Një ekip arkeologësh ka konfirmuar ekzistencën e një unaze gjigante gropash pranë Stonehenge dhe thotë se kjo mund të jetë struktura më e madhe prehistorike e zbuluar ndonjëherë në Britani.
Unaza përfshin mbi 20 gropa kolosale, disa prej të cilave arrijnë deri në 10 metra thellësi dhe 5 metra gjerësi, të shtrira në një hark më shumë se 1.6 kilometra.
Në qendër të këtij formacioni gjenden vendbanimet e lashta Durrington Walls dhe Woodhenge, rreth 3 kilometra në verilindje të Stonehenge, ku ndërtuesit e henges zhvillonin rituale dhe festa ceremoniale.
Strukturë e krijuar 4.500 vjet më parë
Duke përdorur një sërë teknikash të avancuara shkencore, studiuesit konkludojnë se gropat janë hapur nga njerëzit e epokës neolitike rreth 4.500 vjet më parë.
Sipas tyre, hapja e gropave në tokën gëlqerore të Wiltshire kërkonte planifikim të jashtëzakonshëm dhe një forcë të madhe pune.
Profesori Vincent Gaffney nga Universiteti i Bradford, udhëheqësi i studimit, e përshkruan këtë strukturë si një “deklaratë kozmologjike”, duke thënë se ajo lidh Durrington Walls me një sit më të hershëm në Larkhill, krijuar rreth një mijë vjet më parë.
“Duke i lidhur këto pika, ata kanë shënuar një kufi simbolik në peizazh dhe kanë caktuar një zonë me rëndësi të veçantë,” shpjegon ai.
Një prej zbulimeve më të mëdha arkeologjike në Britani
Gropat rreth Durrington Walls u identifikuan për herë të parë në vitin 2020 dhe menjëherë u vlerësuan si një nga gjetjet më mbresëlënëse të Britanisë neolitike.
Zona e Salisbury Plain është prej kohësh e njohur si një peizazh unik ceremonial, ku përfshihen Stonehenge, struktura të tjera rrethore, monumente druri dhe varreza të epokës së gurit.
Durrington Walls konsiderohet një “superhenge”, ndërsa Woodhenge ka qenë një strukturë e madhe druri e ndërtuar rreth vitit 2500 p.e.s., me gjashtë unaza koncentrike shtyllash, që formonin një ovale prej 40 metrash.
A janë natyrore apo të krijuara nga njeriu? Zgjidhja vjen nga teknologjitë moderne
Për vite me radhë, disa arkeologë dyshonin nëse gropat ishin formacione natyrore. Por studimi i ri “The Perils of Pits” sjell prova të reja dhe përfundimtare.
Ekipi përdori:
Tomografi rezistence elektrike, për të matur strukturat nën tokë;
Radar dhe imazhe magnetike, për të analizuar thellësinë dhe formën e gropave;
Kore sedimentesh, të studiuara me metoda të reja gjeokimike;
Luminescencë të stimuluar optikisht (OSL) për të përcaktuar herën e fundit që dheu ishte ekspozuar në diell;
sedDNA për të nxjerrë ADN të bimëve dhe kafshëve të lashta nga toka.
Rezultatet treguan se të gjitha gropat kishin të njëjtën strukturë shtresore, që niste në fund të periudhës neolitike – diçka që nuk mund të ndodhte natyrshëm. ADN-ja e deleve dhe bagëtive tregon se zona ishte përdorur për bujqësi dhe ndoshta për ceremoni.
Profesor Gaffney thotë:
“Ky është, me gjasë, monumenti më i madh prehistorik në Britani, një strukturë e ndërtuar me qëllim të qartë, brenda një peizazhi tejet të veçantë.”
Provë e organizimit shoqëror të epokës së gurit
Fakti që gropat formojnë një rreth pothuajse perfekt, aq të madh sa nuk mund të shihet nga njëra anë në tjetrën, sugjeron se neolitët kishin metoda matjeje dhe ndoshta një sistem të hershëm numërimi.
Nëse kjo konfirmohet, do të ishte një nga provat më të hershme të aftësive matematikore në Britaninë e lashtë.
Megjithatë, qëllimi i vërtetë i ndërtimit të kësaj unaze mbetet një mister dhe, sipas Gaffney, “ndoshta nuk do ta zbulojmë kurrë plotësisht”.
Si u ndërtua Stonehenge: Katër fazat e një monumenti të jashtëzakonshëm
Stonehenge, ashtu siç e shohim sot, është faza e fundit e një projekti që përfundoi rreth 3.500 vjet më parë, i ndarë në katër etapa kryesore:
Faza e parë – rreth 3100 p.e.s.
U krijua një henge me një hendek, një valë toke dhe gropat e njohura si Aubrey Holes – një rreth prej 86 metrash diametër. Në disa prej tyre u gjetën mbetje të djegura njerëzish, ndoshta pjesë e ritualeve fetare.
Faza e dytë – rreth 2150 p.e.s.
Rreth 82 “bluestones” u transportuan nga malet Preseli në Uells, një udhëtim prej 240 miljesh, duke përdorur slitë, rrotulla dhe transport lumor–detar. Gurët u vendosën në një rreth të dyfishtë të papërfunduar.
Faza e tretë – rreth 2000 p.e.s.
U sollën gurët gjigantë sarsen nga Marlborough Downs, 25 milje larg. Disa peshojnë deri në 50 tonë, që kërkonin rreth 500 burra për t’u tërhequr me litarë prej lëkure. Ata formuan rrethin e jashtëm me trarë horizontalë dhe pesë trilithonë në formë patkoi.
Faza e katërt – rreth 1500 p.e.s.
Bluestones u riorganizuan në formën e patkoi dhe rrethit të brendshëm që shohim sot. Nga rreth 60 gurë, shumë janë zhdukur ose mbeten si trungje nën tokë.
