E ardhmja jonë kolektive varet nga një ndryshim transformues në marrëdhëniet tona me planetin. Këtë javë, gjatë takimit të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara në Nju Jork, do të fillojnë negociatat në nivel ministror për të planifikuar Samitin e së Ardhmes në vitin 2024.
Të bashkuarit për të shpëtuar shtëpinë tonë të përbashkët duhet të jetë në krye të axhendës.
Kriza e trefishtë planetare e ndryshimeve klimatike, humbja e biodiversitetit dhe ndotja është përshpejtuar dhe intensifikuar vitet e fundit.
Për më tepër, bota po i afrohet rrezikshëm pikave kthese të pakthyeshme, të tilla si kolapsi i shtresave të akullit të Antarktidës Perëndimore dhe Grenlandës, shkëmbinj nënujorë koralorë të zbardhur dhe një humbje e konsiderueshme e pyjeve tropikale.
Raporti i fundit nga Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike tregon se ngrohja globale është vendosur të arrijë ose tejkalojë objektivin e rënë dakord ndërkombëtarisht prej 1.5º Celsius në dy dekadat e ardhshme, madje edhe në skenarin më të mirë të arritjes së emetimeve neto zero deri në vitin 2050.
Pavarësisht këtyre rreziqeve dhe sfidave, është ende e mundur të arrihet një ekonomi globale e gjelbër dhe e barabartë. Një pikënisje e mirë do të ishte që vendet dhe komunitetet që kanë përfituar më shumë nga dekada të tëra të shfrytëzimit planetar, të pranojnë se kanë një përgjegjësi të veçantë për të ndihmuar në zbutjen e krizës klimatike.
Vendet e pasura në mbarë botën janë përgjegjëse për rreth gjysmën e emetimeve historike të karbonit, të cilat kanë qenë thelbësore për zhvillimin e tyre.
Marrëveshja e Parisit për klimën thekson kështu në mënyrë eksplicite se qeverisja mjedisore duhet të vazhdojë mbi bazën e “përgjegjësive të përbashkëta por të diferencuara” – një parim thelbësor i Konventës Kuadër të OKB-së për Ndryshimet Klimatike të miratuar në Samitin e Tokës në 1992 në Rio de Zhaneiro.
Por përgjegjësia e angazhimit për një tranzicion të gjelbër dhe të drejtë qëndron mbi të gjithë ne. Në vendet e pasura, ku të pasurit janë përgjegjës për shumë më tepër emetime sesa të varfrit, zgjidhjet mjedisore duhet të bëjnë dallimin midis emetuesve të lartë dhe të ulët.
Dhe ndërsa vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme kanë një të drejtë të pamohueshme për të ndjekur rritjen, ato duhet të zhvillohen në mënyrë më të qëndrueshme për të mirën e qytetarëve të tyre.
Bashkëpunimi dypalësh, si dhe institucionet shumëpalëshe, duhet t’i ndihmojnë ata të harmonizojnë politikat e tyre me objektivat e reduktimit të emetimeve, mbrojtjen e biodiversitetit dhe një zhvendosje drejt një ekonomie rrethore.
Për të gjeneruar vullnetin e nevojshëm politik për t’u angazhuar për një tranzicion të drejtë të gjelbër, vendet kanë nevojë për një vizion të bollëkut të energjisë, biodiversitetit të pasur dhe një planeti të lulëzuar.
Për këtë qëllim, si anëtarë të Bordit Këshillimor të Nivelit të Lartë të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së për Multilateralizmin Efektiv (HLAB), ne propozojmë që një Pakt për të Ardhmen, i cili është propozuar si rezultat i Samitit të së Ardhmes, të përfshijë grupin të rekomandimeve për të ribalancuar marrëdhëniet midis njerëzve dhe planetit të përshkruara në raportin që HLAB i dorëzoi Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së në prill.
Propozimet tona kërkojnë një planet të shëndetshëm është një e mirë publike globale nga e cila përfiton mbarë njerëzimi.
Ai do të përafronte angazhimet ekzistuese të traktatit, do të rriste ambiciet kolektive dhe do të grumbullonte burimet për t’u mundësuar shteteve dhe aktorëve jo shtetërorë të ndërtojnë një të ardhme neto zero.
Për vendet në zhvillim, tranzicioni i gjelbër ofron një shans për t’u bashkuar me radhët e vendeve me të ardhura të larta në botë.
Ndërsa atyre u mungojnë mjetet financiare për të financuar politika ambicioze si Akti i Zvogëlimit të Inflacionit të SHBA-së dhe Marrëveshja e Gjelbër Evropiane, shumë prej këtyre vendeve kanë burime të bollshme natyrore, si pyjet që duhen mbrojtur për të ruajtur planetin dhe mineralet kritike dhe tokat e rralla të kërkuara. për të arritur tranzicionin e energjisë.
Si pjesëmarrës aktivë në negociatat për një Pakt për të Ardhmen, vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme mund të rrisin ambiciet e tyre të gjelbra, të marrin drejtimin në krijimin e një të ardhmeje të qëndrueshme dhe të shtyjnë kundër “ndarjes ndërkombëtare të punës” së vjetër, në të cilën burimet e tyre natyrore u shfrytëzuan për të krijuar pasuri dhe për të përshpejtuar dekarbonizimin në ekonomitë e përparuara.
Në vend të kësaj, në Samitin e ardhshëm të së Ardhmes, ata mund të propozojnë dhe negociojnë marrëveshje shumëpalëshe dhe mekanizma financimi për të ofruar një tranzicion të drejtë klimatik krahas Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm.
Tashmë janë hedhur themelet e një Pakti për të Ardhmen që funksionon për njerëzit dhe planetin. Hapi i parë është riafirmimi i detyrimeve ekzistuese të traktatit – duke përfshirë
Marrëveshja e Parisit për klimën, Korniza Globale e Biodiversitetit Kunming-Montreal dhe të tjera – dhe për të përshpejtuar progresin me objektiva të kufizuara në kohë, duhet gjithashtu të angazhohet për emetimet neto zero; heqjen graduale e lëndëve djegëse fosile; sigurimi i energjisë së pastër për 800 milionë njerëz që nuk kanë akses në energji elektrike; ndalimi i shpyllëzimit (duke përfshirë një mekanizëm të ri nxitës për të mbrojtur pyjet në këmbë); objektivat e biodiversitetit që respektojnë të drejtat e popujve indigjenë dhe të komuniteteve lokale; rigjenerimi i sistemeve natyrore; dhe një planet pa ndotje.
Problemi është se pa investime, këto angazhime do të mbeten premtime në letër. Kështu, HLAB miraton rekomandimet e Grupit të Ekspertëve të Nivelit të Lartë të OKB-së për Angazhimet për Emetimet Neto Zero të Subjekteve Joshtetërore në vitin 2022, të cilat specifikojnë shkallën e investimeve të nevojshme për të arritur emetimet neto zero dhe hapat praktikë që shtetet anëtare dhe shumëpalëshe bankat duhet të ndërmarrin për të filluar plotësimin e këtyre nevojave.
HLAB gjithashtu thekson se, përveç mobilizimit të burimeve financiare, një tranzicion i drejtë i gjelbër kërkon transferime të njohurive dhe teknologjisë. Dhe nënvizon rëndësinë e çmimit dhe rregullimit të emetimeve të karbonit, eliminimit të subvencioneve të karburanteve fosile, rritjes së transparencës në lidhje me emetimet dhe kapjen e karbonit, dhe ofrimin e stimujve për të përshpejtuar kalimin drejt energjisë së pastër.
Rifitimi i ekuilibrit me natyrën jo vetëm që do të siguronte mbijetesën e brezave të ardhshëm, por do të krijonte gjithashtu mundësi të panumërta për gjeneratat aktuale.
Megjithatë, për të pasur sukses, pakti duhet të përfshijë angazhime të forta dhe të krijojë pritshmëri të qarta. Me përgatitjet për Samitin e së Ardhmes në vazhdim, tani është koha për të filluar të imagjinojmë rrugën tonë të përbashkët drejt një tranzicioni të qëndrueshëm dhe të barabartë./ Përshtatur nga Project Syndicate/
