në Donbas dhe në Ukrainë me rastin e Kosovës. Sa kanë bazë krahasimet e tilla, sipas mendimit tuaj?
CLARK: Dy rrethanat janë krejtësisht të ndryshme. Në Kosovë, presidenti i Serbisë, Milosheviq, kishte ndërmarrë një fushatë spastrimi etnik të cilën NATO-ja e ndali. Në Ukrainë, njerëzit po kërkonin paqe e demokraci, kur Putini qëllimisht dhe i paprovokuar ndërmori pushtimin, për ta shkatërruar Qeverinë ukrainase dhe për ta penguar rreshtimin e tyre krah Perëndimit. Pra, nuk mund të bëhet kurrfarë krahasimi ndërmjet këtyre të dyjave.
KOHA: Rishtazi kemi parë edhe se Serbia është në mesin e vendeve të pakta evropiane, nëse jo e vetmja pos Bjellorusisë, që nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë. Cili është qëndrimi juaj rreth kësaj?
CLARK: Nuk e dimë nëse sanksionet do të jenë të mjaftueshme, por ato do të ashpërsohen në mënyrë progresive. Ato duhet të kenë ndikim të konsiderueshëm, pasi që Putini thotë se sanksionet janë të barasvlefshme me luftë.
KOHA: Po pyesja rreth Serbisë dhe faktit se ata nuk kanë vendosur sanksione ndaj Rusisë?
CLARK: Nuk jam edhe aq në rrjedha me atë çfarë ka bërë rishtazi Serbia, por natyrisht se një pjesë e madhe e njerëzve në Serbi e konsiderojnë veten të lidhur emocionalisht me Rusinë, e kuptoj këtë gjë. I kuptoj edhe lidhjet historike, por mendoj se një gjë e tillë është për keqardhje. E ardhmja e Serbisë është me Perëndimin, dhe shpresoj se njerëzit në Serbi do ta kuptojnë një gjë të tillë.
KOHA: Nëse në këtë rast, kur të gjithë aleatët, fuqitë perëndimore, janë të bashkuara dhe Serbia faktikisht po qëndron anash, a nuk flet mjaftueshëm një gjë e tillë, z. Clark?
CLARK: Po, dhe është për të ë ardhur keq që Serbia ka qëndruar anash. Ata duan lidhjen me Bashkimin Evropian, dikur do të bëhen pjesë e NATO-s, shpresojmë. Pra, ata duhet ta kuptojnë se sistemi ndërkombëtar, i bazuar mbi rregulla, që ndodhet në rrezik nga kjo luftë në Ukrainë, duhet të mbrohet prej të gjitha shteteve.
KOHA: Shkaku i këtij agresioni rus në Ukrainë, udhëheqja e Kosovës është bërë më e zëshme rreth anëtarësimit në NATO dhe po kërkojnë që një gjë e tillë të ndodhë tani, pasi që nëse një gjë e tillë shtyhet, atëherë mund të jetë shumë vonë. Cili është qëndrimi i juaj rreth kësaj?
CLARK: Mendoj se Kosova duhet të jetë anëtare e NATO-s dhe mendoj se një gjë e tillë duhet të ndodhë sa më shpejt që të jetë e mundur.
KOHA: A druani se nëse një gjë e tillë ndodh më vonë bart rreziqe në rajon?
CLARK: Mendoj se NATO-ja duhet që kosovarëve t’ua japë menjëherë Planin e Veprimit për anëtarësim dhe një gjë e tillë të ndodhë sa më shpejt që të jetë e mundur. Mendoj se një gjë e tillë do të ishte faktor i rëndësishëm dhe mendoj se shtetet në NATO që nuk e kanë njohur ende Kosovën si shtet të pavarur, duhet që këtë gjë ta bëjnë menjëherë.
KOHA: A mendoni se duhet të ketë debat brenda aleatëve të NATO-s, pasi që janë katër shtete që ende nuk e kanë njohur Kosovën, që kur Kosova e shpalli pavarësinë e saj më 2008. A duhet që një gjë e tillë të ndodhë sa më shpejt që të jetë e mundur, jo dikur në të ardhmen, por tani?
CLARK: Ky është mendimi im, që këto shtete duhet ta njohin pavarësinë e Kosovës me gjithë problemet e tyre të brendshme. E kuptoj se këto shtete kanë probleme të caktuara territoriale përbrenda tyre. Ajo çfarë po ndodh në Ukrainë është sulm mbi sistemin ndërkombëtar nën ombrellën e Kombeve të Bashkuara. Prandaj, të gjitha shtetet duhet të bëhen bashkë për ta mbrojtur atë. Pjesë të asaj mbrojtjeje janë njohja e Kosovës dhe statusi i saj si shtet i pavarur.
KOHA: E di që është e zorshme, por kjo është një prej pyetjeve të mia të fundit: Si e shihni fundin e agresionit rus në Ukrainë. A prisni që kjo të jetë çështje javësh, apo parashikimet tuaja janë më të zymta, ashtu siç lexojmë nëpër mediat ndërkombëtare, si dhe çfarë thonë disa liderë ndërkombëtarë, se kjo luftë nuk do të marrë fund së shpejti?
CLARK: Pas Luftës së Dytë Botërore shtetasit ukrainas luftuan kundër Bashkimit Sovjetik për shumë vjet, para se të eliminoheshin përfundimisht, dhe nuk e patën as ndihmën e SHBA-së e as të ndonjë shteti tjetër perëndimor. Ata thjesht luftuan për vendin e vet. Pra, pavarësisht se çfarë ndodh në ditët në vijim, mendoj se do të ketë rezistencë afatgjatë ndaj Rusisë përbrenda Ukrainës, përpos nëse Ukraina nuk e mposht Rusinë duke i dëbuar forcat ruse.
KOHA: Z. Clark, ishte kënaqësi t’ju kemi si mysafir.
CLARK: Faleminderit, kënaqësi të isha me ju.
