Në orët e para pasi dy tërmete masive goditën Turqinë, Suedia dhe Finlanda ndërmorën hapat e para për të dërguar ndihma në shtetin turk.
Kombet nordike ende nuk janë anëtarësuar në NATO pas vetos nga Ankaraja, ku presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan ka kërkuar disa herë që Stokholmi dhe Helsinki të plotësojnë kriteret strikte para se të ratifikojë anëtarësimin e tyre në aleancën më të fortë ushtarake në botë.
Pra, a mundet që ‘diplomacia e tërmetit’ të zbusë qëndrimin turk ndaj këtyre dyja vendeve?
Në vitin 1999, një tërmet i fuqishëm goditi qytetin turk të İzmirit dhe grekët ishin ndër të parët që u përgjigjën duke dërguar ndihma, pavarësisht armiqësisë mes dyja vendeve fqinje.
Disa muaj më vonë, kur një tërmet me magnitudë 6.0 shkallësh të Rihterit goditi Athinën, turqit iu kundërpërgjigjën me ndihma.
Ky veprim bëri që Greqia të heqë dorë nga kundërshtimet që Turqia të bëhet vend kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian, diçka që politikëbërësit në Finlandë dhe Suedi po shpresojnë të përsëritet edhe me rastin e tyre.
Suedezët deri më tani kanë dhënë ndihma humanitare në vlerë të 3.3 milionë eurove ndërsa kanë dërguar më shumë se 50 ekspertë të kërkimi-shpëtimit, mjekë dhe qen në Turqi.
“Kontributi thelbësor që po jep Suedia, kanë sjell ndryshime të mëdha në terren në Turqi dhe Siri”, tha ministri suedez për Bashkëpunimin Ndërkombëtar dhe Zhvillim, Johan Forssell.
Ky i fundit deklaroi se qeveria suedeze veproi “me shpejtësi dhe vendosmëri”, por Dr. Paul Levin nga “Stockholm University’s Institute for Turkish Studie” tha se ata mund të kishin lëvizur edhe më shpejt.
Çfarë ndihme kanë dhënë Suedia dhe Finlanda?
“Unë nuk mendoj se kjo është mungesë përpjekjeje apo vullneti, por Suedia nuk reagon shpejt ndaj fatkeqësive”, tha Levin për euroneës, duke përmendur rastin e vitit 2004 të cunamit në Azi.
Në nivel të BE-së, Suedia, e cila aktualisht mban presidencën e radhës të Këshillit Evropian mblodhi javën e kaluar mekanizmin e reagimit të integruar politik të bllokut për të koordinuar të gjithë mbështetjen e nevojshme për Turqinë dhe Sirinë.
Kryeministri suedez, Ulf Kristersson dhe presidentja e Komisionit Europian, Ursula von der Leyen njoftuan gjithashtu se do të organizojnë në muajin mars një konferencë ndërkombëtare donatorësh për Turqinë dhe Sirinë.
Në Finlandë, përgjigja e qeverisë ka qenë mjaft e shpejtë dhe e fuqishme.
Helsinki siguroi strehime të ngrohta emergjente, duke përfshirë tenda dhe stufa për 3000 njerëz.
Finlandezët kanë dërguar gjithashtu ekspertë të kërkim-shpëtimit ndërsa ka kontribuar në Fondin Qendror të Përgjigjes ndaj Emergjencave të OKB-së, i cili deri më tani ka ndarë 50 milionë dollarë (46.65 milionë euro).
“Dhjetëra mijëra njerëz kanë vdekur ndërsa shkatërrimet janë shumë të mëdha. Nevoja për strehim urgjent në zonën e goditur nga tërmeti është e madhe”, tha Ministrja e Brendshme e Finlandës, Krista Mikkonen.
“Duke dërguar ndihma materiale, Finlanda synon të ndihmojë njerëzit të plotësojnë nevojat e tyre bazike. Është e rëndësishme që ne t’i ofrojmë ndihma zonave të prekur prej tërmetit sa më shpejt të jetë e mundur”, tha ajo.
Si paraqitet situata në Ankara?
Nëse qeveria turke do të diskutojë anëtarësimn e shteteve nordike gjatë kësaj kohe mbetet ende për tu parë.
Me zgjedhjet e përgjithshme të planifikuara për 14 maj, Erdogan e kishte përdorur Suedinë (dhe në një masë më të vogël Finlandën) si levë politike, duke e cilësuar shtetin suedez si një vend që strehon terroristë dhe si një rrezik për sigurinë kombëtare të Turqisë.
“Lajmet për anëtarësimin e Finlandës në NATO nuk do të merren parasysh në këtë kohë pasi që kjo katastrofë njerëzore ka ndryshuar peizazhin politik dhe temat në Turqi”, shpjegoi Ozan Yanar, politikan finlandez i lindur në Turqi dhe shërbeu si deputet i të Gjelbërve nga 2015-2019. “Tani për tani i gjithë fokusi turk është te dëmet e tërmeteve dhe aty do të fokusohet për një kohë shumë të gjatë”, tha Yanar.
Yanar mendon se nuk ka gjasa që ndonjë politikan turk të përpiqet të zhvendosë fokusin nga çdo dështim zyrtar në gatishmërinë ose reagimin ndaj tërmeteve, pasi ata do ta gjenin veten “në mes të kritikave të mëdha politike”.
“Njerëzit janë të zemëruar se Turqia nuk ishte gati për këtë, dhe veprimet e shtetit pas tërmeteve kanë qenë shumë të ngadalta.
Njerëzit do të zhgënjeheshin ashpër dhe do të kritikonin regjimin nëse do të fillonte të fliste për NATO-n, që nuk është tema kryesore në Turqi”, tha Yanar, i cili do të kandidon sërish për një vend në parlament gjatë zgjedhjeve të pranverës në Finlandë.
Cilat janë shanset e diplomacisë së tërmetit të stilit 1999?
Paul Levin nga Universiteti i Stokholmit mendon se mundësitë janë të ulëta që çdo gjë që bën Suedia dhe Finlanda të ndikojë në qëndrimin e Turqisë për ratifikimin e anëtarësimit të vendeve nordike në NATO.
“Unë thjesht nuk shoh ndonjë ndikim real në lidhje me këtë nga pala turke”, tha ai.
“Nëse Erdogan sheh se është lënduar nga kjo dhe sheh se nuk do të jetë në gjendje t’i fitojë zgjedhjet, ai do të këmbënguli për të kundërshtuar anëtarësimin”, tha Levin.
Kjo mund të nënkuptojë vazhdimin e demonizimit të Stokholmit në veçanti, për dështimin e dëbimit të kurdëve që Turqia thotë se janë të dyshuar për terrorizëm.
Ankaraja kërkon që Finlanda dhe Suedia të deportojnë rreth 130 “terroristë” para se ajo të miratojë ofertat e tyre për t’u bashkuar me NATO-n. Erdogan deklaroi në muajin janar se vendet nordike duhet “të dorëzojnë terroristët”, por të cilën gjë e ka kundërshtuar fuqishëm Suedia.
“Ndoshta është pak herët për të spekuluar se çfarë do të ndodhë, por deri më tani nuk kam parë asnjë rezultat pozitivë të diplomacisë”, tha Levin.
Suedia dhe Finlanda kanë aplikuar për anëtarësim në NATO, menjëherë pas pushtimit rus të Ukrainës nga Rusia më 24 shkurt./ abcnews.al
