Supozohet që ai i fuqishmi duhej të kishte frikë nga e vërteta.
Gazetarët kishin për qëllim “të mbanin të vërtetën në pushtet”. Provat kishin për qëllim të shkatërronin keqbërësit ashtu si rrezet e diellit bëjnë vampirit.
Gjenden provat, logjika ec vetiu dhe të fuqishmit vihen përballë turpit dhe sillen para drejtësisë.
Historikisht, të fuqishmit janë përpjekur të censurojnë dhe zhdukin faktet.
Nazistët u përpoqën ta mbanin të fshehur të vërtetën për mizoritë e tyre. Udhëheqja sovjetike do të thërriste me sëkëlldi kur disidentët i kalonin botës së jashtme informacione për kushtet në gulage.
Richard Nixon u rrëzua pasi u zbuluan faktet e përgjimit ndaj kundërshtarëve të tij politikë dhe tentativa për fshehje më pas.
Por çfarë ndodh kur të fuqishmit nuk kanë më frikë nga e vërteta, dhe shfaqin shpërfilljen e tyre për të – siç e shohim në sjelljen e Vladimir Putinit të Rusisë dhe Donald Trump të Amerikës?
Pse është zhdukur turpi dhe pse mbretëron mosndëshkimi? A jemi tani të pafuqishëm për të kërkuar llogari nga të fuqishmit?
Në SHBA javën e kaluar, Trump përsëri gënjeu “madhërisht” dhe paturpësisht.
Në një ngjarje televizive event të “CNN”, gazetarja Katie Collins u përpoq ta drejtonte atë me një sërë provash dhe argumentesh racionale, por ai thjesht u argëtua duke hedhur poshtë çdo të vërtetë apo logjikë.
Sipas Trump, zgjedhjet presidenciale që ai humbi në 2020 ishin “të manipuluara”, pavarësisht se nuk kishte asnjë provë për pretendime të tilla, reporterja E Jean Carroll, në lidhje me të cilën një juri civile e shpalli Trumpin fajtor për shpifje dhe abuzim seksual, ishte thjesht një “idjote”.
Kur Collins iu kundërvu për dokumentet e klasifikuara që Trump kishte nxjerrë nga Shtëpia e Bardhë, ai kërkoi ta dobësonte duke e quajtur një “person i mbrapshtë”.
Publiku në New Hampshire, plot me fansa të Trump, bërtiste dhe brohoriste.
Në vend që të “kërkohej llogari” për të vërtetën, Trump pati ditën e tij në terren duke treguar se si ai donte t’ia dinte fare për këtë. Pse mbështetësit e tij kënaqen kaq shumë me këtë?
Ka, para së gjithash, një ndjenjë lehtësimi të fortë që vjen nga hedhja poshtë e peshës së fakteve, kufizime të një realiteti të zymtë.
Faktet janë përgjithësisht gjëra të pakëndshme, por ato janë të dobishme për politikanët që po përpiqen të krijojnë një lloj prove se politika e tyre e madhe po funksionon.
Por Trump nuk kishte politika të qëndrueshme: ai mund të jetë më i djathtë se të djathtët dhe më pas të kthehet në të majtë kur i përshtatet. Që kur guvernatori i Floridës, Ron DeSantis, rivali i tij në krye të partisë republikane, është përpjekur të tregojë se është më konservator se Trump – dhe shumica e amerikanëve – për çështje të tilla si aborti, Trump është kujdesur të duket më liberal.
Trump nuk ka as ndonjë ideal për të cilën mund ta vini në siklet nëse e ka tradhtuar. Në vend të kësaj, ai i bën thirrje ndjenjës së pakënaqësisë së pastër, ku hedhja poshtë të gjitha formave të autoritetit dhe përgjegjësisë – autoriteti i logjikës, idealet, politikat racionale, “elitat” – është ajo që e bën atë tërheqës për njerëzit.
Megjithatë, në një demokraci si SHBA-të, realiteti mund të jetë hakmarrës. Refuzimi i fakteve rreth Covid nga Trump i kushtoi atij zgjedhjet e vitit 2020.
Çdo muaj, më shumë çështje gjyqësore shtohen kundër tij: më seriozja për përpjekjen (e pretenduar) për të detyruar zyrtarët në Gjeorgji të numërojnë më shumë vota në favor të tij në vitin 2020.
Fox News, rrjeti televiziv mbështetës i Trump, i cili ka hedhur me vetëdije teori konspirative që mbështesin pretendimet e tij për zgjedhje “të manipuluara”, sapo i ka paguar 787 milionë dollarë kompanisë që ajo akuzoi për falsifikimin e votave.
Putin ka më pak kufizime. Ndryshe nga diktatorët e mëparshëm luftënxitës, ai as që përpiqet të fshehë mizoritë e tij dhe synimin për të kryer gjenocid në Ukrainë.
Putin dhe propagandistët e tij flasin hapur për dëshirën e tyre për të shkatërruar identitetin dhe sovranitetin ukrainas, për rrëmbimin e fëmijëve ukrainas dhe riedukimin e tyre me forcë.
Ushtria ruse bombardon maternitetet, shkatërron infrastrukturën civile dhe qytete të tëra.
Putin-i dëshiron të tregojë se mund të bëjë vrasje masive haptazi dhe askush nuk mund të bëjë asgjë për këtë.
Ai dëshiron të hapë një humnerë midis së vërtetës dhe drejtësisë në mënyrë që lidhja midis të dyjave të prishet plotësisht.
Por pushtimi rus i Ukrainës mund të jetë gjithashtu një pikë kthese: murtaja e mosndëshkimit të Putinit ka filluar të përballet me iniciativa novatore të mëdha dhe të vogla.
Që nga fillimi i luftës, unë kam punuar me gazetarë dhe avokatë në Projektin Reckoning për të ndihmuar në “shpejtimin” e drejtësisë rreth mizorive.
Juristët dhe gazetarët nuk punojnë shpesh së bashku – por në këtë rast të dy palët janë në të njëjtën anë.
Ekipet e reporterëve ukrainas të trajnuar në ligjin ndërkombëtar të të drejtave të njeriut po mbledhin prova të mizorive në terren përmes dëshmive të viktimave.
Më pas krijohen kështu përmbajtje mediatike bazuar në këto prova për “gjykatën e opinionit publik”, ndërkohë që ekipi ynë ligjor ec përpara me çështjet. Zakonisht, rastet e krimeve të luftës vijnë shumë kohë pas përfundimit të një konflikti; në këtë luftë, sidoqoftë, ne duhet t’i ndërtojmë ato ndërsa është duke u kryer.
