Lumenjtë e Ballkanit janë nën kërcënim serioz nga përhapja e projekteve të digave hidroelektrike, sipas një raporti të OJQ-së “ClientEarth”.
Nëse zbatohen, këto projekte mund të dëmtojnë në mënyrë të pakthyeshme këtë ekosistem, i cili është i pasur me biodiversitet.
Ballkani është shtëpia e lumenjve kryesisht të paprekur, të konsideruar si rezerva thelbësore për biodiversitetin evropian.
Megjithatë, mbi 3 mijë e 400 projekte hidrocentralesh po kërcënojnë integritetin e këtyre lumenjve, duke rrezikuar shumë lloje lumore endemike.
Raporti i “ClientEarth” nënvizon rëndësinë e këtyre lumenjve për biodiversitetin, por paralajmëron për dëmet e pakthyeshme që mund të shkaktojnë këto projekte.
Një nga pikat kyçe të ngritura në raport është mospërputhja sistematike me standardet evropiane mjedisore nga vendet e Ballkanit Perëndimor, të cilat janë kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian.
Edhe pse këtyre vendeve u kërkohet të kryejnë studime të ndikimit për çdo projekt, këto janë shpesh sipërfaqësore ose jo të plota.
Mangësitë në pajtueshmërinë mjedisore
Vendet e Ballkanit Perëndimor, përfshirë Shqipërinë, Bosnje-Hercegovinën, Serbinë, Kosovën dhe Malin e Zi, duhet të respektojnë direktivat evropiane mjedisore nëse shpresojnë të anëtarësohen në Bashkimin Evropian.
Megjithatë, studimet e ndikimit të kryera shpesh përshkruhen si formalitete administrative dhe jo si vlerësime rigoroze.
Ulrich Eichelmann, nga OJQ-ja “Riverwatch”, kritikon këto studime, duke pretenduar se ato shpesh janë të njëanshme për të minimizuar ndikimet mjedisore dhe për të përmbushur kërkesat ligjore pa respektuar frymën e tyre.
Amélie Huber e “ClientEarth” pajtohet, duke shpjeguar se shumë studime janë një prerje dhe ngjitje e projekteve të tjera, pa kërkime apo vlerësime reale në këtë fushë.
Kjo lejon që projektet e digave të ecin përpara pa kundërshtime të mjaftueshme, duke kërcënuar ekosistemin e lumenjve të Ballkanit.
Pasojat dhe zgjidhjet e mundshme
Përhapja e digave hidroelektrike në Ballkan mund të çojë në privatizimin e burimeve ujore, të cilat deri më tani konsideroheshin si pronë e përbashkët.
Kjo situatë jo vetëm që mund të dëmtojë mjedisin, por edhe komunitetet lokale që varen nga këta lumenj për jetesën e tyre.
Ekspertët bëjnë thirrje për një rishikim të rreptë të procedurave të vlerësimit mjedisor dhe përfshirje më të madhe të komuniteteve lokale në vendimmarrje.
Është thelbësore që qeveritë e Ballkanit t’i marrin seriozisht direktivat evropiane mjedisore dhe të sigurojnë mbrojtjen e burimeve të tyre të çmuara natyrore.
Lumenjtë e Ballkanit janë një thesar ekologjik që meriton mbrojtje rigoroze.
Projektet hidroelektrike duhet të shqyrtohen me kujdes për të shmangur dëmtimet e pakthyeshme.
Vetëm një angazhim i sinqertë për qëndrueshmërinë mjedisore mund të garantojë ruajtjen e këtyre ekosistemeve për brezat e ardhshëm.
