Dy akademikët e njohur të studimeve islame në Universitetin e Sarajevës, Hilmo Neimarlija dhe Enes Kariç kanë reaguar publikisht në lidhje me ndryshimin e statusit të Hagia Sophia në Stamboll.
Në deklaratën e tyre publike ata theksojnë se: “Ne besojmë se ky akt nuk mund të justifikohet nga arsyet historike dhe nevojat e myslimanëve, prandaj si i tillë është simbolikisht kundërproduktiv dhe i dëmshëm në aspektin civilizues.
Ne e konsiderojmë vendimin për anulimin e statusit të muzeut dhe kthimin e statusit të xhamisë Hagia Sophia në Stamboll si të diskutueshëm në shumë mënyra. Ne besojmë se ky akt nuk mund të justifikohet nga arsyet historike dhe nevojat e myslimanëve, prandaj është simbolikisht kundërproduktiv është i dëmshëm në aspektin civilizues.
Ne nuk duam, dhe as nuk mund ta lemë pas dore historinë e gjatë të përvetësimit fetar, prishjes dhe djegies së tempujve të feve të tjera, megjithëse kjo nuk është një mundësi për një rishikim më të thellë të themeleve fetare dhe pasojave të diçkaje që është bërë në të kaluarën. Ne besojmë se në marrëdhëniet midis feve, shoqërive dhe perandorive në të kaluarën, mund dhe duhej të kishte arsye shumë më të forta për ruajtjen e statusit aktual të Hagia Sophia sesa për ndryshimin e tij. Bota sot, është shumë më e lidhur seç ka qenë më parë dhe takimi i feve në paqe dhe respekt të ndërsjellë është më i rëndësishëm sesa konkurrenca ndërfetare në çdo kohë dhe në çdo vend.
Ne nuk shohim asnjë arsye për të ndryshuar statusin e Hagia Sophia që mund të lidhet me nevojat e vërteta fetare të myslimanëve. Qyteti unik i Stambollit ofron hapësirë të mjaftueshme për lutje dhe qetësi të besimtarëve në xhamitë e shumta, si në ato të vjetra dhe të reja, si dhe të qeta dhe paqësore. Arsyet e individëve dhe grupeve të myslimanëve, të cilët kërkuan të kenë hapësirë për t`u falur edhe në Hagia Sophia, janë arsye simbolike dhe jo shprehje e nevojave reale. Përmbushja e kërkesave të tyre, pavarësisht se sa prej këtyre individëve dhe grupeve janë myslimanë dhe sa intensivisht ndjejnë lidhjen e tyre simbolike me Hagia Sophia, do të thotë të vendosësh superioritetin institucional të një identifikimi të kufizuar simbolik mbi identitetet e tjera simbolike me Hagia Sophia. Kjo i jep përparësi një lidhjeje emocionale mbi lidhjet e tjera emocionale dhe nxit reaksione emocionale brenda një game të gjerë të marrëdhënieve emocionale fetare dhe laike që përbëjnë universin simbolik të Hagia Sophia. Universi i saj është ndërthurur me peizazhin gjeografik, historik dhe mendor të Stambollit, i cili është një peizazh unik civilizues i Turqisë, Mesdheut dhe i botës. Ne i kuptojmë dhe respektojmë reagimet ndaj vendimit të autoriteteve laike për të ndryshuar statusin fetar të Hagia Sophia që vijnë nga kishat e krishtera dhe qarqet akademike. Fatkeqësisht, reagimet kanë mungesë bindëse të hakmarrjes nga pikëpamja e marrëdhënieve universale dhe besueshmëria që përfaqësuesit e tyre humbën, kur miratuan në heshtje ose mbështetën shkatërrimin dhe djegien e xhamive në Bosnje dhe Hercegovinë. Prandaj, ne mbështesim ata që e panë vendimin për Hagia Sophia si një veprim civilizues, por ruajmë besimin në besnikërinë e myslimanëve, udhëheqjen fetare myslimane dhe autoritetet laike të Turqisë ndaj parimeve të njohjes islame dhe respektimit të vlerave dhe institucioneve të feve dhe besimeve të tjera.”, e përmbyllin deklaratën e tyre publike akademikët boshnjakë./Vijesti.ba
