Në vetëm një mbrëmje, një stuhi e fortë mori të paktën pesë jetë njerëzish dhe la të tjerë të lënduar në katër vende të rajonit.
Ajo shkuli pemët, dëmtoi çatitë, dëmtoi ndërtesa, linja të energjisë elektrike dhe për shkak të saj u mbyllën aeroportet.
Më 19 korrik, stuhia kaloi nëpër Slloveni, Kroaci, Bosnjë dhe Hercegovinë dhe përfundimisht arriti në Serbi.
Dhe një shpjegim ishte se ishte një “stuhi rrotulluese”, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
Por çfarë është një stuhi “stuhi rrotulluese” dhe si ndryshon nga ato që kemi hasur deri tani?
Si duken “stuhitë rrotulluese”?
Ato janë të rralla, por kanë një tendencë të lartë për të prodhuar mot të rrezikshëm si erëra të forta dhe shkatërruese, breshër të madh dhe nganjëherë tornado.
Sipas Shërbimit Kombëtar të Motit të Shteteve të Bashkuara, ato shoqërohen kryesisht me bubullima dhe reshje të dendura shiu.
Ato mund të zgjasin disa orë, të jenë shumë intensive dhe të mbulojnë qindra kilometra, sipas Administratës Kombëtare të Oqeanit dhe Atmosferës së SHBA.
Meteorologët paralajmërojnë se ato kanë karakteristika të veçanta që i dallojnë nga stuhitë e tjera dhe kërkojnë monitorim dhe paralajmërime të kujdesshme.
Çfarë e bën të ndryshme një “stuhi rrotulluese”?
Stuhi të tilla ndodhin kur një masë ajri e ftohtë arrin tokën e mbinxehur, duke shkaktuar paqëndrueshmëri ekstreme termike në atmosferë.
Një nga kushtet për formimin e tyre thuhet se është e ashtuquajtura “prerje e erës”, që nënkupton se shpejtësia e erës dhe drejtimi i saj ndryshojnë sipas lartësisë.
Ajo që i bën ato unike nga të gjitha llojet e tjera të stuhive, sipas Shërbimit Kombëtar të Motit të Shteteve të Bashkuara, është se kanë rrjedha të forta dhe të vazhdueshme që rrotullohen brenda reve.
Shkencëtarët e quajnë këtë rrotullim një mesociklon.
Sipas Administratës Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike të SHBA-së (NOAA), rrymat lart mund të arrijnë shpejtësi mbi 160 kilometra në orë dhe mund të jenë përgjegjëse për krijimin e breshrit gjigant dhe tornadove shkatërruese, përcjell Telegrafi.
Cili është rreziku i tornadove?
Laboratori Kombëtar i Stuhive të Mëdha të SHBA (NSSL) thotë se më pak se 20 për qind e të gjitha “stuhive rrotulluese” prodhojnë një tornado.
Megjithatë, shtojnë ata, ato janë përgjegjëse për krijimin e shumicës dërrmuese të të gjitha tornadove, veçanërisht atyre shkatërruese.
Ata gjithashtu theksojnë se janë duke u zhvilluar kërkime për të zbuluar pse disa nga këto stuhi shoqërohen me tornado, ndërsa të tjerat jo.
Ku janë “stuhitë rrotulluese” më shkatërruese?
Mund të ndodhin kudo në botë. Megjithatë, ato janë më të zakonshmet dhe deri tani më shkatërrueset në pjesën qendrore të Shteteve të Bashkuara, ku, siç shpjegojnë meteorologët, ka fusha të mëdha dhe të gjera të nevojshme për zhvillimin e stuhive të tilla.
Siç kujtojnë mediat, ato shkaktuan një tornado në Oklahoma në vitin 2013 që vrau 51 njerëz. Ato janë gjithashtu përgjegjëse për tornadon që vrau 320 njerëz në Alabama, Mississippi dhe Tennessee. Në të njëjtin vit, 161 njerëz vdiqën nga një tornado në shtetin e Misurit.
Një studim i janarit 2023 nga Shoqëria Amerikane Meteorologjike parashikon një rritje prej 6.6 për qind në frekuencën e tyre në mbarë vendin deri në fund të shekullit si rezultat i ngrohjes globale.
Cila është situata në Evropë?
“Stuhitë rrotulluese” dhe tornadot që rezultojnë prej tyre nuk janë të rralla në Evropë.
Më shpesh, pjesë të Francës, Gjermanisë dhe Italisë veriore preken, kryesisht gjatë muajve të verës.
Ndër më të mëdhatë e fundit është ajo që goditi Republikën Çeke në qershor të vitit 2021, duke vrarë pesë persona dhe duke plagosur më shumë se 200 të tjerë.
Tornadot çdo vit shkaktojnë 80 vdekje dhe mbi 1500 lëndime në Dakotën e Jugut, Nebraska, Kansas, Oklahoma, Teksasin verior dhe Koloradon lindore.
Mesatarisht, Shërbimi Kombëtar i Motit i SHBA vlerëson se rreth 1,150 tornado ndodhin në këtë zonë çdo vit.
Ndërsa në Evropë, sipas të dhënave nga Baza e të Dhënave Evropiane të Motit të Rëndë (ESWD), 300 deri në 500 raporte tornado regjistrohen çdo vit. Sezoni i tornadove në këtë zonë zakonisht zgjat nga maji deri në gusht.
