Ish-Presidenti i SHBA-së, George W. Bush, ka udhëhequr homazhet për Dick Cheney-n, duke thënë se vdekja e tij është “një humbje për kombin dhe një pikëllim për miqtë e tij”.
Cheney vdiq nga ndërlikimet e pneumonisë dhe sëmundjes kardiake dhe vaskulare të hënën në mbrëmje në moshën 84 vjeç, tha familja e tij në një deklaratë.
Ai u bë një nga nënpresidentët më të fuqishëm të SHBA-së në histori nën presidencën e Bushit dhe lë pas një trashëgimi të diskutueshme si një arkitekt kryesor i “luftës kundër terrorizmit” dhe një avokat i hershëm i pushtimit të Irakut në vitin 2003.
“Historia do ta kujtojë atë si ndër nëpunësit më të mirë publikë të gjeneratës së tij”, tha Bush në një deklaratë.
Cheney ishte “një patriot që solli integritet, inteligjencë të lartë dhe seriozitet në çdo pozicion që mbante”, shtoi Bush.
“Unë mbështetesha tek ai për këshillat e tij të ndershme dhe të drejtpërdrejta, dhe ai kurrë nuk dështoi të jepte më të mirën e tij. Ai iu përmbajtë bindjeve të tij dhe i dha përparësi lirisë dhe sigurisë së popullit amerikan.”
Condoleezza Rice, e cila shërbeu si Sekretare Shteti përkrah Cheney-t në administratën Bush, tha se e admironte atë “për integritetin dhe dashurinë e tij për vendin tonë”.
“Ai ishte një prani frymëzuese dhe mentor që më mësoi shumë rreth shërbimit publik”, shkroi ajo në X.
Ish-Presidenti Bill Clinton, një demokrat, tha: “Edhe pse shpesh nuk pajtoheshim, unë gjithmonë e respektoja përkushtimin e tij ndaj vendit tonë dhe ndjenjën e tij të palëkundur të detyrës.”
Pavarësisht se ishte një figurë e fortë në Partinë Republikane për shumë vite, Cheney u bë një kritik i ashpër i saj nën udhëheqjen e Donald Trump.
Presidenti ende nuk ka komentuar për vdekjen e tij, por Shtëpia e Bardhë thotë se Trump është “i vetëdijshëm” për të.
Kryetari republikan i Dhomës së Përfaqësuesve, Mike Johnson, tha: “Shkrimi i Shenjtë është shumë i qartë, ne i japim nder aty ku i takon nderi.”
“Edhe kur kemi pasur dallime politike si dikush më vonë në jetë, duhet të nderojmë sakrificat dhe shërbimin që ata i dhanë vendit të tyre”, tha ai.
Flamujt në Shtëpinë e Bardhë u ulën në gjysmë shtizë të martën në mëngjes, pak pasi u njoftua vdekja e tij.
Në deklaratën e tyre duke njoftuar vdekjen e tij, familja e Cheney-t tha se ai ishte një “njeri i shkëlqyer dhe i mirë që i mësoi fëmijët dhe nipërit e mbesat e tij të donin vendin tonë dhe të jetonin jetë me guxim, nder, dashuri, mirësi dhe peshkim me mizë”.
Cheney ishte një figurë politike kontraverse, veçanërisht në rolin e tij pas “luftës kundër terrorizmit”, e cila bëri që SHBA-të të pushtonin Irakun pas sulmeve të 11 shtatorit.
Shkrimtari irakian Sinan Antoon tha se trashëgimia e qëndrueshme e Cheney-t në vend është “kaosi dhe terrorizmi”.
“Në një botë tjetër, Dick Cheney do të ishte padyshim një kriminel lufte dhe do të dilte në gjyq”, i tha ai programit Newshour të BBC-së.
Kristofer Goldsmith, një veteran i Ushtrisë Amerikane i cili u dërgua në Irak, i tha gjithashtu BBC-së se “shumica e njerëzve e njohin Dick Cheney-n si dikë që krijoi një problem masiv që përfundoi me qindra mijëra vdekje”.
Richard “Dick” Cheney lindi në Linkoln të Nebraskës në vitin 1941 dhe më vonë ndoqi Universitetin prestigjioz të Yale me një bursë studimi, por nuk arriti të diplomohej.
Ai vazhdoi të merrte një diplomë masteri në shkenca politike nga Universiteti i Wyomingut.
Për herë të parë, ai e provoi Uashingtonin në vitin 1968, kur punonte për William Steiger, një përfaqësues të ri republikan nga Wisconsin.
Cheney u bë shef i stafit nën drejtimin e Gerald Ford në vitin 1975, kur ishte vetëm 34 vjeç, përpara se të kalonte një dekadë në Dhomën e Përfaqësuesve.
Si sekretar i mbrojtjes nën administratën e George Bush Snr, ai kryesoi Pentagonin gjatë Luftës së Gjirit 1990-91, në të cilën një koalicion i udhëhequr nga SHBA-të dëboi trupat irakiane nga Kuvajti.
Ai u bë zëvendëspresident i George W. Bush në vitin 2001 dhe luajti një rol më të madh në marrjen e vendimeve të mëdha politike sesa shumica e paraardhësve të tij.
Është për këtë rol që ai do të mbahet mend më mirë dhe më kontroversialisht.
Gjatë administratës së Bushit të ri, ai e shndërroi i vetëm rolin e tij si zëvendëspresident nga ajo që tradicionalisht ishte një rol bosh, me pak pushtet formal, në një zëvendëspresident de facto, duke mbikëqyrur politikën e jashtme amerikane dhe sigurinë kombëtare pas sulmeve të 11 shtatorit në Qendrën Botërore të Tregtisë dhe Pentagonin në vitin 2001.
Ai ishte një nga mbështetësit kryesorë të veprimeve ushtarake amerikane si në Afganistan ashtu edhe në Irak.
Në prag të pushtimit të Irakut, Cheney tha se regjimi i Sadam Huseinit zotëronte të ashtuquajturat armë të shkatërrimit në masë. Armë të tilla nuk u gjetën kurrë gjatë fushatës ushtarake.
Ai gjithashtu pretendoi në mënyrë të përsëritur se kishte lidhje midis Irakut dhe al-Kaedës, grupit terrorist të udhëhequr nga Osama bin Laden që mori përgjegjësinë për sulmet e 11 shtatorit. Ai tha se sulmuesit do të pësonin “zemërimin e plotë” të fuqisë ushtarake amerikane.
Roli kyç i Cheney-t në fushatë ndikoi shumë në trashëgiminë e tij politike, pasi SHBA-së iu deshën vite për t’u çliruar nga lufta e kushtueshme në Irak, e cila rezultoi në vdekjen e qindra mijëra njerëzve.
Karriera e tij politike më vonë u bë subjekt i një filmi të madh artistik në filmin “Vice” të vitit 2018, ku aktori Christian Bale mori një Glob të Artë për portretizimin e ish-zëvendëspresidentit.
Cheney kishte probleme të shumta me zemrën gjatë gjithë jetës së tij.
Ai pësoi të parin nga shumë atakë në zemër në vitin 1978, kur ishte vetëm 37 vjeç. Cheney po bënte fushatë për një vend në Dhomën e Përfaqësuesve në atë kohë – dhe pinte tre pako cigare në ditë.
Në vitin 2010 ai iu nënshtrua një operacioni për të instaluar një pompë të vogël zemre në përpjekje për të luftuar “insuficiencën kardiake kongjestive në rritje”.
Në këtë pikë ai kishte pësuar tashmë pesë atake në zemër. Dy vjet më vonë, Cheney iu nënshtrua një transplanti të plotë të zemrës.
Ai la pas gruan e tij Lynne, vajzat e tij Liz dhe Mary Cheney, dhe shtatë nipër e mbesa.
Pavarësisht dekadave të punës për presidentët republikanë, ai u bë një kundërshtar i ashpër i Presidentit Donald Trump.
Pasi e mbështeti fillimisht në vitin 2016, Cheney u trondit nga akuzat për ndërhyrjen ruse në zgjedhjet presidenciale dhe qëndrimin në dukje të shkujdesur të Trump ndaj NATO-s.
Ai mbështeti vajzën e tij të madhe, Liz, ndërsa ajo u bë një republikane kryesore që “nuk e ka bërë kurrë Trump” në Dhomën e Përfaqësuesve – dhe dënoi refuzimin për të pranuar rezultatin e zgjedhjeve të vitit 2020.
Dy muaj para zgjedhjeve presidenciale të vitit të kaluar në SHBA, Cheney ndërmori një ndërhyrje të madhe: duke njoftuar se do të votonte për Kamala Harris të demokratëve.
Ai tha se “nuk ka pasur kurrë një individ që përbën një kërcënim më të madh për republikën tonë sesa Donald Trump”.
Në këmbim, Trump e quajti Cheney-n “RINO të parëndësishëm” – një akronim që do të thotë “Republikan vetëm në emër”.
Duke reaguar ndaj vdekjes së Cheney-t, Harris tha se “vdekja e tij shënon humbjen e një figure e cila, me një ndjenjë të fortë përkushtimi, i dha kaq shumë nga jeta e saj vendit që e donte”.
Në vitet e tij të fundit, Cheney do të bëhej një person i padëshiruar në partinë e tij, e cila ishte riformësuar sipas imazhit të Trump.
Në një kthesë të çuditshme përfundimtare, kritikat e tij ndaj Trumpit – dhe mbështetja e Harrisit – do t’i siguronin atij lëvdata nga disa në të majtë që dikur e kishin denoncuar atë dekada më parë.
