Petro Marko ishte arsimtar, publicist, gazetar, interbrigadist e shkrimtar shqiptar. Ai u lind në Dhërmi më 25 nëntor 1913.
Me tĂ« kryer filloren nĂ« fshatin e lindjes mĂ« 1924, shkoi nxĂ«nĂ«s nĂ« ShkollĂ«n Tregtare nĂ« VlorĂ« tĂ« cilĂ«n e mbaroi mĂ« 1932. NĂ« atĂ« shkollĂ« pati, ndĂ«r tĂ« tjerĂ«, si drejtor arsimtarin e studiuesin KolĂ« Kamsi dhe si mĂ«sues Ernest Koliqin; shkollĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n jepnin mĂ«sim dhe shumĂ« mĂ«sues italianĂ«, njĂ«ri prej tĂ« cilĂ«ve i prezantoi me “Manifestin” e Marksit.
Pasi kreu shkollën i takon të sillet gjatë nëpër Tiranën e asaj kohe në kërkim të ndonjë pune, derisa takon një ditë Hil Mosin, asokohe ministër i Arsimit, i cili e caktoi mësues në Dhërmi. Më pas transferohet për në Dhuvjan të Dropullit. Qëndron në kontakt të vazhdueshëm me shtypin e majtë, nëpërmjet gazetave greke, të cilat ia jepte Asim Vokshi.
U detyrua të largohej për herë të parë në Greqi. Qëndron në Korfuz, ku bie në kontakt me emigrantët politikë të atjeshëm me në krye dr. Omer Nishanin. Pastaj niset për në Athinë, ku kishte të vëllain Dhimitrin (Mimon).
Kthehet pas vendosjes tĂ« qeverisĂ« liberale tĂ« Mehdi beut – verĂ« 1935.  NĂ« pĂ«rfundim tĂ« LuftĂ«s Antifashiste nĂ« vitin ’44 kthehet ne ShqipĂ«ri duke organizuar edhe ardhjen e gati 300 shqiptarĂ«ve tjerĂ« nĂ« kohen kur shqiptarĂ«t kishin mbetur pa kurrfarĂ« organizimi. Gjendet nĂ« ShkodĂ«r nĂ« shtĂ«pinĂ« e Nush Topallit, kur Shkodra bastiset nga trupat serbe. Kur kthehet nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e çliruar, ftohet qĂ« tĂ« qĂ«ndrojĂ« nĂ« krye tĂ« gazetĂ«s “Bashkimi” nĂ« TiranĂ« nga 1945-1947, nga njĂ« kontroll i befasishĂ«m i gjejnĂ« shkrime jashtĂ« vijĂ«s sĂ« partisĂ«, (shkruan se Hysni Kapo e shpĂ«ton nga pushkatimi) lirohet mĂ« 15 maj 1950. 1957 mĂ«sues nĂ« teknikumin “8 NĂ«ntori”. 1973 i hiqet e drejta pĂ«r botim.
MĂ« 1975 i fusin nĂ« burg tĂ« birin, JamarbĂ«rin. Romani “Çuka e shtegtarit” – 1980 si direktivĂ« pĂ«r autokritikĂ« nga Partia; por s’ia pranuan e nuk u botua. Kjo pĂ«r tĂ« vetmin shkak se nuk mund tĂ« pajtohej qĂ« nĂ« ditĂ«t e para tĂ« pushtetit me fillimin e diktaturĂ«s, e sidomos kur provoi t’i rezistojĂ« diktatit qĂ« i vinte ShqipĂ«risĂ« asokohe nga jashtĂ«, kryesisht nga Beogradi.
27 dhjetor 1991 vdes dhe varroset sipas amanetit pa ceremoni. Presidenti i ShqipĂ«risĂ«, Alfred Moisiu, nĂ« vitin 2003 dekoroi Petro Markon me Urdhrin “Nderi i Kombit”.
Paraqitja e shkrimtarit Petro Marko me dy romanet e tij tĂ« parĂ« “Hasta la vista” dhe “Qyteti i fundit” nĂ« vitet ’60 Ă«shtĂ« njĂ« kthesĂ« e vĂ«rtetĂ« nĂ« historikun e shkurtĂ«r tĂ« romanit shqiptar. Dhe nuk Ă«shtĂ« fjala pĂ«r rrumbullakimin e njĂ« pĂ«rvoje krijuese por pĂ«rkundrazi, pĂ«r ndĂ«rprerje dhe dalje nga njĂ« pĂ«rvojĂ« e shartuar jo natyrshĂ«m nĂ« rrjedhat e letrare shqiptare, ishte njĂ« synim qĂ« rrĂ«fimi i romanit, pjesĂ«risht nĂ« vitet ’40, ’50, do tĂ« çlirohej dhe tĂ« hapej si vizion, univers krijues dhe si spektĂ«r tematik. Krahas kĂ«saj prirjeje tĂ« brendshme qĂ« kanĂ« tĂ« dy romanet e pĂ«rmendur pĂ«rballĂ« veprave tĂ« tĂ« njĂ«jtit zhanĂ«r tĂ« deriatĂ«hershĂ«m, kĂ«to vepra qĂ«ndronin superiore edhe si artikulim artistik.
Dhe pikërisht për natyrën e risive, për natyrën që pretendon ndryshime të vërteta të vlerave letrare. të gjitha veprat e Petro Markos u pëlqyen dhe u kërkuan nga lexuesi. Faqet më të fuqishme të prozës së Petro Markos reflektojnë triumfin e dashurisë dhe të humanizmit njerëzor. Pas tërë atij ferri nëpër të cilin kalon njeriu në rrëfimin e Petro Markos, ai arrin të mbetet i pamposhtur nga mizoritë e botës. Këtë bërthamë të brendshme e rrezatojnë personazhet nga romanet e tij, këtë shkëlqim biblik reflekton Petro Marko njeri dhe Petro Marko shkrimtar në tërë veprat e tij.
Nuk ka shembull nĂ« letĂ«rsinĂ« shqiptare, ku tĂ« jetĂ« gĂ«rshetuar dhe njehsuar aq shumĂ« mes vetes njeriu dhe krijuesi – Petro Marko njeri dhe Petro Marko shkrimtar. Me romanet e tij Petro Marko hyri nĂ« personalitetet mĂ« tĂ« shquara tĂ« kulturĂ«s shqiptare qĂ« sollĂ«n risi tĂ« vĂ«rteta nĂ« traditĂ«n letrare shqiptare.
Te vepra e tij rrezaton bindja dhe besimi i lindur për dashurinë dhe humanizmin njerëzor, ndonëse sa rrojti ishte ndër personalitetet më të persekutuar dhe më të munduara.
NĂ« vitin 2000, e shoqja Safo me tĂ« bijĂ«n Amantia, botojnĂ« “RetĂ« dhe gurĂ«t – IntervistĂ« me vetveten”, autobiografik ku Petro Marko plak merr nĂ« pyetje njĂ« version mĂ« tĂ« ri tĂ« vetvetes; libĂ«r ky qĂ« i kishte mbetur dorĂ«shkrim dhe kishte dĂ«shirĂ« ta botonte.
