Gazeta britanike “Guardian”shkruan se paqja në Ballkan është sërish e rrezikuar, dhe se qeveritë e BE-së duhet t’i kundërvihen qeverisë serbe sa nuk është vonë. Analiza e situatës në Evropë, Britaninë e Madhe dhe BE, dhe në Ballkanin Perëndimor, përmend edhe Serbinë e Aleksandër Vuçiqit dhe Hungarinë e Viktor Orbanit, si “kuajt e Trojës së Putinit, duke thënë se kjo ngre pyetje në lidhje me zbatimin e angazhimeve themelore ligjore të anëtarësimit të Hungarisë në BE dhe statusit të vazhdueshëm të Serbisë si një vend kandidat i BE-së.
Tmerret e Mariupolit duhet të na kujtojnë një rrezik të ri për Sarajevën
Samiti i fundit evropian në Versajë humbi një mundësi të madhe: për të nisur, në një vend simbolik, një rend të ri të pasluftës për Evropën. Ne nuk jemi ëndërrimtarë; ne e dimë se anëtarësimi në Bashkimin Evropian nuk është i lehtë dhe se të njëjtat procedura zbatohen, në parim, si për Ukrainën, si për vendet kandidate në Ballkan. Por kishte një mundësi për të krijuar një bashkim politik që do të lidhte hendekun midis një bashkësie më të lirshme dhe anëtarësimit të plotë. Në vend të kësaj, liderët evropianë vazhduan sikur procedurat e rregullta të BE-së në kohë paqeje janë ende të përshtatshme në rastin ekstrem të luftës në Evropë. Projekti i lirisë dhe paqes i hapi rrugën BE-së së burokratëve dhe zyrtarëve.
Por BE-ja nuk është më bashkimi ekonomik i viteve të fundit; Vladimir Putin e ka kthyer pa dashje atë në aleancën normative dhe institucionale të viteve të themelimit. Ajo duhet të bëhet përsëri siç ka qenë, pasi detyra e saj tani nuk është vetëm mbrojtja e Ukrainës nga agresioni rus, por edhe forcimi i mbrojtjes së anëtarëve të saj më të rinj, veçanërisht shteteve baltike, dhe përfshirja në të të gjitha ato shtete që duan të bëhen pjesë e asaj mbrojtjeje të BE-së. Ajo që nevojitet është një “Trekëndësh i zgjeruar i Vajmarit” (i cili që nga viti 1991 ka lidhur Gjermaninë, Francën dhe Poloninë). Kjo do t’i kushtonte vëmendje të veçantë zgjerimit rajonal të dimensionit të sigurisë brenda BE-së. Gjermania, Franca, Polonia dhe shtetet baltike duhet të hyjnë në një bashkëpunim më të fortë të politikës së sigurisë, nëse është e nevojshme edhe në fushën e parandalimit bërthamor.
Mbretëria e Bashkuar duhet të afrohet sërish me komunitetin politik të Evropës, një bashkësi që u çua dëm nga Brexit. Por një mbrojtje më e fortë kundër Rusisë do të thotë gjithashtu se kuajt e Trojës së Putinit, si Hungaria e Viktor Orbanit dhe Serbia e Aleksandar Vuçiqit, duhet të kundërshtohen më me vendosmëri. Kjo ngre pyetje mbi të gjitha në lidhje me zbatimin e angazhimeve themelore ligjore të anëtarësimit të Hungarisë në BE dhe statusit të vazhdueshëm të Serbisë si një vend kandidat i BE-së.
Bosnje-Hercegovina meriton vëmendje të veçantë në këtë kontekst. Politikanët serbë në Beograd dhe në Banja Luka (kryeqyteti i Republikës autonome Serbe të Bosnjës) po nxisin tendenca përçarëse që, 30 vjet pas fillimit të luftës në Jugosllavi, po shpërbëjnë konfederatën e brishtë të Bosnje-Hercegovinës. Ata madje po bëjnë që një luftë e re midis grupeve etnike të vendit të duket e mundshme. Separatistët serbë mund të jenë të sigurt në mbështetjen aktive të regjimit të Putinit.
Putini ka dhënë planin për manovra të tilla të turpshme para syve tanë që nga viti 2008 në rastin e Gjeorgjisë dhe që nga viti 2014 në Ukrainë. BE mbylli njërin sy karshi kësaj, duke injoruar provokimet e Kremlinit dhe manovrat përçarëse të kundërshtarëve të unitetit evropian, nga Marine Le Pen te Orbán. Ndërsa Putin përgatiti me përpikëri planet e tij të sulmit, varësia energjetike e Evropës u rrit në mënyrë dramatike ndërsa shpenzimet gjermane të mbrojtjes u ulën. E gjithë kjo u promovua në mënyrë aktive, jo më së paku në Gjermani, nga akterët politikë të vijës së parë, pavarësisht dëshmive të qarta të neo-imperializmit rus. Kjo lind një detyrim të veçantë sot.
Qytetarët evropianë tani kanë dëgjuar të shtëna zemërimi dhe qeveritë e tyre po qëndrojnë sërish më pranë njëri-tjetrit në mbrojtje të vlerave dhe institucioneve demokratike. Së bashku ata kanë vendosur për sanksione kundër Rusisë dhe dërgimin e armëve në Ukrainë, por ata nuk mund të parandalojnë vuajtjet e popullatës civile ukrainase. Ashtu siç duhet të kishin ardhur sanksionet dhe dërgesat e armëve, më së voni, kur ushtria ruse u vendos në kufijtë e Ukrainës në vitin 2021, ne nuk duhet të presim tani në rastin e Bosnje-Hercegovinës derisa edhe atje të jetë tepër vonë.
Ne bëmë thirrje në vitin 1992 që Evropa të merrte një veprim vendimtar për qytetin e rrethuar të Sarajevës, por kot. Vetëm gjenocidi bëri të ketë më pas një ndërhyrje të vonuar, e cila nuk u pasua nga një rend i qëndrueshëm në Ballkan. Sot, BE-ja duhet të jetë më vigjilente dhe të shpreh qëllimin e saj të qartë për të përfshirë Bosnjë-Hercegovinën në një komunitet politik që përfshin ndihmën kundër provokimeve dhe agresioneve të mundshme. Ajo duhet të mbështesë një aleancë që paralajmëron separatistët serbë dhe angazhon Kroacinë, sikurse Slloveninë, të mbështesë Federatën e Bosnjë-Hercegovinës dhe të marrë pjesë në një rend të qëndrueshëm të pasluftës në të gjithë Ballkanin.
Qeveria serbe duhet të kuptojë se opsioni i saj për t’u bashkuar me BE-në do të humbet nëse rrezikon paqen në Ballkan dhe kërkon të fitojë terren duke shfrytëzuar luftën në Ukrainë. Projekti i Putinit për një “botë ruse” kishte një pararendës në “botën serbe” të Sllobodan Millosheviçit, në të cilin bashkatdhetarët në Bosnje dhe Mal të Zi do të silleshin në shtëpi, në perandorinë amë, ashtu siç u sollën “në shtëpi” rusët etnikë në Krime dhe në rajonin e Donbasit në vitin 2014. Ëndrra e Millosheviqit përfundoi në gjykatën penale ndërkombëtare.
Serbët në Banja Luka dhe Beograd duhet të vendosin se cilës anë i takojnë. Milorad Dodik, lideri serb i Bosnjës, ka refuzuar sanksionet kundër Rusisë dhe palët e interesuara ruse (dhe kineze) sa vijnë e shkojnë në Beograd. Një sinjal i qartë për Bosnje-Hercegovinën, si dhe për Malin e Zi anëtar të NATO-s, do të tregonte se këto dy shtete llogariten si pjesë e botës demokratike dhe i përkasin një komuniteti të zgjeruar evropian. Përpjekjet për të ndaluar bazimin e ligjeve zgjedhore dhe të administratës shtetërore në proporcionalitetin etnik po rezonojnë gjithnjë e më shumë në shoqërinë civile boshnjake, veçanërisht në mesin e brezit të ri për të cilin nacionalizmi etnik nuk ofron asnjë shans për paqe dhe prosperitet. Në këtë mënyrë, Putin mund të përfundojë pa dashje duke forcuar Bashkimin Evropian.
