Për 18 muaj, qeveria ka luftuar për ta bërë realitet planin e saj të Ruandës – me koston e 140 milion £ në pagesa për kombin afrikan. Tani, po shikon dëmin më të gjerë ligjor dhe politik të shikimit të tij të grisur në copa në një vendim shumë kritik të Gjykatës së Lartë.
Disa orë më vonë, Rishi Sunak deklaroi se kishte një plan për ta zgjidhur atë.
“Është si një boksier që sapo ka pësuar nokaut, që dëshiron një revansh menjëherë”, më tha një nga avokatët që mundi qeverinë.
Është shumë e vështirë të shihet se si z. Sunak mund ta kthejë këtë situatë në kohën që i ka mbetur përpara zgjedhjeve të përgjithshme.
Kryeministri i tha Parlamentit se gjykata kishte “konfirmuar se parimi i largimit të azilkërkuesve në një vend të tretë të sigurt është i ligjshëm. Ka elementë të mëtejshëm për të cilët ata duan siguri shtesë”.
Kjo nuk është ajo që tha gjykata.
Asnjëherë nuk u kërkua të vendosej mbi parimin e përgjithshëm ligjor të dërgimit të njerëzve në vendet që konsideroheshin të sigurta.
Dhe pesë gjyqtarët nuk dërguan një shkresë duke kërkuar “siguri shtesë”. Fraza nuk shfaqet në gjykimin e tyre. Ata vendosën se plani aktual ishte i paligjshëm dhe e futën atë në grirësen ligjore.
Nëse qeveria rikthehet me një plan më të mirë, si në të gjitha rastet e tilla, do të vlerësohej në bazë të meritave të saj.
Pra, pse skema e Ruandës ishte e paligjshme?
Vendimi konstatoi se Gjykata e Lartë – faza e parë në të cilën u zhvillua kjo sagë ligjore – kishte dështuar të bënte punën e saj për të vlerësuar vetë nëse ekzistonte apo jo një rrezik real që çdo refugjat i vërtetë i dërguar në Ruandë përfundimisht mund të kthehej mbrapsht. në vendin nga kishin ikur.
Dërgimi i dikujt përsëri atje ku mund të torturohet quhet “kthim”.
Gjykata e Lartë tha se provat treguan se qeveria e kishte thyer këtë rregull në më shumë se një mënyrë, sepse provat tregonin probleme serioze me drejtësinë dhe drejtësinë e sistemit të Ruandës.
Ai shtoi se qeveria jo vetëm që kishte shkelur ndalimin e trajtimit çnjerëzor sipas Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, por edhe masat mbrojtëse në tre ligje britanike të miratuara nga Parlamenti gjatë 30 viteve të fundit.
Gjyqtarët thanë se ministrat dhe Gjykata e Lartë duhet të kishin shqyrtuar më seriozisht provat e abuzimeve nga OKB – dhe, nëse do të kishin, do të kishin konstatuar se rreziqet ishin shumë të mëdha.
Pra, si shkon qeveria për të ndryshuar faktet në terren?
Ekipet e Home Office kanë punuar mjaft pa ndërprerje në këtë plan për 18 muaj – dhe kjo përfshin dërgimin e ekspertëve të sistemit të refugjatëve në Ruanda për ta ndihmuar atë të përmirësojë mënyrën se si i trajton rastet. Qeveria po paguan për trajnime dhe mbështetje të tjera dhe e gjithë kjo, padyshim, mund të ndihmojë.
Qeveria po premton gjithashtu një traktat të ri me Ruandën që do të garantojë se kushdo që dërgohet në vend nuk do të kthehet në vendin e tij. Por ne nuk e dimë se cili do të jetë formulimi përfundimtar i atij traktati ose kur do të dorëzohet dhe do të funksionojë.
Me fjalë të tjera, shumëçka duhet të ndryshojë përpara se provat kritike të abuzimeve në të kaluarën të bëhen ligjërisht të parëndësishme.
Po ndryshimi i ligjit?
Zoti Sunak tha se ai është i përgatitur të ndryshojë çdo ligj të brendshëm ose marrëdhënie ndërkombëtare që bllokon planet.
Kjo është më e vështirë se sa tingëllon. Mbretëria e Bashkuar nuk ka një lloj atuti për të ndryshuar në mënyrë të njëanshme marrëdhëniet ndërkombëtare, siç është Konventa e Refugjatëve.
Natyrisht, ligjet britanike mund të ndryshohen me votim në Parlament – dhe kjo është arsyeja pse kryeministri thotë se do të prezantojë legjislacionin për ta shpallur Ruandën një vend të sigurt.
A është ky një plan i zbatueshëm?
Lordi Jonathan Sumption, një ish-gjyqtar i Gjykatës së Lartë dhe shpesh kritik i Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, tha se plani i kryeministrit ishte “thellësisht diskreditues”.
“Nëse gjykatave u thuhet [nga një Akt Parlamenti] se ata duhet të pretendojnë se Ruanda është e sigurt, pavarësisht nëse është apo jo, atëherë kjo do të funksionojë brenda vendit,” i tha ai BBC-së.
“Por kjo nuk do të funksionojë ndërkombëtarisht. Do të jetë ende një shkelje e detyrimeve të ligjit ndërkombëtar të qeverisë.
“Do të jetë një shkelje e traktatit të refugjatëve. Do të jetë një shkelje e rregullave të së drejtës zakonore ndërkombëtare që qeveria ka promovuar dhe thotë se mbulon këtë detyrim për disa vite.”
Lord Sumption tha se nuk kishte gjasa që projektligji të mund të kalonte në Dhomën e Lordëve, ku një pjesë e madhe e punës së ekspertëve është bërë në përmirësimin e legjislacionit të ri kompleks.
“Do të ishte një gjë krejtësisht e jashtëzakonshme nga pikëpamja kushtetuese për të bërë, për të anuluar në mënyrë efektive një vendim mbi faktet, mbi provat, nga gjykata më e lartë në vend.”
