Një mister është shfaqur në qendrën e planetit tonë. Shkencëtarët mund ta zbulojnë atë vetëm duke analizuar valët sizmike që kalojnë përmes bërthamës së saj të brendshme të hekurt. Për disa arsye, valët lëvizin nëpër bërthamë shumë më shpejt kur ata udhëtojnë midis Polit të Veriut dhe Jugut sesa kur kalojnë përtej ekuatorit.
Ekspertët kanë ditur për këtë anomali me dekada, por nuk mund të shpjegojnë se çfarë saktësisht po e shkakton atë.
Sipas hulumtimit të fundit, gjatë të cilit shkencëtarët kanë përdorur simulime të rritjes bërthamore gjatë miliard viteve të fundit, përgjigjja mund të qëndrojë në shtrembërimin gradual ose rritjen asimetrike të bërthamës së brendshme, me kristale të reja hekuri që formohen më shpejt nga njëra anë se tjetra.
“Rrjedha e hekurit të lëngshëm në bërthamën e jashtme shpërndan nxehtësinë nga bërthama e brendshme, gjë që e bën atë të ftohet. Pra, kjo do të thotë që bërthama e jashtme mbante më shumë nxehtësi nga lindja (nën Indonezinë) sesa nga perëndimi (nën Brazilin)”, tha sizmologu Daniel Frost i Universitetit të Berkeley.
Ekspertët deklarojnë se kjo rritje asimetrike nuk do të thotë që bërthama e brendshme është deformuar ose që mund të ndodhë një çekuilibër. Rrezja e bërthamës së brendshme rritet mesatarisht në mënyrë të barabartë me rreth 1 milimetër çdo vit. Forca e gravitetit korrigjon rritjen asimetrike të kristaleve në anën lindore të bërthamës duke shtyrë kristalet e reja në perëndim. Atje, kristalet mblidhen në struktura që shtrihen përgjatë boshtit veri-jug. Këto struktura kristali, të rregulluara paralelisht me polet e Tokës, janë autostrada sizmike që lejojnë që valët sizmike të udhëtojnë më shpejt në atë drejtim.
Por cili është saktësisht shkaku i kësaj?
Çfarë e shkakton këtë çekuilibër në thelbin e brendshëm në përgjithësi? Kjo është e vështirë të thuhet pa parë të gjitha shtresat e tjera të planetit tonë, tha Frost.
“Secila shtresë preket nga ajo që është sipër dhe ajo që është poshtë saj. Bërthama e brendshme ngadalë ftohet dhe zgjerohet nga bërthama e lëngshme e jashtme, si një top dëbore që rritet duke u rrotulluar. Bërthama e jashtme pastaj ftohet nga një mantel mbi të. Nëse ne duam të vendosim pyetjen pse bërthama e brendshme rritet më shpejt në njërën anë se tjetra, duhet gjithashtu të pyesim pse njëra anë e mantelit është më e ftohtë se tjetra “, tha Frost.
Pllakat tektonike mund të jenë pjesërisht përgjegjëse për këtë, beson Frost. Gjegjësisht, kur pllakat tektonike të ftohta zhyten thellë nën sipërfaqen e Tokës gjatë procesit të nënshtrimit (duke nënvizuar një pllakë nën tjetrën), ato ftohin mantelin që është poshtë tyre. Por ekspertët ende nuk e dinë me siguri nëse ftohja e mantelit mund të ndikojë në bërthamën e brendshme në këtë mënyrë.
Është po aq e diskutueshme nëse ftohja e njëanshme e bërthamës mund të ndikojë në fushën magnetike të Tokës. Gjegjësisht, fusha magnetike krijohet për shkak të rrjedhjes së hekurit të lëngshëm në bërthamën e jashtme, e cila nga ana e saj ndikohet nga humbja e nxehtësisë nga bërthama e brendshme. Nëse bërthama e brendshme humbet më shumë nxehtësi në anën lindore, atëherë bërthama e jashtme do të lëvizë më shumë në lindje, tha Frost.
“Pyetja është nëse kjo ndikon në forcën e fushës magnetike”, shton sizmologu.
