Shqipëria po përfiton nga një moment të rrallë pozitiv në procesin e integrimit evropian.
Sipas analizës së publikuar nga agjensia gjermane e lajmeve bne IntelliNews, ky progres i shpejtë rrezikon të krijojë iluzionin e suksesit, duke lënë në hije probleme të thella strukturore e demokratike.
Raporti i hartuar pas një misioni faktmbledhës në Tiranë paralajmëron se për të ruajtur vrullin e pranimit, Shqipëria ka nevojë për reforma më të thelluara, pronësi më të fortë të brendshme dhe vlerësime më të rrepta nga BE-ja.
Artikulli i plotë:
Shqipëria po ecën përpara në përpjekjen e saj për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian, e nxitur nga ajo që ekspertët nga katër grupe studimi evropiane e përshkruajnë si “dinamizëm të paparë” në rrugën e pranimit të vendit. Megjithatë, ata paralajmërojnë se progresi i shpejtë rrezikon të maskojë dobësitë strukturore dhe demokratike që po thellohen.
Artikulli i botuar nga Clingendael, “Sprinti i Pranimit në BE i Shqipërisë: Balancimi i Momentumit, Reformës dhe Shqyrtimi i BE-së”, bazohet në një mision të përbashkët për mbledhjen e fakteve në Tiranë nga 5-7 tetor 2025 nga ekspertë nga Clingendael, Carnegie Europe, DGAP i Gjermanisë dhe Instituti Jacques Delors. Ai thotë se Shqipëria është shfaqur si “një nga vendet kandidate të BE-së që përparojnë më shpejt”, me të gjitha grupet e negociatave të hapura dhe një plan qeveritar për të përfunduar bisedimet deri në vitin 2027.
Megjithatë, studiuesit paralajmërojnë se “kujdesi i pamjaftueshëm i BE-së për reformat kryesore rrezikon të dobësojë fuqinë transformuese të BE-së” dhe argumentojnë se ruajtja e momentit do të kërkojë “pronësi më të fortë vendase dhe vlerësime më rigoroze dhe të sinqerta të BE-së”.
Ambicia has pengesa
Kryeministri Edi Rama e ka vendosur anëtarësimin në BE në qendër të projektit të tij politik. Në përmbledhje theksohet se Rama ka “investuar pothuajse të gjithë kapitalin e tij politik” në avancimin e anëtarësimit, duke shfrytëzuar lidhjet personale me udhëheqësit e BE-së si Presidenti francez Emmanuel Macron, Kryeministrja italiane Giorgia Meloni dhe Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen.
Sipas përmbledhjes së politikave, Shqipëria synon të sigurojë një vlerësim pozitiv këtë vit mbi Raportin e Vlerësimit të Përkohshëm të Standardeve (IBAR) për të filluar mbylljen e kapitujve negociues. Komisioni Evropian ka thënë se qëllimi i Tiranës për të përfunduar negociatat deri në vitin 2027 është ambicioz, por “në rrugën e duhur” nëse qeveria “ruan vrullin e saj të reformave” dhe inkurajon “dialogun politik gjithëpërfshirës”.
Megjithatë, dokumenti paralajmëron se sistemi i brendshëm që mbështet reformat mbetet i brishtë. Peizazhi politik i Shqipërisë, argumenton raporti, “vështirë se mund të përshkruhet si konkurrues”. Partia Socialiste e Ramës dominon ekzekutivin, parlamentin dhe pothuajse të gjitha bashkitë, ndërsa opozita kryesore është bërë “e përçarë, e orientuar drejt vetvetes dhe i mungon besueshmëria”.
Dokumenti citon gjetjet e OSBE/ODIHR-it se zgjedhjet e majit 2025 u dëmtuan nga “një fushë loje e pamjaftueshme e barabartë, presioni i votuesve dhe rastet e keqpërdorimit të burimeve publike”. Studiuesit thonë se bashkimi i komisioneve parlamentare të Shqipërisë për BE-në dhe çështjet e jashtme në praktikë ka “transferuar udhëheqjen e procesit të integrimit në BE nga opozita te PS-ja në pushtet”, duke e shndërruar pranimin në “një përpjekje pothuajse tërësisht të drejtuar nga qeveria”.
Reformat mbeten prapa në sektorët kryesorë
Shqipëria përballet me një barrë të madhe administrative ndërsa përpiqet të transpozojë më shumë se 500 ligje dhe dekrete para fundit të vitit 2027. Ministritë qendrore përshkruhen si shumë të motivuara, por të mbingarkuara, ndërsa qeveritë vendore raportojnë përfshirje të kufizuar në planifikimin e pranimit. Dokumenti citon vlerësimin e Komisionit Evropian se Shqipëria duhet të “forcojë kapacitetin e qeverive vendore” dhe të adresojë “një nevojë urgjente për të rritur të ardhurat e veta të qeverive vendore”, duke argumentuar se pronësia e reformave jashtë Tiranës mbetet e dobët.
Edhe shoqëria civile është e angazhuar vetëm pjesërisht. OJQ-të ankohen për konsultime të kufizuara qeveritare dhe përdorimin e shpeshtë të procedurave të shpejta, duke ngritur pyetje në lidhje me cilësinë e legjislacionit.
Raporti identifikon gjithashtu disa fusha reformash ku progresi po mbetet prapa. Media mbetet sektori më i prekshëm. Sipas autorëve, peizazhi mediatik i Shqipërisë është “një hapësirë kryesisht e parregulluar, e ndjeshme ndaj ndikimit politik dhe presioneve ekonomike”, me pronësi të përqendruar që çon në “vetëcensurë midis gazetarëve”. Paditë SLAPP “mbeten një sfidë e vazhdueshme”, dhe raporti thekson se “dekriminalizimi i shpifjes… mbetet një parakusht kyç”.
Reforma gjyqësore përshkruhet si në përparim, por e paplotë. Verifikimi i gjyqtarëve dhe prokurorëve ka ulur korrupsionin, por ka krijuar raste serioze të prapambetura, ndërsa Struktura Speciale Kundër Korrupsionit, SPAK, ka fituar besimin e publikut duke ndjekur penalisht zyrtarë në të dyja anët e ndarjes politike. Megjithatë, raporti paralajmëron se pavarësia e saj “nuk është ende e siguruar në mënyrë të vendosur” dhe se OJQ-të kanë ngritur shqetësime në lidhje me “tepricat gjyqësore dhe metodat e organizatës për të bërë arrestime”.
Standardet mjedisore dhe të prokurimit gjithashtu mbeten fusha shqetësuese. Clingendael thotë se pajtueshmëria është “e pabarabartë” dhe se boshllëqet ekzistuese shfrytëzohen shpesh. Ai thekson ndërtimin e Aeroportit të Vlorës pranë një rezervati natyror të mbrojtur dhe vendimin për të anashkaluar rregullat e prokurimit në dhënien e statusit të investitorit strategjik një kompanie të lidhur me Jared Kushner, duke e përshkruar këtë të fundit si një përpjekje “për të forcuar marrëdhëniet me Presidentin e SHBA-së [Donald] Trump”. Një zhvillim kontrovers i portit të mbështetur nga Emiratet e Bashkuara Arabe në Durrës ka tërhequr në mënyrë të ngjashme kritika nga BE.
Mbështetje gjeopolitike
Pavarësisht këtyre sfidave, Shqipëria mban një mbështetje të fortë gjeopolitike në Bruksel. Ajo është plotësisht në përputhje me sanksionet e BE-së ndaj Rusisë dhe ka pritur samite të mëdha të BE-së dhe NATO-s, duke përforcuar imazhin e saj si një partner i besueshëm. Turizmi dhe kultura popullore e kanë sjellë Shqipërinë më fort në imagjinatën publike të Evropës, por mbështetja në të gjitha shtetet anëtare të BE-së mbetet e pabarabartë.
Duke cituar të dhënat e Eurobarometrit, përmbledhja raporton se 45% e qytetarëve të BE-së mbështesin pranimin e Shqipërisë pasi të përmbushen kriteret, krahasuar me 44% që e kundërshtojnë atë, duke paralajmëruar se “mbështetja e qëndrueshme publike dhe politike nga BE-ja nuk mund të merret si e mirëqenë”, ndërsa partitë e ekstremit të djathtë fitojnë terren.
Përmbledhja argumenton se ndërsa institucionet e BE-së janë të vetëdijshme për mangësitë e Shqipërisë, mesazhet e tyre publike favorizojnë lavdërimet mbi presionin. “Dëshira e BE-së për një histori suksesi duket se pengon një vlerësim publik më realist të grackave”, thotë ajo, duke paralajmëruar se kjo dobëson aftësinë e Brukselit për ta mbajtur Tiranën përgjegjëse.
Dokumenti përfundon se pranimi i Shqipërisë do të jetë “një provë kyçe për aftësinë e BE-së për të vepruar në zgjerim në përputhje me vrullin e vetëshpallur të zgjerimit”. Me vendimet e IBAR që po afrohen këtë dimër, studiuesit thonë se Brukseli duhet të përdorë dritaren aktuale “për të ruajtur kujdesin e duhur të mjaftueshëm mbi reformat e pranimit të vendit”. Ata shtojnë se ndërsa BE duhet të pranojë arritjet e Shqipërisë, duhet të jetë “po aq e qartë se faza sfiduese e zbatimit të ndryshimeve dhe mbylljes së kapitujve është ende përpara”.
