Afro-amerikania Henrietta Lacks (1920-1951) mbeti në librat shkollorë mjekësorë, duke iu falënderuar “qelizave të pavdekshme” që u përdorën për dekada për kërkime të rëndësishme.
Henrietti, një grua e varfër, u diagnostikua me kancer në nëntor të vitit 1950. Ajo ishte vetëm 30-vjeç dhe po kurohej në Spitalin John Hopkins, asokohe institucioni kryesor i kujdesit shëndetësor në SHBA që trajtonte pacientë të varfër dhe afrikano-amerikanë.
Mjekët, pa lejen e saj (nuk ishte e nevojshme në atë kohë), morën një mostër të tumorit dhe një prej indeve të shëndetshme përreth, i cili në një moment hyri në duart e doktor George Gey, drejtues i Laboratorit për Kulturë të Indeve. Ai sajoi disa pajisje që ndihmuan në rritjen e qelizave laboratorike, kështu që filloi “rritjen” e qelizave.
Ai zbuloi se disa nga qelizat e Henrietta ishin vazhdimisht në rritje dhe nuk vdisnin pas disa ndarjeve, kështu që ishte në gjendje të krijonte një linjë qelizore duke i shumëzuar.
Në tetor 1951, Henrietta Lacks vdiq nga kanceri që ishte metastazuar në të gjithë trupin, por qelizat e saj, të formuara nga një kampion indesh, ende jetojnë dhe vdesin në laborator. Zinxhiri i këtyre qelizave është i pavdekshëm – ai është ruajtur me dekada dhe njihet si linja qelizore HeLa.
Ky kultivim i qelizave të saj solli një revolucion të vërtetë në kërkimet mjekësore. Falë tyre, shkencëtarët dolën me vaksinën e parë kundër poliomielitit, qelizat e saj ishin të parat që u klonuan me sukses (1955), dhe deri në atë moment ata kishin hyrë tashmë në “prodhimin në masë” dhe ishin gjithnjë e më të kërkuara midis studiuesve.
Ato më vonë u përdorën për të testuar për SIDA-n, efektet e ilaçeve dhe kimikateve, madje dhe për të trajtuar kancerin, dhe ato u shkrinë me qelizat e kafshëve – shkencëtarët kombinuan qelizat HeLa me qelizat e miut për të krijuar qelizat e para hibride të kafshëve njerëzore.
Nga rruga, në vitet 1960, NASA dërgoi disa hapësirë anijesh me stacione HeLa në hapësirë në satelitin Discoverer 18.
Sipas disa të dhënave, shkenca ka dalë me më shumë se 10,000 patenta falë qelizave të pavdekshme, dhe vlerësimet thonë se rreth 20 ton qeliza HeLa janë rritur.
