Nga Gjergj Erebara
Për nga numri i posteve në këshillat bashkiakë të Shqipërisë dhe votave të fituara renditet në vend të katërt, pas Partisë Socialiste, koalicionit Bashkë Fitojmë dhe Partisë Demokratike zyrtare. Por për shkak se votat e PSD-së duket se janë përqendruar në mënyrë strategjike në disa qarqe të vendit, nëse të dielën do të kishte pasur zgjedhje parlamentare dhe jo zgjedhje të pushtetit vendor, Tom Doshi do të kishte fituar tre mandate deputetësh në Shkodër, dy në Tiranë, një në Durrës dhe një në Dibër, ndërsa nuk është shumë larg fitimit të një mandati edhe në Elbasan.
Një mandat tjetër i mundshëm është në qarkun e Fierit, ku PSD ka marrë rreth 8600 vota. Me shtatë deri në nëntë mandate deputetësh, kryetari i socialdemokratëve, i sanksionuar nga amerikanët për ‘përfshirje në korrupsion madhor’, me shumë gjasa mund të jetë një nga politikanët më të fuqishëm të vendit. Nuk është pa gjasa që, nëse dy palët tradicionale të politikës shqiptare, PS dhe PD, të ndahen për pak mandate qeveritare, siç ka ndodhur në 2009 e 2013, Doshi të gjendet në pozicionin e “kingmaker-it”, pra forcës përcaktuese që mund t’i japë shumicën qeverisëse secilit krah që dëshiron.
Me pak fjalë, suksesi elektoral i Doshit në shumë qarqe kyçe dhe, mbi të gjitha, në qarqet që më parë kanë qenë baza të fuqishme të opozitës, lehtëson punën e Edi Ramës për një mandat të katërt, edhe në rast se në ndonjë farë mënyre, opozita ringrihet.
BIRN analizoi të dhënat për rezultatin e zgjedhjeve për këshillat bashkiake në të gjithë vendin, duke agreguar votat e secilës parti në rang kombëtar. Shqiptarët votojnë për këshilla bashkiake përmes sistemit të listave të mbyllura, në të cilat, partitë rendisin kandidatët e vet. Dyzet parti u regjistruan në garën e të dielës së kaluar, ku jo të gjitha garuan në të gjitha bashkitë e vendit.
Në total, shqiptarët hodhën 1.35 milionë vota të vlefshme për këshillat e bashkive dhe zgjodhën 1613 këshilltarë.
Partia Socialiste mori 580 mijë vota dhe 757 këshilltarë, pasuar nga koalicioni i opozitës kryesore Bashkë Fitojmë me 248 mijë vota dhe 292 mandate. Partia Demokratike zyrtare mori 104 mijë vota dhe 123 mandate. Partia Socialdemokrate mori 86 mijë vota ose 6.4%, me 116 mandate për këshilltarë.
Nëse krahasohet me rezultatin e zgjedhjeve të vitit 2021, numri i votave të PSD-së është rritur me 2.4 herë, ndërsa numri i mandateve potenciale për parlament është rritur me mbi dy herë. PSD mori në zgjedhjet e fundit parlamentare 35 mijë vota ose 2.3% të votave të vlefshme. Përqendrimi i këtyre votave në Shkodër dhe Tiranë i dha asaj dy mandate në Shkodër dhe një në Tiranë.
Partia Agrare Ambientaliste e drejtuar prej kohësh nga Agron Duka, u rendit e pesta për nga numri i votave të fituara në zgjedhjet vendore. Ajo mori 44 mijë vota ose 3.3% të votave të vlefshme, dhe siguroi 52 këshilltarë. Ajo ka përfaqësi në 48 nga 61 këshillet bashkiake të vendit. Kryetari Duka, një biznesmen, deklaroi në media pas zgjedhjeve se ai është i hapur për negociata për zgjedhjet e ardhshme parlamentare, duke sinjalizuar një afrim të mundshëm me Partinë Socialiste. Duka ka qenë më herët ministër socialist, por ka ndryshuar krah dhe ka shumë vite në opozitë.
Partia Republikane Shqiptare e Fatmir Mediut mori 32 mijë vota ose 2.4, pasuar nga Partia Drejtësi, Integrim dhe Unitet, me 29 mijë vota ose 2.2 për qind.
Edhe gjashtë parti të tjera morën më shumë se sa 1% të votave, ndërsa pjesa tjetër e subjekteve zgjedhore morën më pak se sa 1% të votave të vlefshme në rang vendi.
Përveç katër partive të mëdha, Socialistët, Bashkë Fitojmë, Partia Demokratike dhe Socialdemokratët, partitë e tjera të vogla dhe kandidatët e pavarur morën sëbashku 24% të votave.
Makineri elektorale
Partitë e vogla kanë shërbyer tradicionalisht në Shqipëri si makineri elektorale në shërbim të të mëdhenjve. Në fillim të viteve 2000, pasi Kushtetuta e vitit 1998 krijoi kushtet që partitë e vogla që kalonin pragun prej 2% të fitonin tre mandate deputetësh, disa parti të ndryshme u shfaqën si forca të rëndësishme elektorale, duke shërbyer te forcat e mëdha për makinacione të ndryshme. Në një rast, ato u cilësuan si “parti taksi” apo “parti ministri.” Termi i parë lidhet me një deklaratë të ish-kryeministrit Fatos Nano, i cili refuzoi të bëjë koalicion parazgjedhor me disa parti të vogla, në atë kohë të pozicionuara majtas, si Partia Agrare apo Partia Socialdemokrate, duke deklaruar se këto lloj partish ishin si shërbim taksi, mund të hipësh ose të zbresësh kur të duash.
“Partia ministri” ishte termi që nënkuptonte një makineri elektorale të lidhur me një ministri të caktuar. Fjala vjen, Partia Agrare lidhej me drejtimin e Ministrisë së Bujqësisë nga ish-kryetari i kësaj partie, Lufter Xhuveli.
Në fillim, supozimi ishte që një parti e tillë përdor një rrjet të gjerë drejtorish dhe të punësuarish në shtet si dhe familjarët e tyre për të mobilizuar vota, të cilat, në rang kombëtar, mbështesin shumicën parlamentare të njërës prej partive të mëdha. Dhe duke qenë se këto parti e lidhin ekzistencën e vet me shfrytëzimin e burimeve publike, të tilla si vende pune apo fonde publike, ato rrezikojnë të shuhen në rast se bien në opozitë.
Si të tilla, këto lloj partish mësuan të ndryshojnë krah politik pa shumë mëdyshje. Në vitin 2005, kur Partisë Demokratike iu desh të forcojë maxhorancën e vet të dobët parlamentare, Partia Agrare, e cila kishte shërbyer për dy mandate për socialistët, bëri aleancë me të dhe vijoi të mbajë Ministrinë e Bujqësisë.
Në vitin 2009, Lëvizja Socialiste për Integrim, pasi Partia Demokratike nuk arriti të sigurojë një shumicë parlamentare, ndryshoi krah duke marrë një kuotë pushteti në të gjithë administratën shtetërore të demokratëve. LSI ndryshoi krah sërish më 2013, duke i dhënë shumicë të cilësuar parlamentare socialistëve. Këta të fundit thirrën në ndihmë edhe partinë Drejtësi, Integrim dhe Unitet, elementët lokalë të së cilës në Elbasan u integruan më vonë në PS. Njëri prej tyre, Aqif Rakipi, i cili u zgjodh fillimisht në aleancë me PD-në në Elbasan, u shpall “non grata” më vonë nga amerikanët.
Makineri elektorale të tilla kanë demonstruar në të shkuarën aftësinë për të ndryshuar profilin politik të një zone në mënyrë drastike, nga tradicionalisht e majtë në të djathtë ose anasjellas. Ndërsa socialdemokratët duket se kanë kontribuuar në zgjedhjet e së dielës në këtë funksion në disa bashki të rëndësishme, si Shkodra, Lezha e Dibra. Në Shkodër, ku kandidati socialist Benet Beci fitoi duke marrë gati 35 mijë vota në zgjedhjet lokale, PSD arriti të marrë 13 mijë vota për këshill bashkiak, duke sugjeruar se më shumë se një e treta e suksesit të Becit i dedikohet mbështetjes nga PSD. Kjo e fundit nuk është zyrtarisht në aleancë me socialistët, por ka mbështetur publikisht qeverinë e Edi Ramës, ndërsa tre deputetët e saj në parlament votojnë rregullisht në mbështetje të maxhorancës.
Në zgjedhje lokale, partitë e vogla duket se u shërbejnë të mëdhenjve njëkohësisht si makineri elektorale dhe si një mjet i leverdisshëm për të kontabilizuar kontributin e secilit prej të fortëve të zonave në rezultatin final të kandidatit për kryetar bashkie. Për shembull, një këshilltar bashkiak, që në të shkuarën të del si kandidat apo këshilltar i një partie të caktuar, rezulton më vonë kandidat i një partie krejt tjetër.
Kjo duket se shpjegon faktin që në disa bashki të vogla, si, fjala vjen, Pukë apo Kukës, ka një numër të pazakontë partish garuese për këshill bashkiak. Për shembull, në Kukës, për 31 postet e këshillit bashkiak, garuan 29 parti. Nga këto, nëntëmbëdhjetë parti siguruan nga së paku një vend në këshill. Nga kontrolli i disa prej kandidatëve fitues, duket se shumë prej tyre kanë ndryshuar parti./ BIRN
