Polakët do të votojnë të dielën e ardhshme në atë që lideri i opozitës Donald Tusk i ka cilësuar si “zgjedhjet e tyre më të rëndësishme që nga viti 1989 dhe rënia e komunizmit”.
Koalicioni populist, i djathtë i së djathtës së bashkuar, i udhëhequr nga partia Ligj dhe Drejtësi po kërkon një mandat të tretë në detyrë, i paprecedentë në Poloni që nga viti 1989.
Por pas një fushate zgjedhore intensivisht të ashpër, hendeku midis të djathtës dhe qendrës është ngushtuar, përpara votimit të 15 tetorit për Sejmin ( dhomën e ulët të parlamentit) dhe Senatin.
Polonia ka qenë një mbështetëse e vendosur e Ukrainës që nga fillimi i pushtimit të plotë të Rusisë, por marrëdhëniet janë prishur gjatë fushatës për ndalimin polak të grurit ukrainas.
Varshava gjithashtu ka ndjekur një qasje konfrontuese ndaj BE-së dhe është akuzuar për minimin e standardeve demokratike. “Ne nuk kemi frikë nga diktatet… nga Berlini dhe Brukseli,” thotë kryeministri Mateusz Morawiecki.
Kush po i lufton zgjedhjet?
Partia në pushtet, në detyrë që nga viti 2015 dhe e udhëhequr nga Jaroslaw Kaczynski, është përpara në sondazhe, por mund të luftojë për të formuar një koalicion për të fituar një shumicë të plotë.
Partia e Donald Tusk kryeson Koalicionin Qytetar të qendrës (KO), por ai nuk ka qenë në gjendje të bashkohet me dy parti të tjera të moderuara, Rruga e Tretë dhe e Majta.
“Një ndryshim i madh po vjen. Kjo është një shenjë e rilindjes së Polonisë,” i tha ai një turme mbështetësish që vraponin në qindra mijëra në prag të votimit.
Ish-kryeministër i Polonisë nga 2007-14, më vonë u bë president i Këshillit Evropian. Kryeministri aktual, Mateusz Morawiecki, e akuzoi atë për ndjekjen e urdhrave nga Brukseli dhe Berlini, veçanërisht për pranimin e emigrantëve.
Partia Konfederata e ekstremit të djathtë – Konfederacja në polonisht – mund të luajë një rol vendimtar në marrjen e vendeve të mjaftueshme për Ligjin dhe Drejtësinë për të qëndruar në pushtet.
Cilat janë problemet kryesore të zgjedhjeve?
Migrimi është bërë një nga çështjet më të diskutueshme përpara votimit.
Ligji dhe Drejtësia kanë rritur retorikën kundër emigrantëve, duke paralajmëruar se BE-ja dhe opozita duan të detyrojnë emigrantët myslimanë në një vend me shumicë dërrmuese katolike romake. Qeveria ka refuzuar të pranojë azilkërkuesit që hyjnë në BE në vende të tjera.
Në një reklamë fushate, z. Kaczynski u thotë votuesve: “A doni që ne të mos jemi më zotër të vendit tonë? Lexoni buzët e mia: Polakët nuk e duan këtë dhe Ligji dhe Drejtësia nuk duan asnjë nga këto.”
Por opozita ka akuzuar partinë në pushtet për hipokrizi, sepse ajo ka kryesuar valën më të madhe të emigracionit në kohët e fundit. Ai ka theksuar gjithashtu pretendimet se vizat Shengen pa kufij të BE-së janë dhënë në konsullatat polake në Lindjen e Mesme dhe Afrikë në këmbim të ryshfetit. BE thotë se është ende duke pritur për qartësi nga Varshava për atë që ndodhi.
Lufta në Ukrainë ka luajtur gjithashtu një rol kyç në fushatë.
Polonia i ka dhënë Ukrainës më shumë se 3 miliardë dollarë armë . Megjithatë, mes tensioneve mbi eksportet e grurit të Ukrainës, kryeministri Mateusz Morawiecki tha muajin e kaluar se nuk do të furnizonte më armë dhe po fokusohej në rindërtimin e rezervave të veta të varfëruara.
Më shumë se një milion refugjatë ukrainas jetojnë në Poloni, e cila i mirëpriti ata në muajt e parë të pushtimit të plotë të Rusisë me krahë hapur.
Por ndërsa fushata u ndez gjithnjë e më shumë, qeveria tregoi se Ukraina po tregonte mungesë mirënjohjeje dhe presidenti Andrzej Duda e krahasoi fqinjin e tij me një person që po fundoset që tërhiqte një shpëtimtar në fund.
E djathta ekstreme Konfederacja është e vetmja parti që kundërshton imigracionin ukrainas dhe ka kritikuar vendimin e qeverisë për t’i dhënë përfitime refugjatëve.
Në thelb, PiS është një parti socialisht konservatore dhe, përpara zgjedhjeve, ajo theksoi vlerat e saj familjare katolike, duke miratuar në ligj një rritje prej 60% në pagesat për mbështetjen e fëmijëve në 800 zloty (150 £) në muaj.
Ajo ka më shumë se dyfishuar pagën minimale midis 2015 dhe janarit të vitit të ardhshëm dhe ka shpërndarë ilaçe pa recetë për të rinjtë dhe të moshuarit.
Më shumë se 10 milionë pensionistë, gjithashtu, janë në radhë për shpërblime – një element i rëndësishëm i elektoratit të Polonisë.
Por partia është përballur me zemërimin për shtrëngimin e ligjeve të abortit në vitin 2020, i cili mbylli “pothuajse të gjitha rrugët për të pasur një abort të ligjshëm”, sipas Agnieszka Kubal nga University College London.
Ajo është akuzuar gjithashtu për politizimin e gjyqësorit duke kapur organin që emëron gjyqtarët në Poloni, duke stafuar Gjykatën Kushtetuese dhe Gjykatën e Lartë me gjyqtarë dashamirës dhe duke sjellë rregulla për të ndëshkuar gjyqtarët që kritikuan reformat e qeverisë.
Komisioni Evropian tha se kodi i Polonisë për ndëshkimin e gjyqtarëve shkel ligjin e BE-së dhe Gjykata e Drejtësisë e BE-së e gjobiti qeverinë me një rekord prej 1 milion euro në ditë, derisa Gjykata vendosi në qershor se Polonia kishte shkelur me të vërtetë rregullat e bllokut.
PiS këmbëngul se reformat e tij kishin për qëllim të shpejtonin procedurat e gjata gjyqësore dhe të eliminonin korrupsionin gjyqësor, por BE-ja ka mbajtur 36 miliardë euro (30 miliardë £) nga fondet e rimëkëmbjes së pandemisë Covid derisa ndryshimet të kthehen.
Donald Tusk ka premtuar se do të zhbllokojë menjëherë fondet e BE-së , nëse ai vjen në pushtet. Ai vuri në dukje se Polonia ishte i vetmi vend që do të përfitonte ende nga paratë e rimëkëmbjes.
Ai gjithashtu ka paralajmëruar se PiS mund ta tërheqë Poloninë nga BE, gjë që partia në pushtet e mohon.
Rezultatet e zgjedhjeve mund të kenë një ndikim të madh në marrëdhëniet me BE-në.
“Tusk thotë se ai do të ndryshojë ndryshimet gjyqësore në ditën e parë, nëse ai fiton,” thotë Agnieszka Kubal. “Por nën partinë Ligj dhe Drejtësi, me taktikat dhe politikat e tyre, ne mund të arrijmë një pikë pa kthim me BE-në”.
Jo vetëm zgjedhje të përgjithshme
Përveç votimit për qeverinë e ardhshme, polakëve u janë dhënë edhe katër pyetje për të votuar në një referendum, në një përpjekje të dukshme për të inkurajuar më shumë nga elektorati i tyre për të votuar. Të katër pyetjet janë hartuar për të pritur përgjigjen jo dhe për të pyetur nëse:
- kompanitë shtetërore duhet të privatizohen
- mosha e daljes në pension duhet të rritet
- një gardh me Bjellorusinë duhet të çmontohet
- Polonia duhet të pranojë më shumë emigrantë nga pjesa tjetër e BE-së
PiS i kundërshton të gjitha këto masa, ndërkohë që opozita nuk ka në plan të ndjekë asnjë nga politikat.
Partitë opozitare thonë se pyetjet janë formuluar në mënyrë të njëanshme dhe thonë se votuesit duhet të bojkotojnë referendumin.
