Konventa e Bernës i kërkon qeverisë shqiptare që të ndërpresë punimet për projektin e debatueshëm të aeroportit të Vlorës, derisa të zhvillohet një procedurë e re e Vlerësimit të Ndikimit të Mjedisit si dhe një vlerësim i përshtatshëm i rreziqeve mjedisore.
Komiteti Drejtues i Konventës për Ruajtjen e Jetës së Egër dhe Habitateve Natyrore në Europë, e njohur shkurt si Konventa e Bernës, i ka kërkuar të enjten qeverisë shqiptare që të pezullojë punimet për ndërtimin e aeroportit të Vlorës – një projekt i kundërshtuar gjatë nga organizatat mjedisore vendase dhe ndërkombëtare.
Në rekomandimin 219, Konventa e Bernës thotë se kërkesa për pezullim punimesh u mor pas shqyrtimit të një sërë dokumentesh dhe një vlerësimi në mjedis të situatës.
“Duke marrë parasysh që Zona e Mbrojtur Vjosë-Nartë dhe rrethinat e saj, janë strehë për specie shtegtare, shpendë uji dhe specie të tjera të rralla që mbarështohen në tokë të mbrojtura nga Konventa e Bernës, AEWA (Marrëveshja Euro-Afrikane për shpendët shtegtarë të ujit) dhe Konventa për Speciet Shtegtare dhe të vetëdijshëm për ndikimin e parashikueshëm ekologjik të projektit të aeroportit në këtë tempull unik të natyrës,” thuhet në arsyetimin e vendimit.
Vendimi i Konvetës së Bernës u bë publik të enjten në një konferencë shtypi nga shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror në Shqipëri, PPNEA, Shoqata e Ornitologëve Shqiptarë AOS dhe EuroNatur.
Annette Spangenberg, drejtuesja e Ruajtjes së Natyrës pranë EuroNatur u shpreh se pozicioni i qartë i vendeve anëtare të Konventës së Bernës, përfshi Bashkimin Europian, ishte një mbështetje e rëndësishme.
“Shqipëria ka nënshkruar edhe këtë konventë evropiane për ruajtjen e natyrës – nëse qeveria nuk i përmbahet asaj, kjo nuk do e tregonte Shqipërinë në një dritë të mirë. Rekomandimi i Konventës së Bernës sigurisht që do të gjejë rrugën e tij në negociatat e anëtarësimit të Shqipërisë në Bashkimin Evropian,” tha Spangenberg.
Në fakt ky nuk është rekomandimi i parë që Shqipëria merr nga Konventa e Bernës për të pezulluar punimet deri në një vlerësim të duhur mjedisor, por kjo është hera e parë që Konventa shprehet me një vendim.
“Edhe më herët në mbledhjen e Komitetit Drejtues të Konventës së bernës vitin e kaluar, aeroporti ishte temë diskutimi, tani në rekomandimi është vendosur dhe Shqipëria është informuar për këtë,” thuhet në komunikatën për mediat shpërndarë nga organizatat mjedisore.
Shqipëria e ka firmosur Konventën e Bernës në vitin 1995 dhe është bërë anëtare e plotë e saj në vitin 1999.
Kontestimet nga aktivistët mjedisorë për aeroportin e Vlorës nisën menjëherë sapo planet e qeverisë për ndërtimin e tij morën formë në vitin 2021, duke kundërshtuar procedurën dhe po ashtu Vlerësimin e Ndikimit në Mjedis të cilin e cilësuan farsë. Në fakt, mjetet e rënda të kompanive ndërtuese dhe punimet në rrugët e zonës filluan ende pa u përmbyllur procedurat e dëgjesave publike, ndërsa organizatat mjedisore akuzuan për një mori gabimesh e shkeljesh në VNM-në e hartuar për këtë qëllim.
Projekti i aeroporti i Vlorës ishte një premtim i hershëm elektoral i kryeministrit Edi Rama, i cili u shty përpara pavarësisht se vetë studimet e qeverisë e vlerësuan atë të paleverdisshëm nga ana ekonomike, me risqe të larta dhe normë të ulët të kthimit të investimit. Për të nxitur investimin qeveria mori përsipër që të kompensojë të ardhurat e munguara të investitorëve privatë, duke vënë në dispozicion të projektit rreth 138 milionë euro të taksapaguesve përgjatë 10 viteve të para të operimit.
Në mars të vitit 2021, fitues u shpall konsorciumi i kompanive Mabco Construction në pronësinë e biznesmenit dhe politikanit kosovar, Behgjet Pacolli në partneritet me kompaninë turke, Yda Group, e cila ka në eksperiencën e saj ndërtime dhe operime në të paktën tre aeroporte në Turqi, Kazakistan dhe Ukrainë. Konsorciumi fitues ka marrë përsipër që të investojë 104 milionë euro për ndërtimin e aeroportit, por rreth një vit e gjysmë pas fitimit të tenderit, kompania turke, YDA Group u largua nga projekti dhe i shiti Pacollit paketën e vet prej 40% të aksioneve për një vlerë minimale prej 4450 eurosh.
Për aktivistët mjedisorë procedurat e ndjekura në miratimin e këtij projekti dhe më pas fillimi i punimeve janë në shkelje të ligjit. Organizatat janë bërë bashkë dhe kanë paditur vendimmarrjen e qeverisë në Gjykatën Administrative. Ata thonë se ndërsa punimet filluan në nëntor 2021, leja e ndërtimit për to doli vetëm 15 muaj më vonë. Po ashtu organizatat e mjedisit thonë se plani nuk ka marrë parasysh faktin që ndërtimi rrezikon më shumë se 220 lloje shpendësh.
