Franca njoftoi arritjen e një marrëveshjeje “historike” me Kaledoninë e Re, në të cilën territori përtej detit, do të mbetej francez, por do të shpallej shtet i ri.
Presidenti francez Emmanuel Macron kishte bërë thirrje për bisedime për të zgjidhur konfliktet midis forcave besnike ndaj Francës dhe atyre që duan pavarësinë, duke u kërkuar zyrtarëve të zgjedhur të Kaledonisë së Re, si dhe udhëheqësve politikë, ekonomikë dhe të shoqërisë civile, të mblidheshin pranë Parisit për të hartuar një kornizë kushtetuese për territorin.
Pas 10 ditësh bisedimesh, palët ranë dakord që të krijohej një “Shteti i Kaledonisë së Re”.
Arkipelagu do të ruajë “një status brenda Francës, me kaledonianët që do të mbeten francezë”, tha Nicolas Metzdorf, një deputet anti-pavarësi. Ai u shpreh se “Nuk janë planifikuar më referendume, me përjashtim të atij që konfirmon këtë marrëveshje”.
Prioriteti tani është rimëkëmbja ekonomike e Kaledonisë së Re pas dhunës së vitit të kaluar që vrau 14 persona dhe vlerësohet se i ka kushtuar territorit dy miliardë euro, duke ulur me 10 për qind produktin e brendshëm bruto ( PBB ), tha ai.
Kryeministri François Bayrou tha se marrëveshja e sotme, e cila ende kërkon miratim parlamentar dhe në referendum ishte me “dimensione historike”.
Me një popullsi prej rreth 270,000 banorësh dhe të vendosur gati 17,000 kilometra larg Parisit, Kaledonia e Re është një nga disa territore përtej detit që mbeten pjesë integrale e Francës.
Është sunduar nga Parisi që nga vitet 1800, por shumë kanakë vendas ende e nuk e duan pushtetin e Francës mbi ishujt e tyre dhe duan autonomi ose pavarësi më të plotë.
Trazirat shpërthyen në maj të vitit 2024 pasi Parisi planifikoi t’u jepte të drejtë vote mijëra banorëve jo-indigjenë me qëndrim afatgjatë, diçka që Kanakët kishin frikë se do t’i linte ata në një pakicë të përhershme, duke ua shkatërruar shanset për të fituar pavarësinë.
Si pjesë e marrëveshjes, banorët e Kaledonisë së Re në të ardhmen do të lejohen të votojnë vetëm pas 10 vitesh jetese në arkipelag.
Referendumi i fundit për pavarësi në Kaledoninë e Re u mbajt në vitin 2021 dhe u bojkotua nga grupet pro-pavarësisë për shkak të ndikimit të pandemisë Covid-19 në popullsinë Kanak.
Referendumi ishte i fundit nga tre që nga viti 2018, të cilët të gjithë hodhën poshtë pavarësinë e Kaledonisë së Re.
Që nga referendumi i vitit 2021, situata politike në arkipelag ka qenë në bllokim.
Macron deklaroi në fillim të qershorit se donte një “projekt të ri” për Kaledoninë e Re.
Marrëveshja 13-faqëshe e njoftuar këtë të shtunë kërkon një kombësi të Kaledonisë së Re dhe mundësinë që banorët atje ta kombinojnë këtë status me kombësinë franceze.
Sipas marrëveshjes, një “Shteti i Kaledonisë së Re” do të sanksionohet në kushtetutën e Francës dhe vendet e tjera mund ta njohin një shtet të tillë.
Marrëveshja gjithashtu kërkon një pakt rimëkëmbjeje ekonomike dhe financiare që do të përfshinte një ripërtëritje të aftësive të përpunimit të nikelit të territorit.
Të dyja dhomat e parlamentit të Francës do të takohen në tremujorin e katërt të këtij viti për të miratuar marrëveshjen, e cila më pas do t’u paraqitet banorëve të Kaledonisë së Re në një referendum në vitin 2026.
